Sáng 9/7, trả lời VnExpress, ông Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), cho biết như trên, thêm rằng trước đây bệnh bạch hầu lưu hành khá phổ biến ở hầu hết địa phương cả nước. Năm 1981, vaccine phòng bạch hầu được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng để tiêm miễn phí cho trẻ. Từ đó, bệnh bạch hầu được khống chế. Năm 1983 cả nước có gần 3.500 ca, thì giai đoạn 2004-2019 mỗi năm chỉ ghi nhận 10-50 ca.
Tuy nhiên, 5 năm qua số ca bạch hầu tăng trở lại. Năm 2020 ghi nhận 226 trường hợp, chủ yếu tại các tỉnh Đăk Lăk, Đăk Nông, Gia Lai, Kon Tum, Quảng Ngãi và Quảng Trị. Số ca giảm trong năm 2021 (có 6 trường hợp), năm 2022 (2 ca) - năm trải qua đại dịch Covid-19. Riêng năm 2023, cả nước ghi nhận 57 ca bệnh bạch hầu tại ba tỉnh Hà Giang, Điện Biên và Thái Nguyên, 7 trường hợp tử vong - cho thấy mức độ lây nhiễm và tử vong cao.
Lý giải nguyên nhân bạch hầu vẫn xuất hiện, ông Đức cho rằng: "Nguy cơ lây nhiễm vẫn có trong cộng đồng, quan trọng là cần tiêm vaccine đầy đủ để phòng bệnh, cách ly và uống kháng sinh dự phòng nếu tiếp xúc mầm bệnh". Cùng quan điểm,bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP HCM, nói độ bao phủ ngừa bệnh là tỷ lệ tiêm chủng nói chung trong dân số đạt 93-95%. Trong những năm đại dịch Covid-19, tỷ lệ tiêm chủng chung giảm thấp chỉ gần 80%, một số nơi thấp hơn. Hiện tỷ lệ này tăng trở lại, song năm 2023 nguồn cung vaccine tiêm chủng mở rộng bị gián đoạn do thiếu hàng.
Thực tế, thời gian qua, các ổ dịch tập trung ở vùng sâu xa, nơi kinh tế còn khó khăn và ý thức của người dân về tiêm chủng vaccine còn thấp. Một số nơi giao thông đi lại khó khăn cũng ảnh hưởng khả năng tiếp cận vaccine của người dân. Đơn cử, tại Nghệ An, tỷ lệ tiêm chủng bạch hầu ở xã Phà Đánh, huyện Kỳ Sơn, đạt thấp trong những năm qua. Năm 2023, tỷ lệ tiêm chủng kháng nguyên bạch hầu mũi 1 chỉ đạt 47%, mũi 2 là 31%, mũi 3 chỉ có 21% và mũi 4 đạt 44%.
Mặt khác, nhiều trẻ được tiêm vaccine có chứa thành phần bạch hầu (DPT-VGB-Hib, DPT...) đầy đủ trong hai năm đầu đời, nhưng không được tiêm nhắc lại khi lớn lên, gây khoảng trống miễn dịch, theo các chuyên gia. Cụ thể, liệu trình tiêm vaccine bạch hầu gồm ba liều lúc trẻ 2-3-4 tháng tuổi, nhắc lại lần một lúc 18 tháng tuổi. Khả năng bảo vệ từ các mũi vaccine bạch hầu, uốn ván, ho gà không tồn tại bền vững mà giảm dần theo thời gian. Vì vậy, nên tiêm nhắc 5-10 năm một lần, vào các mốc lúc trẻ 4-5 tuổi, 10 tuổi, trên 15 tuổi hoặc tiêm vét khi có dịch theo khuyến cáo của ngành y tế.
PGS.TS Phạm Quang Thái, Trưởng văn phòng tiêm chủng miền Bắc, Viện vệ sinh Dịch tễ Trung ương, tại tọa đàm Tiêm vaccine phòng các bệnh truyền nhiễm mùa hè ngày 10/8/2023, nói rằng hiện nay Việt Nam có ít trẻ được tiêm nhắc đầy đủ các loại vaccine tiền học đường, như vaccine 4 trong 1 phòng các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt. Cụ thể, tỷ lệ trẻ tiền học đường (từ 4 đến 6 tuổi) tiêm vaccine 4 trong 1 chỉ tăng từ 2,76% lên 4% trong 4 năm từ 2020 đến 2022. Đến hết 2023, ước tính tỷ lệ này chỉ đạt 5%.
"Việc tích lũy gia tăng số trẻ không có miễn dịch do chưa được tiêm chủng hoặc chưa tiêm đủ mũi qua các năm là yếu tố quan trọng gây dịch nếu có sự xâm nhập của tác nhân gây bệnh", bác sĩ Khanh cho hay.
Bác sĩ khám sàng lọc bạch hầu cho trẻ em, người lớn tại ổ dịch Đăk Lăk, năm 2022. Ảnh: Ngô Duyên.
Từ đầu năm đến nay cả nước ghi nhận 5 ca bạch hầu, trong đó một trường hợp tử vong. Cụ thể, tỉnh Hà Giang phát hiện 3 ca trong các tháng 1, 2 và 4 tại các ổ dịch cũ thuộc huyện Mèo Vạc, Đồng Văn, Yên Minh. Mới nhất là nữ sinh 18 tuổi ở Nghệ An - tử vong hôm 5/7. Một người bạn từng ở chung phòng nữ sinh này, sau đó về Bắc Giang sinh hoạt, hiện dương tính và điều trị tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, Hà Nội. Hơn 100 người tiếp xúc hai nữ sinh đang được cách ly theo dõi.
Bạch hầu là bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm độc cấp tính do vi khuẩn bạch hầu gây nên. Bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, tuy nhiên cũng có thể người lớn cũng mắc nếu không có miễn dịch. Bệnh lây truyền dễ dàng qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ niêm mạc mũi họng của bệnh nhân hay người lành mang trùng khi ho, hắt hơi. Khu vực dân cư đông đúc hoặc điều kiện vệ sinh không đảm bảo sẽ dễ lây nhiễm.
Biểu hiện bệnh từ nhẹ đến nặng, thường có giả mạc màu trắng ở tuyến hạnh nhân, hầu họng, thanh quản, mũi, có thể xuất hiện ở da, màng niêm mạc khác như kết mạc mắt hoặc bộ phận sinh dục. Trường hợp nặng có thể gây biến chứng và tử vong.
Theo ông Đức, hiện vaccine phòng bệnh và thuốc điều trị đặc hiệu không thiếu. Cục Y tế Dự phòng khuyến cáo người dân đưa trẻ đi tiêm vaccine có chứa thành bạch hầu (DPT-VGB-Hib, DPT...) đầy đủ, đúng lịch để đảm bảo miễn dịch phòng bệnh cho trẻ trong độ tuổi tiêm chủng. Trong trường hợp hoãn tiêm, nên tiêm bù sớm nhất có thể.
Giữ vệ sinh thân thể, mũi, họng hàng ngày, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng. Che miệng khi ho hoặc hắt hơi. Hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh. Đảm bảo nhà ở, nhà trẻ, lớp học thông thoáng, sạch sẽ và có đủ ánh sáng.
Người có dấu hiệu bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh phải cách ly và đến cơ sở y tế khám, điều trị kịp thời. Người dân vùng dịch cần uống thuốc điều trị dự phòng và tiêm vaccine phòng bệnh theo chỉ định của cơ quan y tế.
Lê Nga - Lê Phương
