Người đàn ông là nhân viên văn phòng, cùng bạn bè đi dự tiệc cưới. Anh kể lại vì cả ngày bận rộn nên gần như không uống nước, di chuyển nhiều dưới trời nắng, đến tiệc lại uống quá nhiều rượu bia mà không ăn uống đủ. Khuya về nhà, anh thấy choáng váng, vã mồ hôi lạnh, người vợ tưởng chồng bị say rượu nên dìu đi nghỉ. Ít phút sau, anh đột ngột ngã gục, méo miệng, ú ớ nói không rõ lời và yếu liệt một bên cơ thể.
Tại Bệnh viện Bạch Mai, các bác sĩ chẩn đoán anh bị đột quỵ nhồi máu não do tụt huyết áp quá mức kèm mất nước và tác động của rượu. May mắn được cấp cứu kịp thời, anh qua khỏi cơn nguy kịch nhưng vẫn cần thời gian dài phục hồi chức năng vận động.
Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai từng tiếp nhận trường hợp tương tự là nam thanh niên 30 tuổi nôn nhiều, nói ngọng, yếu tay sau bữa tiệc rượu. Xét nghiệm không phát hiện methanol, nhưng bệnh nhân vẫn bị nhồi máu não do uống quá nhiều rượu, nôn nhiều dẫn đến mất nước, máu cô đặc và tắc mạch.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, rượu bia là nguyên nhân trực tiếp gây ra hơn 30 bệnh lây nhiễm và 200 bệnh tật khác. Riêng tại Việt Nam, Bộ Y tế thống kê có khoảng 200.000 người đột quỵ mỗi năm, trong đó lạm dụng rượu bia là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu.
"Nhiều người tin rằng uống rượu thật, rượu xịn không ảnh hưởng sức khỏe, nhưng quên mất rằng uống nhiều cũng có thể nguy hiểm tính mạng", bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, Phó giám đốc Trung tâm tim mạch và đột quỵ, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, cảnh báo về bộ ba "sát thủ" gây đột quỵ: rượu bia, mất nước và hạ huyết áp.
Khi ethanol xâm nhập cơ thể, nó khởi động một chuỗi phản ứng sinh học phức tạp. Rượu gây giãn tĩnh mạch, rối loạn nhịp tim và tổn thương thành mạch theo thời gian, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông di chuyển lên não hoặc vỡ mạch gây xuất huyết não.
Quá trình phân hủy rượu tại gan tạo ra các hóa chất độc gây viêm, phá hủy tế bào gan, dẫn đến suy chức năng gan, viêm gan và cuối cùng là xơ gan. Gan - nơi tổng hợp các yếu tố đông máu - khi bị tổn thương nặng sẽ làm giảm số lượng và chất lượng tiểu cầu, dẫn tới xuất huyết nhiều nơi, kể cả xuất huyết não.
Nghiên cứu của Đại học Harvard năm 2019 cho thấy rượu có thể khiến huyết áp giảm trong khoảng 12 giờ sau khi uống do tác động giãn mạch của ethanol và tăng nhịp tim. Khi huyết áp tụt xuống dưới 90/60 mmHg, não không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất, gây đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, mất tập trung, thậm chí ngất xỉu.
"Huyết áp tụt sâu và đột ngột có nguy cơ cao dẫn đến đột quỵ, đặc biệt ở người mắc xơ vữa động mạch với những khoảng hẹp sẵn có trong lòng mạch", bác sĩ nói.
Trong khi đó, bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết nguy cơ đột quỵ phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố phức tạp: Tiền sử bệnh cá nhân (đột quỵ, tim mạch, huyết áp, tiểu đường...), tuổi tác, tình trạng sức khỏe hiện tại, mức độ hoạt động, khả năng tiếp cận với nơi mát mẻ, tình trạng mất nước, tuân thủ điều trị, các yếu tố môi trường khác (độ ẩm, ô nhiễm không khí), thời gian phơi nhiễm với nhiệt độ cao.
Việc cơ thể mất nước và điện giải nhanh chóng trong thời tiết nắng nóng có thể làm tăng độ nhớt của máu, giảm thể tích tuần hoàn, buộc tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu. Điều này làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông - nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
Một lý do khác, rượu có tác dụng lợi tiểu mạnh, đồng thời gây cảm giác "no giả" - bụng no nhưng rỗng, không có năng lượng thực sự. Nhiều người sau khi uống rượu đi ngủ ngay mà không ăn uống bổ sung, khiến cơ thể mất nước nghiêm trọng.
Theo nghiên cứu đăng trên tạp chí Stroke năm 2020, khi cơ thể thiếu nước, thể tích tuần hoàn trong mạch máu giảm, máu trở nên đặc hơn và dễ hình thành cục máu đông. Lưu lượng máu lên não suy giảm, trong khi não vốn rất nhạy cảm với tình trạng thiếu máu.
"Ba yếu tố này cộng hưởng khiến não dễ rơi vào tình trạng thiếu máu cấp, gây đột quỵ", bác sĩ Mạnh bày tỏ.
Rượu bia là nguyên nhân trực tiếp gây nên hơn 30 bệnh lây nhiễm và 200 bệnh tật khác. Ảnh: Henryford
Để hạn chế nguy cơ, các bác sĩ khuyến cáo mọi người nên uống đủ nước hàng ngày (khoảng 1,5-2 lít/ngày). Khi trời nắng nóng, vận động nhiều hoặc uống rượu bia cần bổ sung nhiều hơn để bù mất nước. Đặc biệt, nam giới không uống quá 2 đơn vị cồn/ngày, nữ giới 1 đơn vị cồn/ngày và không uống quá 5 ngày/tuần. Tránh uống khi đói hoặc khi cơ thể đang mất nước.
Cụ thể, một đơn vị cồn tương đương với khoảng 3/4 chai hay lon bia có dung tích 330ml (5%), 1 cốc bia hơi 330 ml (bia tùy loại mà có chứa 1-12% cồn, thường ở vào khoảng 5%). Các loại bia ít cồn (hay bia không cồn) thường độ cồn cũng ở mức 0,05 - 1,2%. Một ly rượu vang 100 ml (13,5%) hoặc một chén rượu mạnh 30ml (40%).
Người có bệnh tim mạch, huyết áp thấp, rối loạn nhịp tim nên đặc biệt cẩn trọng, không bỏ thuốc điều trị huyết áp khi đang dùng. Khi thấy choáng váng, hoa mắt, mệt mỏi bất thường, nên đo huyết áp ngay và nghỉ ngơi. Lối sống dự phòng lâu dài như ăn uống lành mạnh, hạn chế muối, mỡ động vật, tập thể dục đều đặn, khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm nguy cơ.
Thúy Quỳnh
