Bộ Tài chính đề xuất phương án đánh thuế 0,1% trên mỗi lần chuyển nhượng vàng miếng. Dựa vào tình hình thị trường, Chính phủ sẽ quy định thời điểm áp dụng, ngưỡng giá trị chịu thuế và điều chỉnh thuế suất phù hợp thực tế.
Đây là lần đầu tiên nhà quản lý tính đến thu thuế với vàng trong bối cảnh đang xây dựng lại Luật thuế thu nhập cá nhân. Quy định này, theo Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng, là cần thiết nhằm quản lý chặt hoạt động kinh doanh vàng, ngăn ngừa đầu cơ và thu hút nguồn lực lớn trong xã hội tham gia vào nền kinh tế.
Về định hướng, đây là chính sách được nhiều chuyên gia ủng hộ, nhằm đảm bảo tính công bằng với các kênh đầu tư khác và cũng phù hợp với thông lệ quốc tế.
Theo đó, ông Đinh Đức Quang, Giám đốc Khối kinh doanh tiền tệ Ngân hàng UOB Việt Nam, cho rằng động thái này nhằm hạn chế hoạt động đầu cơ và "lướt sóng" vàng. Bất kỳ hoạt động kinh doanh và tạo ra lợi nhuận đều có nghĩa vụ đóng thuế, kể cả vàng, nhằm đảm bảo tính công bằng cho các kênh đầu tư khác.
Chung nhận định, Tổng giám đốc Công ty Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín, ông Nguyễn Văn Được nói trước đây vàng được xem là tiền tệ, hiện nay là hàng hóa, việc bán vàng bản chất là chuyển nhượng tài sản tương tự bán cổ phiếu hay bất động sản. Vì thế, dù người dân lãi hay lỗ khi giao dịch vàng, nên nộp thuế để bảo đảm công bằng về nghĩa vụ.
Khuyến nghị thêm, ông Được cho rằng nhà quản lý nên áp dụng đánh thuế nếu giá trị giao dịch vượt qua ngưỡng nhất định, và miễn thuế cho các giao dịch nhỏ mang tính tiết kiệm, tích lũy.
Hiện nay, nhiều nước trên thế giới như Mỹ, Trung Quốc, Australia, Thái Lan... cũng đánh thuế vàng. Trong đó, nhiều quốc gia áp dụng theo lợi nhuận đối với vàng (nguyên tắc tính lợi nhuận là lấy giá bán ra trừ đi giá mua vào).
Dẫu vậy, theo các chuyên gia, đây chỉ là phương án tình thế trong khi chờ giải pháp hiệu quả hơn về lâu dài.
Bởi nếu áp dụng mức 0,1%, ông Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP HCM, tính toán bán vàng khoảng 100 triệu, chịu thuế 100.000 đồng. "Con số này theo ông là rất thấp và không đủ hiệu quả để triệt tiêu động lực đầu cơ", ông nói.
Trên thực tế, thuế suất áp lên giao dịch vàng như một loại "phí" sẽ được chuyển vào giá vàng trong nước mà người tiêu dùng phải trả. Đánh thuế có thể làm giá vàng trong nước tăng thêm. Tuy nhiên, ông Huỳnh Trung Khánh, Phó chủ tịch Hiệp hội kinh doanh vàng (VGTA), nói việc áp dụng 0,1% là mức thấp, không ảnh hưởng đáng kể đến giá vàng hay đảm bảo mục tiêu không làm tăng chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới.
Mức thuế 0,1% trên giá chuyển nhượng, dưới góc nhìn của Phó chủ tịch VGTA, là cách tiếp cận thận trọng trong giai đoạn đầu. Về lâu dài hơn, nhà quản lý có thể cân nhắc tăng thuế hoặc điều chỉnh sau khi đã đạt được mục tiêu thu hẹp chênh lệch với thế giới.
Vàng nhẫn trơn bán tại trụ sở SJC ở đường Nguyễn Thị Minh Khai (TP HCM) tháng 3/2025. Ảnh: Quỳnh Trần
Nói với VnExpress, ông Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, cũng phân tích phương án đánh thuế 0,1% trên doanh thu mua bán vàng được đưa ra trong bối cảnh giao dịch chứng khoán đang chịu thuế suất 0,1% trên tổng giá trị giao dịch bán, không phân biệt lãi hay lỗ.
"Đây được xem là giải pháp tạm thời trong khi chờ nghiên cứu chính sách thuế hợp lý hơn với vàng", ông nói.
Trong khi đó, Hiệp hội Các Nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) thậm chí khuyến nghị áp dụng thuế giá trị gia tăng 10% theo phương pháp khấu trừ với kinh doanh vàng trang sức và vàng miếng, tương tự hàng hóa thông thường để đảm bảo bình đẳng về nghĩa vụ thuế.
Mức thuế 0,1%, được giới chuyên gia nhìn nhận không đủ triệt tiêu động lực đầu cơ, song nâng lên mức nào, cũng là bài toán nhà quản lý cần thận trọng.
Chia sẻ tại buổi họp báo mới đây, ông Shaokai Fan, Giám đốc khu vực châu Á - Thái Bình Dương (không bao gồm Trung Quốc) kiêm Giám đốc Ngân hàng Trung ương Toàn cầu tại Hội đồng Vàng thế giới (WGC), cho rằng bất kỳ giải pháp nào về thuế với vàng ở Việt Nam cũng nên thiết kế để đáp ứng hai mục tiêu. Đó là giảm tối đa tình trạng đầu cơ và tránh hiện tượng người dân chuyển từ giao dịch tại thị trường chính thức sang phi chính thức để né thuế.
"Đánh thuế cao với vàng, người dân sẽ tìm đến với thị trường chợ đen để giao dịch, khi đó sẽ phản tác dụng và trái ngược với định hướng tự do hóa thị trường vàng ở Việt Nam", ông Shaokai Fan nói. Đồng thời, nếu Việt Nam áp thuế cao trong khi láng giềng như Singapore, Hong Kong (Trung Quốc), Malaysia không đánh thuế, vàng sẽ chảy xuyên biên giới, khiến tình trạng buôn lậu khó kiểm soát hơn.
Đồng tình với quan điểm trên, nếu áp thuế cao trên doanh thu, chuyên gia của UOB dự báo có thể xảy ra trường hợp người bán khai giá vàng thấp. Điều này khiến thị trường hình thành hai mức giá. Nhìn chung, đánh thuế trên doanh thu là giải pháp dễ làm trong bối cảnh Việt Nam chưa có dữ liệu lịch sử giao dịch và sàn giao dịch tập trung.
Để thực sự đánh thuế hiệu quả và nhận được sự đồng thuận cao từ người dân, ông Đinh Đức Quang nhận định điều kiện cần là tạo ra sân chơi minh bạch thông qua việc cho phép lập sàn vàng - nơi người dân có thể giao dịch trực tiếp. Việc có dữ liệu minh bạch, sẽ giúp nhà quản lý phân định được mục tiêu đầu tư hay đầu cơ lướt sóng để có giải pháp đánh thuế đúng đối tượng.
Quỳnh Trang
