Vào tháng 4, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt đầu áp thuế quan, giá tiêu dùng tại nền kinh tế lớn nhất thế giới tăng 2,3% so với cùng kỳ 2024. Đến tháng 9, tốc độ tăng đã lên 3%. Đợt tăng lạm phát năm nay thấp hơn thời Tổng thống Joe Biden nhưng hậu quả chính trị với hai ông chủ Nhà Trắng là như nhau.
Bầu cử vừa qua tại các chính quyền địa phương như Virginia, New Jersey, Thành phố New York nghiên mạnh về phía đảng Dân chủ, vì cử tri lo ngại về khả năng chi trả. Cùng với đó, 67% người Mỹ trưởng thành không đồng tình với cách tổng thống xử lý vấn đề giá cả leo thang, theo cuộc thăm dò tháng 11 của AP-NORC.
Tổng thống Trump bác bỏ kết quả khảo sát, cho là giả. Tuy nhiên, ông gần đây cũng tung hàng loạt chính sách nhằm ứng phó giá cả leo thang, bao gồm hứa hoàn 2.000 USD từ tiền thuế quan cho người dân thu nhập thấp và cho dự định kéo dài thời hạn vay mua nhà từ 30 năm lên 50 năm để giảm số tiền trả hàng tháng.
Cuối tuần trước, ông miễn thuế nhập khẩu hơn 200 loại nông sản, bao gồm các mặt hàng chủ lực như cà phê, thịt bò, chuối và nước cam. "Trong một số trường hợp, chúng có thể làm tăng giá", ông nói về động thái này. Tuy nhiên, ông khẳng định rằng Mỹ "hầu như không có lạm phát".
Tổng thống Mỹ Donald Trump nói với các phóng viên trên Không lực Một ngày 14/11. Ảnh: AP
Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Thực phẩm FMI Leslie Sarasin hoan nghênh chính sách mới. "Quyết định sẽ giúp ích người tiêu dùng, những người hy vọng có được tách cà phê buổi sáng với giá cả phải chăng hơn, cũng như các nhà sản xuất Mỹ đang sử dụng nhiều nông sản trong chuỗi cung ứng", bà nhận định.
Tuy nhiên, Bharat Ramamurti, Cựu phó giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia của chính quyền Biden, đánh giá phần lớn chính sách mới của tổng thống chỉ là "mang tính chiêu trò", khó có thể tác động nhiều đến lạm phát.
"Họ (chính quyền Trump) đang rơi vào tình thế khó khăn khi bị mang tiếng là không đủ quan tâm đến áp lực chi phí của người dân, trong khi những công cụ trong tay khó mang lại hiệu quả trong ngắn hạn", ông nhận định.
Ông Ramamurti cho biết chính quyền Biden đã nhận "một bài học đau đớn" rằng cử tri không bị thuyết phục bởi những lời hứa chính sách của tổng thống. "Tôi nói điều này từ chính kinh nghiệm của mình", ông nêu.
Đầu năm 2021, ông Biden tiếp quản một nền kinh tế đang cố phục hồi sau đại dịch, thời điểm trường học, văn phòng đóng cửa, sa thải hàng loạt và nợ công kỷ lục. Tháng 3/2021, ông ký ban hành gói cứu trợ trị giá 1.900 tỷ USD. Giới phê bình cho rằng gói này quá lớn và có thể khiến giá cả tăng.
Khi nền kinh tế mở cửa trở lại, nguồn cung chip máy tính, đồ gia dụng, ôtô và nội thất thiếu hụt. Tàu hàng phải chờ lâu mới vào được cảng, gây ra các vấn đề chuỗi cung ứng. Xung đột Ukraine đầu năm 2022 đẩy giá năng lượng và thực phẩm tăng cao. Tất cả khiến lạm phát đạt đỉnh 40 năm và Cục Dự trữ Liên bang (Fed) phải can thiệp bằng đợt tăng lãi suất.
Giống ông Trump ngày nay, ông Biden cố gắng thuyết phục người dân rằng nền kinh tế vẫn mạnh. "Bidenomics hoạt động hiệu quả. Hiện Mỹ có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất, dẫn đầu thế giới kể từ đại dịch", ông nói năm 2023.
Nhưng những lập luận đó ít tác động đến cử tri. Chỉ 36% người Mỹ trưởng thành ủng hộ cách Tổng thống Biden điều hành kinh tế, theo cuộc thăm dò của AP-NORC vào tháng 8/2023. Khi ấy, đảng Cộng hòa cho rằng các chính sách của ông Biden khiến lạm phát tồi tệ hơn.
Và giờ, đảng Dân chủ đang dùng chính cách lập luận đó để phản công ông Trump. Theo họ, thuế quan khiến giá cả tăng vì các doanh nghiệp chuyển chi phí sang người tiêu dùng. Việc tổng thống hủy các dự án năng lượng sạch làm giảm nguồn cung điện trong bối cảnh hóa đơn điện tăng. Chiến dịch trục xuất hàng loạt khiến ngành xây dựng dựa nhiều vào lao động nhập cư trở nên đắt đỏ hơn.
Các cựu quan chức chính quyền Biden cho rằng ông Trump được tiếp quản nền kinh tế tăng trưởng mạnh, thị trường lao động tốt và lạm phát đang giảm gần mức thấp lịch sử. Nhưng ông đã đảo ngược những xu hướng này.
"Thật đáng chú ý khi nhiều người dân Mỹ hiểu về chính sách thương mại của ông ấy và đúng khi cho rằng việc giá cả đảo chiều là do chính sách thất thường đó", Gene Sperling, nguyên cố vấn cấp cao của ông Biden, từng lãnh đạo Hội đồng Kinh tế Quốc gia dưới thời Obama và Clinton, bình luận.
Đáp lại chỉ trích của đảng Dân chủ và hoài nghi của cử tri, Tổng thống Trump vẫn khẳng định đang đưa việc làm tại nhà máy về Mỹ. Tương tự đảng Dân chủ khi cầm quyền, đảng Cộng hòa cũng muốn giảm chi phí thuốc theo toa.
Thậm chí, ông Trump dùng lại thông điệp mà ông Biden từng tuyên bố năm 2021, rằng lạm phát cao chỉ là "tạm thời" và sẽ sớm biến mất. "Chúng ta sẽ sớm đạt mức (lạm phát) 1,5%. Tất cả đang đi xuống", ông nói đầu tuần trước.
Liên quan đến đợt miễn thuế 200 mặt hàng nông sản, ông bỏ ngỏ khả năng tiếp tục có thêm điều chỉnh. "Chúng tôi vừa mới giảm giá một chút. Giá cà phê trước đây hơi cao, giờ sẽ giảm xuống mức thấp trong thời gian rất ngắn", ông nói.
Phiên An (theo AP, Reuters)
