Anh Khánh là nhân viên văn phòng, đã lập gia đình. Ban đầu, anh chỉ gặp vài lần "trục trặc" khi làm việc muộn, thức khuya và stress. Thay vì xem đó là hiện tượng nhất thời, người đàn ông lại mở ChatGPT để hỏi: "Em 34 tuổi, dạo này khó cương, ham muốn giảm, có phải mãn dục sớm không?".
ChatGPT giải thích về rối loạn cương (ED), suy sinh dục nam (Male Hypogonadism), liệt kê hàng loạt nguyên nhân và khuyến cáo nên gặp bác sĩ. Tuy nhiên, Khánh lại tiếp tục hỏi đi hỏi lại với nhiều biến thể như nồng độ testosterone và nguy cơ vô sinh. Mỗi lần hỏi, anh lại nhận thêm các cảnh báo về nguy cơ lâu dài.
Anh bắt đầu kiểm tra cơ thể mỗi ngày, tự đánh giá "điểm cương". Càng quan sát, anh càng lo lắng, khiến việc cương tự nhiên càng khó. Sau vài tuần, người đàn ông mất ngủ, sút cân, luôn nghĩ mình "đang hỏng dần" nên đi khám.
Tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, kết quả thăm khám và xét nghiệm đều bình thường. Khám thực thể không thấy bất thường. Xét nghiệm hormone, bao gồm testosterone toàn phần 19,2 nmol/L, đều trong giới hạn cho phép. Tinh dịch đồ cũng đạt tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới.
TS.BS.CK2 Trà Anh Duy chẩn đoán bệnh nhân rơi vào tình trạng rối loạn cương mang yếu tố tâm lý kèm lo âu sức khỏe do tra cứu và hỏi AI quá mức. Sau khi được tư vấn về mối liên hệ giữa stress, thiếu ngủ và khả năng cương, anh được khuyến khích giảm thời gian "tâm sự với ChatGPT" và hỗ trợ thuốc ngắn hạn. Khả năng cương và ham muốn của người bệnh cải thiện rõ rệt sau vài tuần.
Bác sĩ Duy thăm khám cho bệnh nhân. Ảnh: Lâm Anh
Trường hợp khác, anh Hoàng, 42 tuổi, làm kinh doanh, xuất tinh sớm (premature ejaculation - PE) kéo dài một năm, gần đây kèm cảm giác khó giữ cương. Trong suốt nhiều tháng, anh không đi khám mà chỉ "trò chuyện" với ChatGPT.
Khi anh hỏi về tình trạng xuất tinh dưới 1 phút, ChatGPT giải thích về PE, nêu các phương pháp điều trị như tư vấn tâm lý, luyện tập kỹ thuật và thuốc (SSRI, thuốc gây tê cục bộ), đồng thời lưu ý nên khám chuyên khoa trước khi dùng. Tuy nhiên, anh Hoàng chỉ chọn nghe phần mình muốn. Anh ghi lại tên hoạt chất, mua nhiều loại "thuốc tăng cường sinh lý" không rõ nguồn gốc trên mạng, dùng liên tục. Anh thậm chí còn nhờ ChatGPT "gợi ý thêm thuốc nào mạnh hơn" nhưng vẫn không tới bệnh viện.
Sau thời gian dài tự điều trị song không cải thiện, người đàn ông mới đến Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health "cầu cứu". Khi đến khám, anh than phiền thêm về nhức đầu, mệt mỏi, mất ngủ. Khám thực thể cho thấy huyết áp hơi tăng, nhịp tim nhanh. Xét nghiệm testosterone toàn phần 11,0 nmol/L, ở ranh giới thấp.
Bác sĩ giải thích việc tự dùng thuốc theo gợi ý chung chung từ AI và quảng cáo vừa không giải quyết đúng trọng tâm vấn đề (thường liên quan đến tâm lý), vừa tiềm ẩn nguy cơ tác dụng phụ lên tim mạch và thần kinh. Bệnh nhân được điều chỉnh phác đồ điều trị theo hướng chuẩn hóa là tư vấn tâm lý - tình dục, điều chỉnh lối sống, dùng thuốc theo toa cụ thể.
Điểm chung của hai trường hợp là cách người bệnh sử dụng AI thay vì đi khám, đã khiến lo lắng kéo dài, tình trạng tâm lý nặng nề hơn, thậm chí có nguy cơ lạm dụng thuốc. Theo bác sĩ Duy, AI dễ dàng đưa ra một danh sách bệnh tật dài dằng dặc, mà về mặt kỹ thuật, mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) chỉ đang "tổng hợp khả năng" chứ không hề "chẩn đoán" cho riêng một người cụ thể.
Với người vốn đã dễ lo lắng về sức khỏe, danh sách bệnh tật này giống như "đổ thêm dầu vào lửa". Người bệnh lặp đi lặp lại một vòng luẩn quẩn: thấy triệu chứng nên hỏi Internet/AI, đọc thông tin, lo nhiều hơn, lại tiếp tục hỏi. Nghiên cứu cho thấy, người lo âu sức khỏe cao gần như luôn cảm thấy lo lắng tăng lên sau khi tìm kiếm thông tin bệnh tật.
Bác sĩ Duy khuyến cáo điều quan trọng là "Dùng để làm gì?". ChatGPT rất hữu ích nếu được dùng đúng vai là "trợ lý giải thích". Bạn nên dùng AI để giải thích các thuật ngữ mà bác sĩ đã nhắc tới, hỗ trợ hiểu các chỉ số xét nghiệm sau khi đã có kết quả, hoặc gợi ý danh sách câu hỏi thông minh để mang đến phòng khám.
Tuyệt đối không nên dùng AI để tự chẩn đoán thay cho bác sĩ, nhất là với các triệu chứng nghiêm trọng như đau bìu, tiểu ra máu hay sụt cân không rõ nguyên nhân. AI cũng không nên được dùng để tự quyết định dùng thuốc nội tiết, kháng sinh, hay thuốc hỗ trợ cương dương, cũng như trả lời câu hỏi "Em có ung thư không?" hoặc "Em có vô sinh không?". Những câu hỏi này luôn cần thăm khám và đánh giá toàn diện.
Bác sĩ Duy khuyến cáo hãy dùng ChatGPT như một cuốn "từ điển y khoa thông minh" sau khi bạn đã đi khám - để hiểu kỹ hơn những gì bác sĩ đã giải thích, để tuân thủ điều trị tốt hơn. "Nếu bạn thấy mình phải hỏi đi hỏi lại cùng một triệu chứng trong nhiều đêm liền, càng hỏi càng bất an, đó chính là tín hiệu đã đến lúc tắt ứng dụng và đặt lịch hẹn với bác sĩ", chuyên gia nói.
Mỹ Ý
