Như thể bước ra từ bức tranh tố nữ xưa, yêu kiều ôm cây đàn tỳ bà trên tay, Vũ Diệu Thảo đã làm biết bao tâm hồn yêu âm nhạc và cái đẹp xao động.
1. Nghệ sĩ thường trọng nhau ở cái tài. Cũng từ chi tiết ấy mà tôi quý mến và trọng tài năng của Vũ Diệu Thảo. Là bạn học chung trường, tôi hơn tuổi Diệu Thảo nên học trên mấy khóa, nhưng anh em biết nhau. Nhạc viện Hà Nội ngày xưa (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) không nhiều sinh viên, chủ yếu mọi người dù không chơi thì cũng biết mặt.
Thảo biết tôi là vì lẽ đó và tôi biết Thảo cũng vậy nhưng còn thêm chi tiết Thảo cùng nhiều sinh viên trong trường tham gia đóng trong bộ phim Phía trước là bầu trời chiếu trên VTV và được khán giả yêu mến. Nên ở trường Thảo cũng là một trong những nữ sinh viên nổi tiếng với khán giả.
Còn trong mắt người học nhạc chúng tôi, Thảo là một trong những tài năng gắn với cây đàn tỳ bà Việt Nam. Cho nên dù có đóng thêm nhiều bộ phim khác đi chăng nữa thì với chúng tôi, Thảo vẫn là nghệ sĩ gắn liền với cây đàn này. Cũng may, trong hành trình nghệ thuật của mình, Vũ Diệu Thảo vẫn quyết liệt gắn bó với âm nhạc và với cây đàn chứ không chạy theo những danh vọng mang tới từ nghệ thuật khác.
Nghệ sĩ Vũ Diệu Thảo. Ảnh: Hòa Nguyễn
2. Làm nghệ thuật, ngoại hình là một lợi thế, nếu chia lợi thế ngoại hình theo thang điểm 10 và bắt buộc phải chấm thì tôi sẽ cho Vũ Diệu Thảo điểm tuyệt đối. Thảo có nét đẹp thanh lịch của người Hà Nội, nhẹ nhàng nhưng có cá tính, có quan điểm rõ ràng, có sự ngây thơ hồn nhiên khi ở tuổi đôi mươi và có sự đằm thắm đàn bà khi ở tuổi trưởng thành.
Nhưng chỉ hình thức thì chưa đủ để biến một người thành một nghệ sĩ âm nhạc chứ chưa nói đến tài năng. Thảo còn có tiếng đàn khá đặc biệt. Ở đó có sự đằm thắm, ngọt ngào và cũng đầy bão lòng. Thảo cũng hoàn toàn làm chủ các kỹ thuật của cây đàn và hóa giải nó thành phương tiện để trải lòng mỗi khi giãi bày tâm tình.
Riêng tôi "chết đứng" với tiếng đàn của Vũ Diệu Thảo không phải từ những buổi biểu diễn hoành tráng, không phải trong những tác phẩm độc tấu cùng dàn nhạc dân tộc, những điều mà khán giả âm nhạc đã quen mỗi khi Thảo xuất hiện. Cũng chẳng phải trong một chương trình liên quan đến Hát Xẩm hay ca hát dân gian thế mạnh của tôi. Mà là trong một buổi trình diễn khuôn khổ nhỏ chỉ có 3-4 người bạn thân với nhau, tự hòa đàn và hát ca.
Bữa ấy, tôi hát câu quan họ "Người ở đừng về" đặc trưng quê hương Kinh Bắc của tôi, đệm dương cầm là Nguyễn Nhật Giang và đàn tỳ bà là Vũ Diệu Thảo. Mở đầu bài Thảo có khoảng 60 giây để dẫn lối những bạn cùng hòa đàn vào âm nhạc. Chỉ một câu dẫn với giai điệu thật mềm mại, ngọt lịm, uốn lượn thành hình sóng giống như những câu quan họ duyên dáng, cái hay trong tiếng đàn của Thảo là được phát ra với cường độ khác nhau, lúc nhỏ, lúc vừa, có lúc rất mạnh khiến người nghe lập tức lôi cuốn vào đó.
