Năm 16 tuổi, Reginald Dwayne Betts bị bắt vì cướp xe ở Virginia, phải ngồi tù gần 10 năm, phần lớn thời gian là biệt giam.
Tù nhân không được phép mang sách vào khu biệt giam, nhưng các bạn tù đã nghĩ ra một hệ thống "ròng rọc" bằng ga giường và vỏ gối rách để chuyển sách đến cho Betts.
"Hãy tưởng tượng bạn là một thiếu niên 17 tuổi bị biệt giam, hét lên: 'Này, ai đó gửi tôi một cuốn sách đi'", Betts kể. "Và ai đó đã gửi cho tôi cuốn The Black Poets của Dudley Randall, làm thay đổi cuộc đời tôi". Kể từ đó, Betts bắt đầu viết mỗi ngày và đọc mọi thứ có thể tìm thấy.
Reginald Dwayne Betts bên cạnh thư viện mới lập ở nhà tù Woodbourne, New York. Ảnh: WP
Khi ra tù, Betts thi vào đại học, lấy bằng cử nhân, rồi bằng luật tại Trường Luật Yale. Ông trở thành một nhà thơ và nhà hoạt động ủng hộ cải cách nhà tù. Năm 2020, ông thành lập tổ chức phi lợi nhuận Freedom Reads để thành lập thư viện trong các nhà tù trên toàn quốc. Tổ chức này nhận tài trợ từ nhiều bên trên toàn nước Mỹ, trong đó có Quỹ Mellon, Quỹ John D. và Catherine T. MacArthur.
"Chúng ta đã bỏ tù hàng triệu người", Betts nói. "Tôi muốn đưa hàng triệu cuốn sách vào tù".
Theo Betts, đối với tù nhân, sách không chỉ mang lại niềm an ủi hay giải khuây, mà còn đem đến những khả năng, cho phép họ tưởng tượng ra cuộc sống mới cho chính mình, nuôi dưỡng đồng cảm, đặt mình vào vị trí của người khác.
Tù nhân tụ tập tại thư viện của Freedom Reads tại nhà tù Raymond Laborde, Louisiana. Ảnh: AP
Freedom Reads thường xuyên nhận được phản hồi từ những người đã thay đổi cuộc đời nhờ những cuốn sách họ được đọc khi ở trong tù. Nhiều người trong số họ đang làm việc cho tổ chức.
Freedom Reads sắp khai trương 35 thư viện mới tại hai nhà tù ở Missouri, mỗi thư viện có 500 đầu sách cùng kệ thấp, nhằm khuyến khích tù nhân trao đổi, kết nối cộng đồng khi cùng nhau đọc sách.
James Davis vẫn nhớ lần Freedom Reads mở thư viện ở nhà tù Cheshire, Connecticut năm 2022, khi anh đang thụ án. "Thư viện tuyệt đẹp đó thực sự đã ảnh hưởng đến văn hóa trong trại giam".
Davis bắt đầu tụ tập ở thư viện và tham gia các câu lạc bộ sách. Anh và vài tù nhân khác thường dành một giờ để đọc sách và kể cho nhau nghe những gì đọc được.
Sau khi được giảm án và ra tù, Davis xin tuyển làm cộng tác viên truyền thông tại Freedom Reads. Anh gọi đó là giấc mơ thành hiện thực.
Betts đọc thơ tại nhà tù Buckingham, bang Virginia. Ảnh: WP
"Tù nhân có một đời sống tưởng tượng phong phú mà họ đang vun đắp, họ có thể muốn vun đắp nhiều hơn nữa. Quá trình này sẽ dẫn đến sự thay đổi. Việc được tiếp cận với những điều tốt đẹp là rất quan trọng", Betts cho biết.
Hồi tháng 8, Freedom Reads khai trương thư viện thứ 500 tại nhà tù nữ York ở Connecticut. Betts đã đọc một bài thơ và tất cả nữ tù nhân tham dự đã xếp hàng xin chữ ký của ông. Một tù nhân đã trang trí tường phòng giam với bức tranh kèm khẩu hiệu của tổ chức: Tự do bắt đầu từ một cuốn sách.
Đức Trung (Theo Washington Post, AP)
