Khó thở, tim đập mạnh như muốn vỡ, người đàn ông ở quận Hoàng Mai, không hiểu điều gì đang xảy đến với cơ thể. "Liệu mình sắp chết? Hay là thuốc đang giết mình?", Nam nằm bẹp, không thể rời giường suốt 20 giờ, đầu óc tràn ngập những câu hỏi. Trước đó, khi đến khám và nhận đơn thuốc tại một cơ sở y tế công, bác sĩ không dặn anh về những dấu hiệu này, chỉ nói "uống hết đơn rồi tái khám".
Anh quyết định ngừng dùng thuốc ngay lập tức, điều mà nhiều bệnh nhân trầm cảm khác cũng từng làm. Hai tháng sau, bệnh của người đàn ông làm nghề ngân hàng nghiêm trọng hơn. Anh quay lại bệnh viện trong trạng thái kiệt quệ cả thể chất lẫn tinh thần, mất phương hướng và niềm tin vào điều trị.
Câu chuyện của Nam không phải cá biệt. Hoài, 29 tuổi, ở Vĩnh Phúc, cũng từng trải qua cảm giác "kinh hoàng nhất cuộc đời" chỉ vì một viên thuốc chống trầm cảm. "Một giờ sau khi uống, tôi thấy toàn thân run rẩy, ngột ngạt đến không thở nổi, mồ hôi đổ như mưa nhưng lại lạnh cóng", Hoài kể.
Cổ họng như bị bóp nghẹt, cô muốn gọi người thân nhưng tay không còn sức để bấm số. May mắn, mẹ Hoài kịp thời phát hiện và đưa cô tới bệnh viện.
Bác sĩ Trần Thị Hồng Thu, Phó Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương, cho hay nhiều bệnh nhân bị hội chứng serotonin trong tuần đầu tiên dùng thuốc. Đây là tình trạng tăng đột ngột serotonin – một chất truyền dẫn thần kinh quan trọng trong não, dẫn đến triệu chứng như run, khó thở, ảo giác, co giật, thậm chí hôn mê. Tâm lý hoảng loạn khiến không ít người tự ý ngừng thuốc, dẫn đến hậu quả bệnh trầm trọng hơn và điều trị sau đó trở nên phức tạp, tốn kém gấp nhiều lần.
Theo NCBI (Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia Mỹ),thuốc chống trầm cảm hoạt động bằng cách cân bằng serotonin và norepinephrine trong não, giúp bệnh nhân giảm các triệu chứng như mệt mỏi, bồn chồn, rối loạn giấc ngủ và ngăn ngừa ý định tự tử. Dù vậy, phần lớn các loại thuốc cần thời gian để phát huy tác dụng, đòi hỏi sự kiên nhẫn và tuân thủ điều trị từ bệnh nhân.
Bệnh nhân tâm thần tham gia các hoạt động tại viện. Ảnh minh họa: Thúy Quỳnh
Việc sử dụng thuốc chống trầm cảm với người vốn nhạy cảm và lo âu là một thử thách nghiêm trọng. Nhiều bệnh nhân không được chuẩn bị tâm lý đón nhận các triệu chứng ban đầu, dẫn đến việc ngừng thuốc khi phát sinh tác dụng phụ. Một nghiên cứu trên tạp chí Journal of Clinical Psychiatry cho thấy 30-35% người bệnh ngừng thuốc ngay trong hai tuần đầu chỉ vì lo ngại tác dụng phụ. Điều này làm bệnh tình dễ tái phát và khó kiểm soát hơn.
Thống kê từ Archives of General Psychiatry chỉ ra rằng 60-70% bệnh nhân trầm cảm có sự cải thiện rõ rệt sau 6-8 tuần kết hợp điều trị bằng thuốc và liệu pháp tâm lý. Tuy nhiên, thuốc chống trầm cảm không hiệu quả tức thời; người dùng cần ít nhất hai tuần để cảm nhận tác dụng thực sự. Đặc biệt, bắt đầu từ liều thấp và theo dõi sát sao trong những ngày đầu là chìa khóa để giảm tác dụng phụ.
Serotonin giúp điều hòa tâm trạng, giấc ngủ và cơn đau, nhưng khi dư thừa, nó gây ra những triệu chứng phản tác dụng như cứng cơ, sốt, co giật, khó thở. Tự ý ngừng thuốc không chỉ làm trầm trọng hội chứng serotonin mà còn dẫn đến các triệu chứng cai thuốc như lo âu cực độ, đau đầu, mất ngủ, buồn nôn, hoặc ác mộng.
Đối mặt với trầm cảm đòi hỏi một kế hoạch điều trị toàn diện với sự kết hợp giữa thuốc, trị liệu tâm lý và thay đổi lối sống. Các liệu pháp như trị liệu hành vi nhận thức (CBT), thiền định, thư giãn và nhóm hỗ trợ đã được chứng minh có hiệu quả trong việc giảm lo âu, giúp người bệnh thích nghi tốt hơn với thuốc và giảm thiểu tác dụng phụ.
Ngoài thuốc, chế độ ăn uống lành mạnh, vận động thường xuyên và giảm căng thẳng là những "phương thuốc không kê đơn" đóng vai trò quan trọng.
Theo bác sĩ Thu, người bệnh cần làm việc với các chuyên gia giàu kinh nghiệm để xác định loại thuốc và liều lượng phù hợp, cũng như nắm rõ ưu, nhược điểm để tránh tình trạng "bỏ cuộc giữa chừng". Khi xuất hiện triệu chứng bất thường, báo ngay cho bác sĩ để được hỗ trợ thay đổi phương án điều trị.
Trầm cảm là bệnh tâm thần phổ biến, đặc trưng bởi cảm giác buồn bã, tuyệt vọng dữ dội và lặp đi lặp lại; mất hứng thú với các hoạt động bản thân yêu thích; cô lập khỏi các mối quan hệ; liên tục chỉ trích bản thân; thất vọng, khó chịu với những thất bại nhỏ; thiếu năng lượng; luôn cảm thấy trống rỗng dù vẫn làm việc bình thường.
Theo Medical Daily, trầm cảm là nguyên nhân chính dẫn đến tự sát. Mỗi năm, khoảng 850.000 người chết vì căn bệnh này, theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Trầm cảm, rối loạn lo âu hiện len lỏi trong xã hội Việt Nam với ước tính khoảng gần 6 triệu người mắc bệnh, theo thống kê năm 2022.
Thúy Quỳnh
