"Donald là cứu tinh của chúng tôi. Ông ấy khôn ngoan, thực tế. Chúa phù hộ nước Mỹ", Aisha Ismali, sinh viên đại học ở Hargeisa, thành phố tự nhận là thủ đô của Somaliland, vùng lãnh thổ tuyên bố độc lập 33 năm trước tại thời điểm Somalia rơi vào nội chiến.
Hargeisa cách Mogadishu, trụ sở chính quyền Somalia, khoảng 850 km về phía bắc. Đối với giới chức ở Mogadishu, Somaliland là một phần không thể tách khỏi Somalia.
"Tôi ngờ rằng ông Trump còn không biết Somaliland là cái gì, đừng nói tới chuyện nó ở đâu", Abdi Mohamud, nhà phân tích dữ liệu ở Mogadishu, bày tỏ. "Tôi đang tức giận".
Người đàn ông đi bầu lãnh đạo Somaliland ở Hargeisa ngày 13/11/2024. Ảnh: AFP
Mohamud bực tức vì ước mơ của Ismail chưa chắc đã viển vông. Những thành viên quyền lực của đảng Cộng hòa Mỹ đang thúc đẩy điều này, trong đó có nghị sĩ Scott Perry, người tháng trước đề xuất dự luật công nhận Somaliland độc lập.
Trước đó, đề xuất này từng được nhắc đến trong Dự án 2025 công bố hồi tháng 4/2023. Tài liệu này đề xuất chính sách cho nhiệm kỳ hai của ông Trump, do Quỹ Di sản và hơn 100 tổ chức bảo thủ soạn thảo.
Dự án nhắc tới Somaliland và đất nước Djibouti, đề xuất "công nhận quyền tự trị của Somaliland như biện pháp phòng ngừa trước tình hình vị thế của Mỹ ở Djibouti đang xấu đi". Mỹ từng cáo buộc Trung Quốc can thiệp vào hoạt động của nước này tại Djibouti bằng cách chiếu tia laser vào mắt phi công không quân.
Tuy nhiên, đề xuất về khu vực chiếm chưa tới hai trang trong tài liệu dày hơn 900 trang, cho thấy lục địa này chiếm vị trí thấp trong danh sách ưu tiên. Ngoài ra, không có gì đảm bảo chính quyền ông Trump sẽ làm theo đề xuất.
Vị trí vùng đất Somaliland. Đồ họa: BBC
Nhưng có một điều rõ ràng là Mỹ đã bắt đầu thay đổi lập trường về Somaliland, từ bỏ sách lược tập trung chủ yếu vào Mogadishu. Somalia từng khiến Mỹ thiệt hại nặng nề về tài chính, tài nguyên và con người vào đầu những năm 1990, khi thi thể của 18 quân nhân Mỹ bị kéo lê trên đường phố Mogadishu sau khi trực thăng Mỹ bị các chiến binh bộ tộc ở Somalia bắn hạ, trong trận chiến "Diều hâu gãy cánh".
"Bất kỳ động thái nào hướng đến công nhận Somaliland độc lập không chỉ vi phạm chủ quyền của Somalia mà còn gây bất ổn cho khu vực bằng cách tạo ra tiền lệ nguy hiểm", Ngoại trưởng Somali Ali Mohamed Omar cảnh báo.
Liên minh châu Phi và những cường quốc khác đều nhận định toàn vẹn lãnh thổ là điều quan trọng nhất. Việc công nhận Somaliland có thể gây phản ứng dây chuyền tại những khu vực muốn ly khai trên khắp thế giới.
Ông Omar bày tỏ lo ngại về khả năng chính quyền mới sẽ lặp lại quyết định trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump là rút hết quân Mỹ khỏi Somalia. Dưới thời Tổng thống Joe Biden, khoảng 500 lính Mỹ đồn trú ở Somalia, thực hiện các chiến dịch đặc biệt và huấn luyện Danab (Tia chớp), lực lượng tinh nhuệ của Somalia chuyên đối đầu với phiến quân al-Shabab.
Mỹ có căn cứ không quân ở Baledogle, tây bắc Mogadishu, và thường xuyên không kích al-Shabab, nhánh tách ra từ al-Qaeda.
"Rút quân sẽ để lại khoảng trống lớn, khiến các nhóm khủng bố mạnh hơn, đe dọa ổn định Somalia cũng như toàn khu vực Sừng châu Phi", ông Omar cảnh báo về tình hình ở vùng cực đông châu Phi.
Ông Donald Trump phát biểu trong họp báo ở Mar-a-Lago ngày 7/1. Ảnh: AP
Hồi tháng 1/2024, Somaliland và Ethiopia từng ký bản ghi nhớ nêu điều kiện rằng nếu Ethiopia công nhận chủ quyền của Somaliland, họ sẽ nhận được quyền ra vào cửa ngõ biển. Aden Ibrahim Aw Hirsi, Bộ trưởng Môi trường Somalia khi đó, đã phản ứng dữ dội, cho rằng thỏa thuận này sẽ gây ra "cơn sóng thần chính trị".
Thổ Nhĩ Kỳ đã đứng ra làm trung gian giảng hòa giữa Somalia và Ethiopia, nhưng gần đây, động thái ký thỏa thuận trị giá 600.000 USD một năm của Somalia với BGR, công ty vận động hành lang hàng đầu ở Washington, cho thấy Somalia đang lo ngại về quan hệ với chính quyền sắp tới của nước Mỹ.
Những thành viên đảng Cộng hòa ủng hộ công nhận Somaliland độc lập hy vọng sẽ thu hút chú ý của ông Trump. Một nhà ngoại giao Somaliland tại Mỹ nhận định "điều này phụ thuộc vào cách thức tiếp thị của họ với ông ấy. Họ phải làm sao cho hấp dẫn, cho thu hút".
Somalia từng bị ông Trump đưa vào danh sách các quốc gia tồi tệ năm 2018, nơi ông muốn trục xuất những người Somalia không có giấy tờ, người xin tị nạn bất thành và tội phạm. Somaliland có thể được sử dụng làm nơi tiếp nhận những người bị Mỹ trục xuất để đổi lấy sự công nhận chủ quyền của Washington.
Học giả người Mỹ Ken Menkhaus, người theo dõi các vấn đề của Somalia trong nhiều thập kỷ, cho rằng "chúng ta rất có thể sẽ chứng kiến bước ngoặt trong chính sách Mỹ về Somali và Somaliland". "Khu vực Sừng châu Phi cần chuẩn bị sẵn sàng cho biến hóa mới".
Hồng Hạnh (Theo BBC)
