Những ngày đầu tháng 6, tại Đơn nguyên Thận nhân tạo, Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc, Lê Quang Đạt (17 tuổi, Hà Nội) nằm lặng lẽ bên chiếc máy lọc máu, khuôn mặt xanh xao, ánh mắt mệt mỏi dù mới chỉ học lớp 10.
Đạt là một trong những bệnh nhân trẻ tuổi nhất tại đây, được chẩn đoán mắc bệnh thận mạn giai đoạn cuối - giai đoạn 5, phải lọc máu chu kỳ ba lần một tuần để duy trì sự sống.
Người nhà kể, Đạt thích các loại nước ngọt có gas, mỗi ngày đều uống ít nhất một lon, nhiều hôm thay cả nước lọc bằng nước ngọt. Thói quen này kéo dài trong nhiều năm nhưng không ai trong nhà nhận thức được mối nguy.
Đạt không có tiền sử bệnh thận trước đó. Cậu vẫn sinh hoạt, học tập bình thường, không phù, không tiểu ít, chỉ hay than mệt và xanh xao kéo dài. Tưởng con bị thiếu máu do học hành căng thẳng, nên cha mẹ đưa Đạt đi khám tổng quát.
Kết quả làm cả nhà choáng váng, chức năng hai quả thận của cậu giảm gần như hoàn toàn. Hình ảnh siêu âm cho thấy thận teo nhỏ, dấu hiệu của suy thận mạn giai đoạn cuối.
Đạt nằm lặng lẽ bên chiếc máy lọc máu, khuôn mặt xanh xao, ánh mắt mệt mỏi. (Ảnh: Phượng Lê)
“Khi đến viện, Đạt tỉnh táo nhưng các chỉ số cho thấy thận đã hỏng. Đây là tổn thương mạn tính, không thể phục hồi”, TS.BS Nguyễn Thị Thu Hải, Trưởng Đơn nguyên Thận nhân tạo, Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc nói.
Theo bác sĩ, yếu tố nguy cơ được xác định là thói quen uống nước ngọt mỗi ngày - hành động nghe qua tưởng đơn giản nhưng lại góp phần âm thầm bào mòn chức năng thận.
Người đàn ông suy thận và nỗi sợ vận động suốt gần một năm
“Các loại đồ uống nhiều đường và hóa chất có thể gây hại cho mạch máu nuôi thận, làm tăng nguy cơ viêm cầu thận mạn. Ngoài ra, đường làm tăng nguy cơ béo phì, đề kháng insulin, ảnh hưởng gián tiếp đến chức năng thận”, bác sĩ Hải phân tích.
Đáng lo ngại, ở giai đoạn đầu và cả khi bệnh tiến triển nặng, người mắc bệnh thận mạn vẫn có thể tiểu tiện bình thường, không phù, không đau. Triệu chứng phổ biến chỉ là mệt mỏi, da xanh xao, khó tập trung, dễ bị nhầm với thiếu máu hay stress. Khi phát hiện, phần lớn ở giai đoạn muộn, tổn thương không thể đảo ngược.
Trong trường hợp của Đạt, do cả hai thận đều đã teo nhỏ, không còn khả năng phục hồi, nên phương án duy nhất hiện tại là lọc máu chu kỳ ba lần mỗi tuần, mỗi lần 4 tiếng, để loại bỏ độc chất ra khỏi cơ thể thay cho chức năng của thận, song đây chỉ là giải pháp tạm thời.
“Người bệnh còn quá trẻ, tiên lượng lâu dài buộc phải tính đến việc ghép thận. Lọc máu chỉ giúp duy trì sự sống chứ không thể cải thiện chất lượng cuộc sống về lâu dài”, bác sĩ Hải nói.
Việc ghép thận đòi hỏi nguồn hiến phù hợp, chi phí cao và bệnh nhân phải dùng thuốc ức chế miễn dịch suốt đời.
Câu chuyện của Đạt khiến đội ngũ y bác sĩ thêm trăn trở. Bởi thực tế, suy thận mạn đang gia tăng nhanh ở người trẻ, trong đó không ít trường hợp xuất phát từ lối sống kém lành mạnh: lạm dụng nước ngọt, ăn mặn, ít vận động, dùng thuốc không kê đơn kéo dài.
Người bệnh chạy thận chu kỳ tại bệnh viện. (Ảnh: Phượng Lê)
Vì sao người trẻ ngày càng dễ mắc bệnh?
