Những năm gần đây, trong lúc kinh tế châu Âu phục hồi chậm sau dịch, Tây Ban Nha đã đi lên mạnh mẽ. Theo Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), GDP nước này có thể tăng 2,9% năm 2024, tức nhanh hơn 3 lần so với mức 0,8% của eurozone.
Trong khi đó, các nền kinh tế lớn khác như Đức suy giảm 0,3%, Pháp và Italy tăng trưởng lần lượt 1% và 0,7%. Thậm chí, Ủy ban châu Âu cho rằng kinh tế Tây Ban Nha năm qua có thể tăng trưởng đến 3%.
Theo Euronews, một phần lý do khiến Tây Ban Nha vượt trội vì mức nền so sánh thấp. Covid-19 khiến họ mất hơn 11% GDP vào năm 2020, trong khi Italy giảm ít hơn 9% và Pháp giảm 7,5%. Ngoài ra, vì phụ thuộc lớn vào du lịch nên đến năm ngoái, ngành này mới phục hồi.
Mặc dù vậy, Euronews cũng thừa nhận "xứ sở bò tót" đang có quỹ đạo tăng trưởng nhanh hơn mức trung bình giai đoạn 2013-2019, nghĩa là nội lực họ có những cải thiện đáng chú ý.
Năm 2024, không có quốc gia tiên tiến nào khác tăng trưởng nhiều như Tây Ban Nha, theo Viện Nghiên cứu Chính sách Quốc tế Italy (ISPI). Vậy "bí quyết" rực sáng giữa bầu trời kinh tế châu Âu ảm đạm của họ là gì?
Mọi người hát theo người chơi đàn piano tại một quán bar ở Madrid, Tây Ban Nha, ngày 29/9/2024. Ảnh: Reuters
Trước dịch, Tây Ban Nha đã có số lượng khách du lịch kỷ lục, vượt Mỹ để trở thành quốc gia được ghé thăm nhiều thứ hai trên thế giới, sau Pháp. Năm 2024, họ giữ được thứ hạng, đón hơn 94 triệu khách, vượt qua kỷ lục 85 triệu của 2023. Trung bình, mỗi du khách chi 1.400 euro trong mỗi lần ghé thăm và hơn 180 euro mỗi ngày, theo ISPI.
Tuy nhiên, Sylvain Broyer, Kinh tế trưởng khu vực châu Âu, Trung Đông và châu Phi tại S&P Global Ratings, nhấn mạnh du lịch không phải là lý do duy nhất trong thành tích vượt trội của nước này.
"Sản lượng công nghiệp liên tục mở rộng ở Tây Ban Nha", ông chỉ ra. Họ là nước xuất khẩu và sản xuất ôtô lớn thứ hai tại EU, sau Đức. Nhờ vậy, ngành xuất khẩu tăng trưởng đáng kể từ khủng hoảng đồng euro năm 2010-2012, chiếm tỷ trọng khoảng 25% GDP vào 2007 lên gần với 38% hiện nay, cao hơn cả Pháp và Italy.
Nhờ nguồn thu từ du lịch và xuất khẩu, kết hợp với cải cách thị trường lao động -thay thế hợp đồng lao động có thời hạn bằng hợp đồng lao động không thời hạn - nên ngành tiêu dùng tăng trưởng mạnh mẽ. "Năm ngoái, chi tiêu của người tiêu dùng là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng", Sylvain Broyer nói. Ông cho rằng trụ cột này góp một điểm phần trăm trong tăng trưởng gần 3%.
Trong quý III/2024, tỷ lệ thất nghiệp của Tây Ban Nha giảm xuống còn 11,21%, mức thấp nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Họ cũng ít chịu tác động của lạm phát hơn các quốc gia châu Âu khác. Tỷ lệ nợ của hộ gia đình trên thu nhập là 85% so với 128% vào năm 2012, đã không còn cao bằng Đức.
