Ngày 9/11, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo ý tưởng chia "tiền hoàn thuế nhập khẩu" 2.000 USD cho mỗi người dân Mỹ. Trước đó, ông cho biết đã chỉ đạo Bộ Tư pháp điều tra về cáo buộc các công ty chế biến thông đồng đẩy giá thịt bò lên cao. Cuối tuần trước, ông còn ký sắc lệnh miễn thuế đối ứng với cà phê, trái cây và nhiều mặt hàng phổ biến khác.
WSJ trích nguồn tin thân cận cho biết các trợ lý đã thúc giục ông Trump tập trung vào vấn đề khả năng chi trả, sau khi đảng Dân chủ giành lợi thế trong nhiều cuộc bầu cử thống đốc gần đây. Nhà Trắng đang xây dựng các kế hoạch nhằm giải quyết sự giận dữ của cử tri.
Họ tìm kiếm thêm thỏa thuận với các hãng dược phẩm để giảm giá thuốc kê đơn, phê duyệt dự án khai thác dầu khí ngoài khơi mới và đề xuất về chăm sóc sức khỏe. Ông Trump cũng yêu cầu đưa ra các ý tưởng mới nhằm hạ nhiệt chi phí nhà ở tăng cao.
Hạ giá theo cách khiến cử tri hài lòng không phải là việc dễ dàng. Các cuộc thăm dò cho thấy người dân muốn những thay đổi sâu rộng, khiến cuộc sống hàng ngày bớt đắt đỏ. Tuy nhiên, giá cả chủ yếu được quyết định bởi các yếu tố thị trường nằm ngoài tầm kiểm soát của Tổng thống. Chẳng hạn, lãi suất do Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) thiết lập. Fed đến nay vẫn phớt lờ sức ép của ông Trump. Trong khi đó, việc phát tiền trực tiếp cho người dân lại cần Quốc hội phê duyệt.
Vì thế, giảm thuế nhập khẩu là một trong những công cụ mạnh nhất của Tổng thống để hạ giá lúc này. Ngày 14/11, ông Trump ký sắc lệnh miễn thuế đối ứng với hàng loạt sản phẩm. Sắc lệnh này đánh dấu bước ngoặt trong chính sách cứng rắn trước đó của ông.
Thịt bò xay trong một cửa hàng ở Manhattan, New York, Mỹ. Ảnh: Reuters
Theo số liệu của Bộ Lao động Mỹ, giá một số thực phẩm đã tăng do thuế nhập khẩu. Giá trung bình 1 pound (0,45kg) cà phê rang xay là 9,14 USD trong tháng 9, tăng so với 6,47 USD cùng kỳ năm ngoái. Nguyên nhân chủ yếu là thuế 50% áp lên một số mặt hàng nhập khẩu từ Brazil, một trong những nước sản xuất cà phê lớn nhất thế giới.
Quan chức Mỹ cho biết Tổng thống giận dữ với các ý kiến rằng ông chưa làm đủ nhiều để kéo giá xuống. Ông Trump khẳng định đảng Cộng hòa chưa quảng bá được hết các thành tựu của ông. Khi ký đạo luật chấm dứt việc đóng cửa chính phủ tuần trước, ông cho biết việc này sẽ cho phép đảng Cộng hòa "tiếp tục công việc giảm chi phí sinh hoạt" và "giúp nước Mỹ phải chăng trở lại với mọi người".
Trong chiến dịch tranh cử, Tổng thống Trump nói rằng ông sẽ giảm giá ngay từ ngày đầu nhiệm kỳ hai. Mục tiêu của ông là chi phí năng lượng hạ 50% trong 18 tháng đầu và lãi suất vay mua nhà sẽ xuống 2%.
Cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng từng gặp khó vì cử tri bất mãn với chi phí sinh hoạt. Các cựu trợ lý của ông hối tiếc vì đã không hành động đủ mạnh để thể hiện sự đồng cảm với lo lắng của cử tri.
