GS.TS Lê Văn Quảng chia sẻ nhận định trên tại tọa đàm Tự chủ bệnh viện thế nào để phục vụ người dân tốt hơn, do Cổng Thông tin Chính phủ tổ chức, đồng thời xem đây là một trong những thách thức của bệnh viện khi hoạt động theo cơ chế tự chủ toàn diện.
Bệnh viện K, cùng với Bạch Mai, là hai bệnh viện hai năm qua thí điểm tự chủ toàn diện theo Nghị quyết 33. Tuy nhiên, những khó khăn bủa vây khiến cả hai bệnh viện lần lượt xin dừng tự chủ toàn diện, chuyển sang tự chủ chi thường xuyên theo nhóm hai Nghị định 60.
Giám đốc Bệnh viện K nói rằng cơ chế tự chủ toàn diện có điểm mạnh là cơ hội giải phóng khỏi cơ chế hoạt động cũ, có điều kiện thu hút nhân sự và chủ động đầu tư phát triển y tế, ngoài ra lãnh đạo bệnh viện "nhiều tiền và nhiều quyền hơn". Tuy nhiên, các thách thức bệnh viện phải đối mặt cũng rất nhiều, như không có vốn để đầu tư, giá viện phí chưa được tính đúng tính đủ, bệnh nhân phải chi trả phí điều trị cao hơn, bệnh viện chịu áp lực phải nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh và cạnh tranh với các bệnh viện tư nhân để thu hút bệnh nhân.
"Thực tế, dù tự chủ hay không thì bệnh nhân đến Bệnh viện K vẫn đông", ông Quảng nói và chia sẻ hiện số bệnh nhân tăng 30-40% so với trước dịch là bệnh viện đã quá tải, tuy nhiên nguồn thu giảm 1/3 so với trước.
K đang gặp khó khăn về tài chính. Bệnh viện đang xây dựng cơ sở K1, ở giai đoạn xây thô, cần 1.020 tỷ đồng để hoàn thiện. "Nếu tự chủ, chúng tôi không lo được nguồn vốn này", ông Quảng nói. Ví dụ khác, trước đây bệnh viện có 9 máy xạ trị, nay chỉ 5 máy hoạt động. Có máy đã hết khấu hao, nên các máy còn lại hiện hoạt động hết công suất 23-24 tiếng/ngày, bệnh nhân thức cả đêm xạ trị. Hiện bệnh viện cần khoảng 10 máy nữa, giá một máy 130 tỷ đồng, nên để đầu tư thì rất nhiều tiền.
"Chúng tôi mong nhà nước đầu tư 3-5 năm nữa, sau đó bệnh viện chuyển sang tự chủ toàn diện sẽ không vấn đề gì. Còn chuyển sang tự chủ chi thường theo nhóm 2 Nghị định 60 thì phù hợp với bệnh viện trong giai đoạn này", Giám đốc Viện K đề nghị và nhận được sự đồng tình, ủng hộ của tất cả chuyên gia tham gia tọa đàm.
Tọa đàm về cơ chế tự chủ toàn diện bệnh viện tại Cổng Thông tin Chính phủ. Ảnh: VGP
'Bãi mìn' cơ chế
Phân tích nguyên nhân thí điểm tự chủ hoàn toàn thất bại, TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban về Các vấn đề xã hội của Quốc hội đặt câu hỏi: "Tại sao chưa thể tự chủ hoàn toàn? Giao cho bệnh viện tự chủ toàn diện mà họ chưa đủ điều kiện thì lợi bất cập hại".
Ông Lợi đưa ra ba vấn đề "chưa thể toàn diện bệnh viện". Thứ nhất là thể chế chưa đáp ứng được nhu cầu để tự chủ toàn diện. Thứ hai là tổ chức thực hiện có vấn đề. Thứ ba là cơ chế giá. "Qua kinh nghiệm giám sát về y tế, tôi khẳng định chưa có một cơ sở y tế nào kể cả tuyến trên và dưới, đủ điều kiện để tự chủ toàn diện", TS Lợi nói.
Các chuyên gia tham gia tọa đàm đều cho rằng điều kiện tiên quyết để thực hiện cơ chế tự chủ toàn diện là cần cơ chế chính sách hoàn thiện, và đây là vướng mắc, khó khăn lớn nhất hiện nay.
"Bệnh viện cần cơ chế hơn cần tiền", GS.TS Nguyễn Anh Trí, Đại biểu Quốc hội, nguyên Viện trưởng Huyết học Truyền máu Trung ương, nói. Ông cho rằng chủ trương tự chủ là cần thiết, quan trọng, nhưng chỉ nên tự chủ ở mức 2-3 (chi thường xuyên, chi một phần), không nên ở mức 1 (tự chủ toàn diện) vì hiện chưa có văn bản, quy chế để thực hiện.
"Nếu tự chủ quá mức, cao nhất, thì sẽ dẫn đến tư nhân hóa bệnh viện công, sai định hướng xã hội chủ nghĩa", ông Trí nói và bày tỏ quan điểm ủng hộ Bạch Mai, K tự chủ chi thường xuyên.