Đứng sau sự thành công của dịch vụ, sản xuất, xuất khẩu và thị trường tiêu dùng chính là động lực nhập cư. Nguồn lao động chủ yếu được bổ sung bởi dòng di cư giúp các công ty Tây Ban Nha tăng cường sản xuất mà không chịu áp lực lớn.
Các thập kỷ qua, Tây Ban Nha tiếp nhận lượng lớn người di cư, chủ yếu từ Mỹ Latinh. Giới chuyên gia gọi là "hiện tượng phi thường", với 18% dân số sinh ra tại nước ngoài, hơn Italy (11%) và Pháp (13%), gần Thụy Điển (20%) và Đức (19%).
Tây Ban Nha còn là "ngôi sao" hút đầu tư quốc tế, đứng thứ 13 trên thế giới về lượng vốn FDI tích lũy. Theo cơ sở dữ liệu của Financial Times, trong giai đoạn 2018-2023, Tây Ban Nha xếp thứ 4 về thu hút đầu tư nước ngoài dạng "greenfield" (đầu tư mới), chỉ sau Mỹ, Anh và Đức.
Để so sánh, cùng giai đoạn, Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) cho biết dòng vốn FDI trung bình hàng năm vào Tây Ban Nha là 34 tỷ euro, trong khi vào Italy chỉ 14 tỷ euro.
Bí quyết giúp Tây Ban Nha hút vốn chính là Vùng thủ đô Madrid. 9 tháng đầu năm 2024, Vùng thủ đô Madrid thu hút 16,95 tỷ euro, tương đương 71,8% tổng đầu tư cả nước, bỏ xa Catalonia (3,45 tỷ euro, 14,6%), Asturias (596 triệu euro, 2,5%), Andalusia (481 triệu euro, 2%) và Cộng đồng Valencian (426 triệu euro, 1,8%).
Madrid trở thành "thỏi nam châm" hút các nhà đầu tư quốc tế khi quyết liệt cắt giảm thuế và bãi bỏ nhiều quy định. Gần đây, Madrid thông qua "luật Mbappé," cho phép các cá nhân giàu có nước ngoài, được khấu trừ 20% thuế trên các khoản đầu tư vào Tây Ban Nha nếu họ duy trì đầu tư và cư trú trong 6 năm.
Tại nước này, các khu vực tự trị có quyền điều chỉnh một số loại thuế, chẳng hạn như thuế thu nhập cá nhân, với mức trần từ 45% ở Madrid đến 54% ở Cộng đồng Valencia. Các khu vực này cũng có thể áp dụng thuế đặc thù nhưng Madrid là nơi duy nhất không áp dụng bất kỳ loại thuế đặc thù nào và thậm chí giảm 99% thuế thừa kế và quà tặng.
Tính từ 2019, Madrid đã thực hiện 21 đợt cắt giảm thuế, giúp người dân tiết kiệm 31,3 tỷ euro và tăng thu hút 12% đầu tư quốc tế, trong khi cả nước giảm 3%. Khu vực này cũng vượt qua Catalonia, trở thành trung tâm kinh tế hàng đầu Tây Ban Nha, chiếm 19,4% tổng GDP.
Từ một thủ đô bị lãng quên, Madrid đã bùng nổ về dân số, du lịch và đầu tư quốc tế, theo Le Monde. "Madrid không thời thượng, vì thời trang đến rồi đi, nhưng khu vực này đã dần trở thành chuẩn mực quốc tế", Phụ trách Kinh tế khu vực Rocio Albert Lopez-Ibor nói.
Nhìn về 2025, Chính phủ Tây Ban Nha dự báo tăng trưởng là 2,4%. Bộ trưởng Kinh tế Carlos Cuerpo cho biết các yếu tố thúc đẩy sẽ là tiêu dùng tư nhân và đầu tư. Trong khi đó, BVA Research - Trung tâm nghiên cứu kinh tế và phân tích dữ liệu của Banco Bilbao Vizcaya Argentaria (BBVA), một trong những ngân hàng lớn nhất tại Tây Ban Nha - đưa ra con số 2,3%.
