Phát hiện sớm từ THCS: Cần lộ trình bồi dưỡng phù hợp
PV : Là giáo viên Vật lý của Trường THPT chuyên Lam Sơn (Thanh Hóa), nhiều năm huấn luyện đội tuyển Olympic quốc tế, thầy đánh giá thế nào về đề xuất thí điểm học vượt cấp, vượt lớp?
Thầy Nguyễn Bá Tư: Theo quan điểm cá nhân tôi, đây là một chủ trương rất đáng chú ý và cần được nghiên cứu, thí điểm một cách nghiêm túc. Thực tế nhiều năm qua, thông qua các kỳ thi học sinh giỏi ở cấp THCS, chúng tôi đã phát hiện những học sinh có năng lực thực sự đặc biệt. Nếu không có cơ chế và lộ trình phù hợp để bồi dưỡng các em từ sớm, rất dễ bỏ lỡ giai đoạn vàng trong phát triển năng lực của các em.
Tuy nhiên, học vượt cấp, vượt lớp không nên hiểu đơn giản là cho các em học nhanh hơn chương trình phổ thông. Quan trọng hơn là phải có một lộ trình đào tạo phù hợp với năng lực, tâm lý và đặc thù của từng học sinh, từng môn học.
Thầy Nguyễn Bá Tư cùng với học trò Hà Duyên Phúc (Trường THPT Chuyên Lam Sơn) đạt Huy chương Bạc Olympic Vật lý quốc tế 2024 (Ảnh: NVCC)
PV : Thưa thầy, Nghị quyết 71-NQ/TW nhấn mạnh yêu cầu phát hiện, bồi dưỡng và trọng dụng nhân tài. Từ kinh nghiệm nhiều năm dẫn dắt đội tuyển Olympic quốc tế, theo thầy đâu là yếu tố then chốt để phát hiện học sinh có tố chất trong các môn khoa học mũi nhọn?
Thầy Nguyễn Bá Tư: Với kinh nghiệm trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi quốc gia và quốc tế những năm vừa qua, theo cá nhân tôi, để đào tạo được những học sinh như vậy thì trước hết chúng ta phải làm tốt những công việc rất cơ bản.
Việc đầu tiên là phải phát hiện được những học sinh có năng lực đặc biệt. Sau khi phát hiện sớm được các em, việc thứ hai là phải có một kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng thật bài bản, đi từ kiến thức phổ thông đến kiến thức chuyên sâu. Trong suốt quá trình đào tạo đó, vai trò của người thầy là hết sức quan trọng.
Giáo viên phải sát sao với học sinh, hỗ trợ các em ở những giai đoạn khó khăn nhất để giúp các em tiếp cận chương trình thi học sinh giỏi quốc gia, quốc tế một cách hợp lý. Ngoài ra, việc đào tạo, bồi dưỡng cũng phụ thuộc rất nhiều vào đặc thù của từng môn học.
PV : Theo thầy, đâu là sự khác biệt lớn nhất giữa học sinh giỏi quốc gia và học sinh có khả năng vươn tới Olympic quốc tế?
Thầy Nguyễn Bá Tư: Để đạt được một tấm huy chương Olympic quốc tế, tôi hay dùng một cách nói là đó giống như một “tác phẩm nghệ thuật”. Ngoài những phẩm chất cần thiết của một học sinh giỏi quốc gia, để đi đến các đấu trường quốc tế và đạt được huy chương thì các em phải có tố chất thực sự đặc biệt. Bên cạnh tố chất, các em phải có niềm đam mê khoa học rất lớn.
Chính niềm đam mê đó mới giúp các em có đủ sự bền bỉ để theo đuổi một quá trình ôn luyện rất vất vả. Theo quan điểm cá nhân tôi, yếu tố quyết định vẫn là tố chất đặc biệt và sự đam mê thực sự đối với môn học.
Muốn học vượt cấp hiệu quả cần có cơ chế, đội ngũ giáo viên và điều kiện đồng bộ
PV : Nhiều ý kiến lo ngại học vượt cấp có thể tạo áp lực cho học sinh. Theo thầy, điều kiện tiên quyết để triển khai chủ trương này hiệu quả là gì?