Với tôi, tiếng đàn của Thảo trong buổi ấy đã ở tầng mức của sự tinh tế. Thảo biết hát bằng ngôn ngữ âm thanh của tiếng đàn Tỳ bà. Hôm đó giống như Thảo song ca cùng tiếng hát những lời ca quan họ.
Vũ Diệu Thảo trong "Đêm Việt Nam", tháng 12/2022. Ảnh: Vũ Toán
3. Dẫu thế, đó chỉ là những buổi "chơi" âm nhạc đầy chất a-ma-tơ, Vũ Diệu Thảo còn là một cái tên khiến nhiều đạo diễn chương trình ca nhạc muốn hợp tác. Giống như trong chương trình Dáng em ở Trung tâm Hội nghị Quốc gia. Chương trình kinh doanh nên chủ yếu ca sĩ hạng A như Bằng Kiều, Lệ Quyên, Thu Phương, Ngọc Anh 3A. Nghệ sĩ đàn có Anh Tú (Tú xỉn) và Vũ Diệu Thảo. Trong chương trình, Thảo trình bày bản mashup 2 ca khúc quen của giới trẻ là Để Mị nói cho mà nghe - Tình yêu màu nắng rồi cùng ca sĩ Ngọc Anh 3A thể hiện Đêm ả đào và cóphần kết hợp độc đáo với nghệ sĩ violin Anh Tú qua bản mushup Còn duyên - Người ở đừng về.
Đêm Giáng sinh 24/12 vừa qua, Vũ Diệu Thảo lại lần nữa tái ngộ khán giả Hà Nội ở chương trình kinh doanh bán vé cũng tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia trong Live Concert Đêm Việt Nam 8. Lần này vẫn là những ca sĩ hàng đầu như: Thu Phương, Ngọc Anh, Như Quỳnh, Quang Dũng, Tuấn Hưng, Quang Lê và đàn bầu NSƯT Lệ Giang.
Có lẽ Vũ Diệu Thảo là trường hợp khá đặc biệt với nghệ sĩ chơi nhạc cụ dân tộc bởi Thảo khá đắt show các dịp hội nghị, tổng kết năm, sự kiện, event… Tôi nói là đặc biệt bởi những show kinh doanh và dạng đặc thù như vậy, chủ yếu nhà tổ chức sẽ cần nghệ sĩ ăn khách, hot thị trường nhằm thu hút người mua vé hoặc tạo sức hấp dẫn cho khách hàng thêm tin yêu thương hiệu của mình. Những show kiểu ấy rất ít cơ hội dành cho nghệ sĩ nhạc cụ truyền thống dân tộc.
4. Tham gia những chương trình như vậy, Vũ Diệu Thảo thường thể hiện ca khúc nhạc trẻ, những bài dân ca quen thuộc bằng tiếng đàn tỳ bà. Thêm nữa, trên các kênh YouTube và Facebook cá nhân Thảo cũng thường xuyên đăng tải các clip đánh những ca khúc và bài dân ca kiểu này.
Có lần đem hỏi vui rằng Vũ Diệu Thảo không sợ học trò của mình ở Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam thấy cô hơi trẻ trung quá sao? Thảo cười, đó chính là cách để Thảo lan tỏa cây đàn ra ngoài cộng đồng và kéo các bạn trẻ gần với cây đàn hơn.
Thực tế thì ở Học viện Âm nhạc Vũ Diệu Thảo luôn góp mặt trong những chương trình hòa nhạc dân tộc hay những buổi biểu diễn chào mừng các sự kiện ngoại giao trong nước và quốc tế. Những buổi như thế, thường là tác phẩm kinh điển của Việt Nam, những bài dân ca quen thuộc của Việt Nam và các nước bạn trên thế giới.