Suy thận giai đoạn cuối là bản án nghiệt ngã không chỉ về sức khỏe mà còn về tinh thần và tài chính, đặc biệt với người trẻ - lực lượng lao động chính của xã hội. Khi mất đi chức năng thận, họ không chỉ mất khả năng làm việc, mất thu nhập, mà còn trở thành gánh nặng cho gia đình và hệ thống y tế.
Vóc dáng "hú hồn" của Tiên Tiên thay đổi ngoạn mục trong "Em xinh say hi": Nhờ 3 thói quen người trẻ rất nên học hỏi
Theo Hội Thận học Thế giới, tỷ lệ người trẻ suy thận mạn gia tăng nhanh chóng, phản ánh một thực trạng đáng lo ngại. Tổ chức Y tế Thế giới dự báo đến năm 2040, bệnh thận mạn tính sẽ trở thành nguyên nhân tử vong đứng thứ 5 toàn cầu.
Không ồn ào như các bệnh truyền nhiễm hay ung thư, thận mạn tính lặng lẽ hủy hoại sức khỏe người bệnh. Ước tính tại Việt Nam có khoảng 8,7 triệu người trưởng thành mắc bệnh, chiếm gần 13% dân số. Tuy nhiên, hơn 90% trong số này không biết mình đang mang bệnh, dẫn đến chẩn đoán muộn và điều trị kém hiệu quả.
Giới chuyên gia chỉ ra nhiều yếu tố lối sống khiến giới trẻ dễ rơi vào nguy cơ suy thận:
Ăn mặn, dùng thực phẩm chế biến sẵn: Đồ ăn nhanh, thực phẩm đóng gói thường chứa nhiều muối và phụ gia bảo quản. Nếu tiêu thụ thường xuyên, muối sẽ làm tăng áp lực lọc của thận, gây tổn thương mô thận.
Lạm dụng chất phụ gia thực phẩm: Các chất tạo màu, tạo mùi, bảo quản trong thực phẩm công nghiệp khi vào cơ thể phải qua chuyển hóa ở gan và thận. Lạm dụng trong thời gian dài dễ khiến thận quá tải và suy giảm chức năng.
Lối sống ít vận động: Ngồi nhiều, ít hoạt động thể chất làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa, béo phì, tăng huyết áp, tiểu đường – những yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn tới suy thận.
Tự ý dùng thuốc: Nhiều người trẻ có thói quen dùng thuốc không kê đơn hoặc theo lời truyền miệng, đặc biệt là thuốc đông y, thuốc giảm đau. Việc sử dụng không kiểm soát có thể gây độc cho thận và thúc đẩy quá trình suy thận mạn.
Bên cạnh đó, tâm lý chủ quan, dễ bỏ qua các triệu chứng mờ nhạt ban đầu như mệt mỏi, phù nhẹ, tiểu tiện thay đổi, khiến người trẻ thường bỏ lỡ “thời điểm vàng” để chẩn đoán và điều trị sớm.
Cách phát hiện và phòng ngừa
Theo Tổ chức Y tế thế giới, sàng lọc định kỳ là biện pháp then chốt giúp phát hiện sớm bệnh thận mạn. Những người có nguy cơ cao như mắc tiểu đường, tăng huyết áp, béo phì, bệnh tim mạch, tự miễn nên xét nghiệm máu, nước tiểu, đo huyết áp và siêu âm thận tiết niệu định kỳ.
Về lâu dài, việc giảm gánh nặng suy thận phụ thuộc vào thay đổi hành vi sống lành mạnh: ăn nhạt, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, uống đủ nước, không hút thuốc, hạn chế rượu bia, tập thể dục thường xuyên và không tự ý dùng thuốc.
Suy thận mạn tính không loại trừ ai nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh nếu nhận diện sớm và thay đổi kịp thời. Với người trẻ, đó không chỉ là trách nhiệm với bản thân, mà còn là cách bảo vệ tương lai của chính gia đình và xã hội.
Đáng nói, nhiều người trẻ chủ quan, cho rằng bệnh thận là của người già, hoặc khi thấy tiểu tiện bình thường thì nghĩ thận vẫn ổn. Thực tế, khi chức năng thận suy giảm dưới 10%, bệnh nhân vẫn có thể tiểu được, khiến họ dễ bỏ qua thời điểm vàng để can thiệp.