Thầy Nguyễn Bá Tư: Theo tôi, điều kiện tiên quyết đầu tiên vẫn là khâu phát hiện đúng đối tượng. Học vượt cấp chỉ nên áp dụng với những học sinh có tố chất đặc biệt, đã được sàng lọc thông qua những sân chơi trí tuệ thực sự nghiêm túc và lành mạnh.
Tiếp theo là phải có đội ngũ giáo viên đủ năng lực, kinh nghiệm và tâm huyết để đồng hành cùng các em. Đấu trường quốc tế là sân chơi trí tuệ rất cao, nếu giáo viên không đủ nền tảng và kinh nghiệm thì rất khó để dẫn dắt học sinh đi đường dài.
Ngoài ra, cũng cần có sự vào cuộc của nhà trường, ngành giáo dục và cả phụ huynh để tạo điều kiện cho học sinh phát triển toàn diện, không chỉ về kiến thức mà cả về tâm lý, bản lĩnh và nhân cách.
PV : Qua các kỳ thi Olympic quốc tế, thầy học hỏi được gì từ cách các quốc gia khác phát hiện và bồi dưỡng nhân tài?
Thầy Nguyễn Bá Tư: Trong những lần tham gia các đấu trường quốc tế, chúng tôi học hỏi được rất nhiều kinh nghiệm từ các quốc gia mạnh như Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc.
Điểm chung của các quốc gia này là họ làm công tác bồi dưỡng học sinh giỏi quốc gia, quốc tế từ rất sớm. Đặc biệt, kỹ năng thực hành của học sinh rất cao. Nhờ đó, khi bước vào các kỳ thi quốc tế, các em rất tự tin, làm chủ tốt phần thi thực nghiệm và đạt được số điểm rất cao.
PV : Từ thực tiễn đào tạo tại Trường THPT chuyên Lam Sơn, thầy mong muốn điều gì để hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW?
Thầy Nguyễn Bá Tư: Theo tôi, để hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết 71-NQ/TW trong công tác bồi dưỡng nhân tài, yếu tố rất quan trọng là phải xây dựng được đội ngũ giáo viên thực sự có năng lực, kinh nghiệm và tâm huyết.
Công tác bồi dưỡng học sinh rất vất vả, chỉ khi thầy cô thực sự yêu nghề, đam mê thì mới có thể dành đủ thời gian và công sức để đồng hành cùng học sinh trong suốt quá trình dài.
Bên cạnh đó, cũng cần có cơ chế linh hoạt hơn trong tuyển sinh, đào tạo, để đưa những học sinh thực sự có năng lực về đúng môi trường, đúng thời điểm, giúp các em phát huy tối đa khả năng của mình.
PV : Riêng với môn Vật lý, thầy đang gặp những khó khăn gì?
Thầy Nguyễn Bá Tư: Môn Vật lý là môn học rất đặc thù, gắn nhiều với thực nghiệm. Khó khăn lớn nhất hiện nay vẫn là điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho việc ôn thi quốc gia và quốc tế.
Chúng tôi đang phải tận dụng những bộ thí nghiệm đã được cấp từ rất lâu, đồng thời phối hợp với các trường đại học như Đại học Hồng Đức và một số cơ sở giáo dục ở Hà Nội để tạo điều kiện cho học sinh được thực hành và tiếp cận với các chuyên gia đầu ngành.
PV : Nhìn lại những kết quả đạt được, thầy có kỳ vọng gì trong thời gian tới?
Thầy Nguyễn Bá Tư : Tôi mong rằng giáo dục nói chung và giáo dục Thanh Hóa nói riêng sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm, chỉ đạo và đầu tư đồng bộ để duy trì và phát huy những thành tựu đã đạt được trong những năm qua.
Nếu chủ trương học vượt cấp được triển khai bài bản, có lộ trình và cơ chế phù hợp, tôi tin rằng chúng ta sẽ phát hiện và bồi dưỡng được nhiều học sinh tài năng hơn, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước, đúng với tinh thần mà Nghị quyết 71-NQ/TW đã đặt ra.
PV: Xin cảm ơn thầy!
