Người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ đang cảm thấy lo lắng về lạm phát khi Tổng thống Donald Trump liên tiếp đề cập đến các chính sách thuế nhập khẩu khổng lồ. Việc này làm dấy lên câu hỏi liệu tâm lý bi quan của người dân có kéo tụt chi tiêu, tuyển dụng và tương lai của nền kinh tế lớn nhất thế giới hay không.
"Những thay đổi xảy ra đầu nhiệm kỳ của ông Trump là chưa từng có tiền lệ. Điều này khiến mọi người bất an. Nếu niềm tin tiếp tục sụt giảm thêm 3 tháng nữa và khi người tiêu dùng thực sự ngừng chi tiêu, cuộc chơi sẽ chấm dứt", Mark Zandi - kinh tế trưởng tại Moody’s cho biết trên CNN.
Nhiều khảo sát gần đây cho thấy người Mỹ lo ngại lạm phát vì thuế nhập khẩu của ông Trump. Chỉ số theo dõi niềm tin tiêu dùng tháng 2 giảm mạnh nhất kể từ tháng 8/2021. National Federation of Independent Business - hiệp hội của các doanh nghiệp nhỏ tại Mỹ - cũng công bố trong tháng 1, chỉ số Bất ổn lên cao thứ 3 kể từ năm 1973.
Người dân mua sắm trong một trung tâm thương mại ở Pennsylvania (Mỹ). Ảnh: Reuters
Sự bi quan thể hiện rõ nhất tại Wall Street. Chỉ số Fear & Greed Index của CNN theo dõi hành vi trên thị trường chứng khoán Mỹ cho thấy tâm lý nhà đầu tư đã chuyển sang trạng thái "cực kỳ sợ hãi".
Trước khi tăng trở lại trong phiên 26/2, S&P 500 và Nasdaq Composite đã giảm 4 phiên liên tiếp. Cả 3 chỉ số chủ chốt của chứng khoán, gồm DJIA, đều đi xuống so với ngày đầu ông Trump nhậm chức. Từ đầu năm, Nasdaq Composite đã mất hơn 1%.
Trong khảo sát mới nhất của Reuters/Ipsos, tỷ lệ người Mỹ cho rằng nền kinh tế đang đi sai hướng tăng lên 53%, cao hơn 10% so với cuộc thăm dò ngày 24-26/1. Mức ủng hộ của công chúng với cách điều hành kinh tế của ông Trump cũng giảm từ 43% xuống 39%.
Sự bi quan không phải lúc nào cũng khiến tiêu dùng sụt giảm. Tháng 6/2022, khi niềm tin tiêu dùng tại nền kinh tế lớn nhất thế giới xuống thấp kỷ lục do lạm phát lên cao nhất 40 năm, người Mỹ vẫn chi tiêu sôi động nhiều tháng sau đó.
Dù vậy, tâm lý bi quan lần này có thể gây sức ép lên nền kinh tế nếu kéo dài. "Còn quá sớm để kết luận các yếu tố gây suy thoái đã xuất hiện hay chưa. Nhưng thời điểm này khá đặc biệt. Sự bất ổn đang làm đảo lộn tâm lý và khiến người tiêu dùng chùn chân", Zandi cho biết.
Tiêu dùng đóng góp khoảng 70% GDP Mỹ. Doanh số bán lẻ cũng chiếm khoảng một phần ba tổng chi tiêu. Vì thế, nếu người Mỹ vẫn tiêu dùng mạnh, suy thoái khó có thể hình thành.
Dù các dấu hiệu giảm chi chưa xuất hiện, những số liệu mới nhất về bán lẻ cũng không lạc quan. Bộ Thương mại Mỹ cho biết doanh số bán lẻ tháng 1 giảm 0,9% so với tháng trước đó. Đây là lần đầu tiên của chỉ số này giảm kể từ tháng 8/2024. Các nhà kinh tế học cho rằng nguyên nhân có thể là thời tiết lạnh giá, khiến người dân ngại ra đường mua sắm.
Tuần trước, hãng bán lẻ lớn nhất Mỹ Walmart cảnh báo tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận năm nay có thể chậm lại. Nhiều năm lạm phát và lãi vay ở mức cao khiến nhiều người tiêu dùng gặp khó, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp.
"Tôi cho rằng nền kinh tế đang yếu đi. Sự bất ổn do chính phủ tạo ra khiến doanh nghiệp giảm tốc đầu tư", Tony James - cựu lãnh đạo mảng quản lý tài sản tại công ty đầu tư Blackstone cho biết trên CNBC. Ngoài niềm tin tiêu dùng giảm sút, James còn chỉ ra tình trạng quá hạn trả nợ đang tăng lên.
Dù vậy, giới phân tích vẫn tin rằng người tiêu dùng Mỹ sẽ thúc đẩy nền kinh tế trong vài tháng tới. "Các yếu tố liên quan mật thiết hơn đến tiêu dùng là thu nhập và việc làm", Robert Frick - nhà kinh tế học tại Navy Federal Credit Union cho biết. Ông không nhận thấy khả năng Mỹ suy thoái năm nay.
Thị trường việc làm hiện vẫn ổn định. Tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp, 4%. Thu nhập theo giờ vẫn tăng, theo số liệu của Bộ Lao động Mỹ. Các yếu tố này sẽ là bệ đỡ vững chắc cho chi tiêu.
Tuy nhiên, các đợt sa thải công chức có thể khiến người tiêu dùng giảm chi phần nào. "Mọi người sẽ lo ngại về việc bị sa thải", Frick giải thích.
Chính quyền Tổng thống Trump, với sự hỗ trợ của Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE) do tỷ phú Elon Musk phụ trách, đang khởi động quá trình cắt giảm công chức tại Mỹ. Nước này hiện có hơn 3 triệu công chức, chiếm gần 2% số lao động tại Mỹ.
Dù vậy, trên CNN, chuyên gia cho rằng các đợt sa thải này khó tác động lớn đến thị trường lao động Mỹ. "Chúng tôi dự báo tỷ lệ thất nghiệp tăng nhẹ năm nay, nhưng nhìn chung vẫn ổn định", Grace Zwemmer, nhà kinh tế học cấp cao tại Oxford Economics cho biết.
Năm 2022, hàng loạt tổ chức và nhà kinh tế học từng dự báo Mỹ gần như chắc chắn sẽ rơi vào suy thoái. Tuy nhiên, kịch bản này đã không xảy ra. Cuộc chiến chống lạm phát của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) khiến tăng trưởng của nước này chậm lại, nhưng không giảm tốc mạnh như lo ngại ban đầu. Năm ngoái, Mỹ tăng trưởng 2,8%, tương đương năm 2023.
Hà Thu (theo CNN, Reuters)