Michael Strain - Trưởng nhóm phụ trách nghiên cứu chính sách kinh tế tại Viện Doanh nghiệp Mỹ cho biết: "Không nên nói với người dân rằng cảm nhận của họ về cuộc sống là sai. Ông Biden đã mắc sai lầm đó, và đó là một sai lầm lớn. Tôi ngạc nhiên khi ông Trump lặp lại điều này".
Gần đây, Tổng thống Trump khẳng định nền kinh tế vẫn vững mạnh và xoa dịu các lo ngại về giá cả. "Kinh tế là lĩnh vực của tôi, và chúng ta có nền kinh tế vĩ đại nhất lịch sử", ông tuyên bố trên Fox News. Dù vậy, kết quả một khảo sát của NBC News công bố tháng này cho thấy khoảng 70% cử tri tin rằng ông Trump chưa giải quyết được vấn đề chi phí sinh hoạt.
Khảo sát mới nhất của CNN cũngcho thấy 72% người được hỏi cho rằng nền kinh tế đang thiếu ổn định. 47% nhìn nhận tình hình kinh tế và chi phí sinh hoạt là các vấn đề hàng đầu hiện tại.
Người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai khẳng định ông Trump tập trung vào kinh tế ngay từ khi nhậm chức và tiếp tục ưu tiên "các chính sách kinh tế giúp giảm chi phí, tăng lương và huy động hàng nghìn tỷ USD đầu tư vào sản xuất và tuyển dụng tại Mỹ".
Một quan chức cấp cao của Mỹ cho biết sau cuộc bầu cử tại các địa phương tháng này, Tổng thống Trump đã đưa ra một số ý tưởng nhằm giành lại sự ủng hộ của cử tri và yêu cầu các cố vấn đưa ra thêm đề xuất. Ví dụ, kế hoạch cho vay mua nhà trong vòng 50 năm.
Các nhà kinh tế cho rằng việc gỡ bỏ thuế nhập khẩu sẽ giúp hạ giá cả, nhưng mức độ giảm còn phụ thuộc vào số lượng quốc gia được áp dụng. Ngoài ra, doanh nghiệp thường cũng phải mất một thời gian nữa mới điều chỉnh được giá, khi chi phí giảm.
Tuy nhiên, một số mặt hàng khác khó kiểm soát giá hơn. Ví dụ, giá nhà cao chủ yếu do thiếu nguồn cung. Việc này không thể giải quyết nhanh chóng. Giá dầu thô hiện gần mức thấp nhất hơn 4 năm, nhưng điện lại tăng khi nhu cầu từ các trung tâm dữ liệu bùng nổ. "Có rất nhiều vấn đề cố hữu và thật sự không có giải pháp ngắn hạn", Ken Kuttner - nhà kinh tế học tại Williams College nhận định.
Lạm phát của Mỹ cũng tăng nhẹ trong những tháng gần đây, dù vẫn thấp hơn dự báo của các chuyên gia. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 9 tăng 3% so với cùng kỳ, từ mức 2,9% của tháng 8.
"Thị trường chứng khoán tăng mạnh. Nhưng những người ủng hộ ông Trump thuộc tầng lớp lao động, không đầu tư nhiều vào cổ phiếu. Họ làm việc vất vả, nên rất nhạy cảm với những thay đổi nhỏ về giá", David Urban - cựu cố vấn trong chiến dịch tranh cử của ông Trump cho biết.
Bên cạnh đó, thành công của ông Trump trong việc liên tục công kích người tiền nhiệm về lạm phát đã khiến lo ngại về giá cả in sâu trong tâm trí cử tri. "Thực ra đó không phải lỗi của ông Trump. Tình hình khó cải thiện nhiều chỉ trong 10 tháng đầu nhiệm kỳ. Nhưng khi người dân đã giận dữ đến như vậy, họ khó kiên nhẫn thêm", Bill McInturff - chuyên gia thực hiện các cuộc khảo sát của đảng Cộng hòa kết luận.
Hà Thu (theo WSJ, Reuters, CNN)