Còn PGS.TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai nói rằng "bệnh viện không ngại làm, không phải không dám làm, mà khó nhất là chưa có văn bản pháp quy rõ ràng nên rất dễ sai phạm. Đây là điều kiện tiên quyết để thực hiện". Ông Cơ nhắc đến khung giá viện phí chưa hợp lý, chưa được tính đúng tính đủ trong khi nếu bệnh viện tự chủ toàn diện thì cần tự quyết cả 7 yếu tố cấu thành giá viện phí. Hoặc, ông Quảng khẳng định "muốn tự chủ toàn diện chắc chắn phải xã hội hóa, cần liên doanh liên kết các đơn vị", tuy nhiên hiện cơ chế chính sách liên doanh liên kết nhiều vướng mắc, thực hiện dễ sai.
Các chuyên gia cho rằng dù hoạt động tự chủ theo nhóm nào thì bệnh viện phải đủ điều kiện. Chỉ một số bệnh viện tuyến tỉnh, huyện.. có thể tự chủ một phần, còn y tế cơ sở tuyến dưới vẫn cần được nhà nước bao cấp. Tuy nhiên các bệnh viện phải cố gắng tự chủ - là xu hướng tất yếu, nhà nước phải hỗ trợ. Trong đó Bộ Y tế phải vào cuộc và đồng hành, có văn bản ngay để cái gì còn vướng thì phải tháo gỡ như về giá, bảo hiểm y tế, đầu tư, đặt máy tại bệnh viện... Máy móc gì thiếu nhà nước phải hỗ trợ ngay, "phải hà hơi thổi ngạt".
TS. Nguyễn Huy Quang, nguyên Vụ trưởng Pháp chế, Bộ Y tế, đề nghị phải để bệnh viện tự quyết định xem tự chủ theo nhóm nào vì họ tự chịu trách nhiệm trước người bệnh. Tuy nhiên, dù bệnh viện tự chủ ở mức nào thì nhà nước vẫn phải có một khoản chi đầu tư. Do đó ông cho rằng giải pháp là phải hoàn thiện thể chế; xây dựng thông tư về giá và tính đúng tính đủ 7 yếu tố cấu thành giá thì tất cả bệnh viện mới tự chủ được tài chính; phải có văn bản hướng dẫn liên doanh liên kết, đặt máy; khẩn trương sửa Thông tư 14, 15 để khắc phục tình trạng thiếu thuốc; điều chỉnh tiền lương cho nhân viên y tế...
"Làm sao để thể chế không phải là bãi mìn mà là con đường thênh thang, cho giám đốc bệnh viện thỏa sức sáng tạo, phát triển", ông Quang nói.
Hôm 7/11, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam thống nhất cho Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện K thực hiện cơ chế tự chủ theo Nghị quyết 60, thay vì "tự chủ toàn diện" nhiều tranh cãi thời gian qua. Động thái này được lãnh đạo Chính phủ đưa ra sau hơn hai tuần Bộ Y tế báo cáo về việc thực hiện thí điểm tự chủ của Bệnh viện K và Bạch Mai, đồng thời kiến nghị cho hai bệnh viện dừng thí điểm tự chủ toàn diện theo Nghị quyết 33, chuyển sang thực hiện tự chủ theo Nghị định số 60.
Hồi tháng 8, Bệnh viện K và Bạch Mai xin dừng thí điểm tự chủ toàn diện do những khó khăn nảy sinh trong quá trình thực hiện theo Nghị quyết 33, đề nghị tiếp tục tự chủ chi thường xuyên theo Nghị định 60. Nghị định 60 chia các bệnh viện thành 4 nhóm tự chủ, gồm: nhóm 1 tự chủ toàn diện; nhóm 2 tự chủ chi thường xuyên; nhóm 3 tự chủ một phần chi thường xuyên; nhóm 4 nhà nước đảm bảo 100% chi thường xuyên.
Thực tế, trong quá trình thí điểm tự chủ toàn diện, Bệnh viện K không đủ kinh phí để mua sắm trang thiết bị mới, cũng chưa có quy định, hướng dẫn cụ thể về vay và huy động vốn nên đơn vị không dám thực hiện. Còn tại Bệnh viện Bạch Mai, nguồn thu sụt giảm mạnh, đơn vị kiệt quệ tài chính, không có ngân sách mua sắm máy móc mới dù đang thiếu trầm trọng.
Theo người đứng đầu hai đơn vị, tự chủ toàn diện thất bại xuất phát từ giá viện phí chưa được tính đúng, tính đủ; giá viện phí theo bảo hiểm đã lạc hậu nhiều năm nay; cơ chế chính sách chưa đồng bộ, thiếu các hướng dẫn cụ thể để triển khai thực hiện. Trong đó, Nghị quyết 33 quy định được tự quyết định giá dịch vụ y tế, dịch vụ khám chữa bệnh theo yêu cầu theo khung giá của Bộ Y tế ban hành. Tuy nhiên, đến nay Bộ vẫn chưa ban hành khung giá.
Hầu hết bệnh viện Việt Nam đang tự chủ theo hình thức đảm bảo toàn bộ hoạt động chi thường xuyên hoặc một phần chi thường xuyên (còn chi đầu tư vẫn do ngân sách nhà nước lo). Bạch Mai và K thí điểm tự chủ toàn diện nên tự lo tất cả về tài chính, nhân sự, đầu tư phát triển... tức ngân sách nhà nước không còn phải chi.
Lê Nga
