Khi David Klee hướng con thuyền của mình tới dòng kênh Whangamarino, anh thấy những con chim đang chết. Hàng trăm con đã chết, nổi lềnh bềnh, lông của chúng lẫn vào trong lớp váng trên mặt nước. Những con khác, sẽ sớm chết. Những đàn chim đáng lẽ sẽ bay rào lên trời khi thuyền đi tới, giờ lại nằm yên lặng, bất động trong nước.
Klee - quản lý của công ty Fish & Game New Zealand cho biết, thông thường, khi chim muốn sà xuống mặt nước để bắt cá hoặc nô đùa, chân của chúng sẽ chạm mặt nước trước. Sau đó, chúng bắt đầu khua cánh để đẩy cơ thể về phía trước như một động tác bơi bướm điệu nghệ.
Nhưng khi dòng nước bị ô nhiễm, chất độc sẽ tấn công dây thần kinh các chi và sải cánh. Sau đó, các cơ ở cổ chim sẽ yếu đi và xảy ra tình trạng co giật. Khi cổ không còn có thể giữ được đầu, chúng rũ xuống phía trước, trượt xuống nước và chết đuối.
Klee nói: "Vùng đất này đang chết dần. Chúng tôi đã nhìn thấy những thay đổi." Anh Klee đứng trên bãi cỏ rậm rạp bên bờ sông, dòng nước màu vàng nâu, đục ngầu, chảy chậm chạp chảy dưới chân. Từ đó nhìn thấy được ở hạ lưu, có con cá chết đang nổi lên, lớp vảy bắt đầu bong ra khi con cá đã chết lâu ngày.
Hàng ngàn con chim đã chết ở Whangamarino. Ảnh: Fish & Game
Các đàn chim ở Whangamarino, một vùng đất ngập nước ngọt có diện tích 7.000 ha ở Waikato, Đảo Bắc của New Zealand, đang bị tàn phá bởi một đợt ngộ độc thịt (ngộ độc botulism). Loại ngộ độc này xảy ra khi cá chết hàng loạt, tảo sinh sôi, lượng dư thừa chất dinh dưỡng cho cây trồng trong quá trình canh tác, mức độ ô nhiễm cao. Mùa hè này, hàng ngàn con gia cầm đã chết: chim, thiên nga, cò,.. Các nhóm tình nguyện viên đã vớt xác chúng lên khỏi mặt nước và chất cao ngất lên thuyền và xe bán tải.
Vùng Waikato được coi là "thủ phủ" ngành sữa của New Zealand, sản xuất hơn 25% nguồn cung cấp sữa của cả nước. Ngành công nghiệp đó từ lâu đã khiến các dòng nước ở vùng này có hàm lượng nito cao - do phân bón được dùng để trồng cỏ và nước thải từ những con bò.
Tình nguyện viên vớt xác những con chim. Ảnh: Fish & Game
"Thậm chí việc chạm vào nước cũng không an toàn"
Ông Haydn Solomon của nhóm bộ lạc Ngāti Naho Trust cho biết: "(Dòng nước không an toàn) không chỉ ảnh hưởng tới loài chim và những con cá. Điều đáng buồn nhất đối với chúng tôi là nhìn nước đang chết đi. Bởi nước chính là thứ mang lại sự sống.
Ngāti Naho là một nhóm bộ lạc sinh sống tại khu vực này.
Vào mùa hè, Solomon đã dành nhiều ngày trên thuyền để lôi những con chim chết ra khỏi đầm lầy. "Cảm giác như đang ở phim kinh dị. Việc chứng kiến các loài sinh vật sống nào bị chết đuối, không phải một điều dễ chịu. Xác động vật trôi xung quanh bạn và bạn không thể nhìn thấy đáy sông. Nước ở đây đen kịt".
Klee cho biết, đợt bùng phát ngộ độc botulism xảy ra sau khi lũ lụt khiến nước bị ỗ nhiễm nặng từ nơi khác chảy vào vùng đất này. Sau đó, cá chết hàng loạt. Khi nhiệt độ cao hơn, lượng mưa lớn và chất dinh dưỡng dư thừa từ đất khiến tảo và các vi khuẩn có hại sinh sôi. Chất độc botulism phát triển trong quá trình này đã giết chết các loài chim khi chim ăn cá và tiếp xúc với dòng nước ô nhiễm.
"Những con cá chết nổi trên nước - bạn có thể thấy chúng nhiều ngày nhưng vẫn tưởng rằng chúng chỉ mới chết. Tuy nhiên, khi bạn vớt chúng lên và đặt chúng lên tay, những con cá này sẽ như "tan" ra", Solomon nói.
Solomon cũng cho biết thêm, dòng nước này đối với người dân ở đây không chỉ là nguồn cung cấp thực phẩm, vật liệu cho ngành dệt may và thuốc mà còn là "nguồn nuôi dưỡng tinh thần mạnh mẽ. Mẹ tôi nói nếu có phiền muộn gì thì hãy tìm đến dòng nước này. May mắn sẽ đến cùng dòng nước".
Bây giờ, ở một số vùng của Waikato, dòng nước đó đã biến thành chất độc. Trên con đường từ vùng đất ngập nước, trên bờ hồ Waikare, một cảnh báo đã được dựng lên. "Nước hồ này có thể không an toàn khi chạm vào", cảnh báo viết. "Tránh mọi hoạt động để da tiếp xúc với nước".
Hiện trạng ở New Zealand
Waikare được xếp hạng là một trong những hồ ô nhiễm nhất trên thế giới và nước của nó chảy vào vùng đất ngập nước bao gồm cả Whangamarino mỗi khi có bão. Phó giáo sư Deniz Özkundakci, nhà sinh thái học nước ngọt tại Đại học Waikato, cho biết: "Hồ thực sự bão hòa với các chất dinh dưỡng thực vật như phốt pho và nitơ. Không chỉ nước thải nông nghiệp thấm vào hồ - nước thải của con người đã được thải vào hồ trong nhiều thập kỷ.
Dòng nước ô nhiễm nặng ở New Zealand. Ảnh: The Guardian
Phó giáo sư Özkundakci cho biết hồ hiện đã xuống cấp đến mức khó có cách nào có thể đưa nó khỏe mạnh trở lại.
Hồ Waikare chỉ là một ví dụ. Trên khắp New Zealand, các tuyến đường thủy của đất nước đang bị đe dọa. Khoảng 60% dòng nước tại đây là không thể bơi được, 74% cá nước ngọt đang bị đe dọa hoặc có nguy cơ tuyệt chủng và 95% các con sông chảy qua vùng đất mục vụ bị ô nhiễm bởi các chất ô nhiễm, nước thải hoặc chất dinh dưỡng dư thừa.
Các vấn đề hiện tại đang trở nên trầm trọng hơn do khủng hoảng khí hậu, gây ra lượng mưa lớn hơn, lũ lụt nhiều hơn và nhiệt độ cao hơn, tất cả đều làm tăng khả năng tảo độc phát triển và cá chết hàng loạt.
Trên bờ hồ Waikare, đôi bờ tĩnh lặng, những con sóng nước lăn tăn, nối đuôi nhau. Không có con chim nào bay ngang mặt nước.