BVA Research cho rằng Tây Ban Nha vẫn phải đối mặt với sự gia tăng bất ổn trong chính sách kinh tế toàn cầu. Họ đã hưởng lợi nhiều trong những thập kỷ qua từ một thế giới mở và nền kinh tế châu Âu. Nếu điều này thay đổi theo bối cảnh địa chính trị hiện tại - thấm nhuần chủ nghĩa bảo hộ và an ninh kinh tế - rất có thể làm giảm mức tăng trưởng và mức sống nước này.
Trong nước, Tây Ban Nha cũng gặp thách thức như giới hạn tăng trưởng du lịch, thiếu nhà ở giá rẻ và bất ổn chính sách kinh tế. Các vấn đề này đặt ra câu hỏi về khả năng duy trì động lực tăng trưởng dài hạn của nền kinh tế, theo BVA Research.
Các "cây đũa thần" như du lịch hay thỏi nam châm Marid cũng có thể bớt thần kỳ. "Đóng góp của nhu cầu bên ngoài sẽ giảm vào 2025 do các giới hạn trong mở rộng du lịch và sự chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng với chi tiêu cao hơn vào hàng hóa nhập khẩu", Miguel Cardoso-Lecourtois, chuyên gia kinh tế trưởng tại BBVA Research giải thích.
Giáo sư Ruben Dewitte tại ING dự báo du lịch vẫn mạnh mẽ nhưng chậm lại. "Tăng trưởng này khó có thể tiếp tục với cùng tốc độ và các căng thẳng với cư dân địa phương đã bắt đầu xuất hiện," ông nói thêm.
Đám đông biểu tình phản đối tình trạng quá tải du khách ở quần đảo Balearic, Tây Ban Nha, hôm 25/5/2024. Ảnh: Reuters
Trong khi đó, chính sách thuế quyết liệt của Madrid khiến các khu vực khác trong nước bất bình, cáo buộc vùng thủ đô "phá giá thuế" nhằm thu hút nhà giàu. Để giảng hòa, chính phủ trung ương đã đề xuất hài hòa thuế trên toàn quốc, chỉ trích Madrid vì ưu đãi thuế cho người giàu thay vì đầu tư vào phúc lợi xã hội.
Lãnh đạo địa phương phản bác rằng Madrid không phá giá thuế mà chỉ tận dụng các công cụ hợp pháp, đồng thời khuyến khích các khu vực khác áp dụng chính sách tương tự để đạt kết quả rõ ràng như Madrid.
Ủy ban châu Âu dự báo kinh tế Tây Nam Nha sẽ chậm lại còn 2,3% vào 2025 và 2,1% vào 2026. Họ cho rằng tăng trưởng chủ yếu được thúc đẩy bởi tiêu dùng, thu nhập thực tế tăng và tích lũy tiền tiết kiệm hộ gia đình.
Đầu tư cũng sẽ tăng, thúc đẩy bởi chi phí tài chính thấp hơn và việc thực hiện Kế hoạch Phục hồi, Chuyển đổi và Kiên cường (RTRP) của chính phủ. Theo OECD, nhiều nhà tuyển dụng thấy khó tìm ứng viên có kỹ năng cần thiết. Để tăng cường năng suất, họ khuyến nghị Tây Ban Nha điều chỉnh các chương trình giáo dục phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động và nâng cao - đào tạo lại kỹ năng.
Giáo sư Evi Pappa từ Đại học Carlos III Madrid cũng bày tỏ sự lạc quan thận trọng. "Khả năng duy trì tăng trưởng sản lượng của Tây Ban Nha phụ thuộc vào các khoản đầu tư nâng cao năng suất và cải cách cơ cấu", bà giải thích.
Phiên An (tổng hợp)