Không chỉ có hoạt động trong lĩnh vực biểu diễn và giảng dạy, Vũ Diệu Thảo còn sáng tác các tác phẩm cho cây đàn tỳ bà. Nhiều tác phẩm đã được khán giả đón nhận, trong đó có Khỏa nước sông trăng, Đóa hoa xuân, Mặt trời lên, Non sông Việt Nam, Dịu dàng sông Hương, Giấc mộng, Trăng lên, hay tác phẩm chuyển soạn cho đàn tỳ bà từ ca khúc cùng tên Em đợi anh qua gió mùa Đông…
Ngoài ra, trong quá trình giảng dạy, Vũ Diệu Thảo đã nhìn thấy những ưu điểm, nhược điểm của cây đàn và của học trò nên đã sáng tác những bài tập luyện ngón dành cho đàn tỳ bà. Đây là một trong những nội dung hết sức quan trọng trong công tác giảng dạy âm nhạc, góp phần giải quyết các nhược điểm và hoàn thiện kỹ thuật cho người chơi đàn.
Vũ Diệu Thảo và dàn nhạc trong "Ngày Âm nhạc Việt Nam 2022. Ảnh: Hòa Nguyễn
5. Tay ôm cây đàn tỳ bà, nét mặtthanh tú, nước da trắng mịn màng, đôi mắt long lanh có nét hơi buồn, vầng trán cao, dáng người vừa vặn với những đường cong đầy nữ tính, lại luôn chọn cho mình những trang phục áo dài đủ sắc màu, những bộ váy dạ hội được thiết kế không quá rườm mà cũng không quá đơn giản nhưng nó đủ để mỗi lần Vũ Diệu Thảo xuất hiện tựa như một giai nhân trong những câu chuyện xưa hiện diện ngay trước mắt công chúng.
Ít ai biết, toàn bộ những trang phục ấy, từ áo dài cho đến váy dạ hội đều một tay Thảo làm từ khâu thiết kế mẫu mã đến chọn vải, tự tay cắt và may. Không chỉ có vậy, nhiều đồng nghiệp cũng tín nhiệm gửi gắm niềm tin vào Thảo để có những trang phục đẹp nhất khi trình diễn. Thảo không phát triển mảng này, chỉ đôi khi thực hiện trang phục diễn cho các thành viên cùng trong nhóm nhạc dân tộc Thăng Long của mình và một vài đồng nghiệp thân thiết tại khoa Nhạc cụ truyền thống ở Học viện Âm nhạc.
Ẩn sau gương mặt có vẻ thanh thản, cách giao tiếp nhẹ nhàng và khiêm nhường là một Vũ Diệu Thảo quyết đoán với cuộc sống. Đặt mục tiêu công việc là gì thì quyết tâm thực hiện bằng được. Hứa với ai làm điều gì thì phải giải quyết cho bằng xong. Có lẽ cuộc sống gần như độc lập từ nhỏ là một phần tạo nên tính cách của Thảo. Tôi thì còn cảm nhận được Thảo phải như vậy để tựa như một chỗ dựa vững chắc cho hai em ruột và cả gia đình nữa.
Họ hàng của Vũ Diệu Thảo đều ở hết nội thành Hà Nội. Quê ba Thảo ở Khâm Thiên sở hữu thương hiệu tiệm vàng Kim Sơn nổi tiếng một thời. Quê mẹ Thảo ở ngay làng Hoàng Cầu. Thảo là con gái Hà Nội gốc. Thảo yêu Hà Nội say đắm và chọn gắn bó cả cuộc đời cùng sự nghiệp âm nhạc với nơi đây, theo cách riêng, như kiểu miệt mài đi âm thầm trong lòng của ba mươi sáu phố phường sôi động.
Tôi cho rằng đây cũng là một yếu tố góp phần tạo nên nhân cách, con người và cả tính cách âm nhạc của Thảo. Tình yêu với Hà Nội của Vũ Diệu Thảo sẽ không bao giờ vơi cạn. Tất cả sẽ còn được Vũ Diệu Thảo gửi gắm qua những sáng tác mới, qua những thanh âm tâm hồn thông qua tiếng đàn tày bà mà Thảo đã chọn gắn bó.
