Khi chuyển đến Tokyo năm ngoái, Hinako Mori, 22 tuổi, chọn làm việc bán thời gian tại chuỗi bán lẻ hàng giảm giá Don Quijote, với lý do họ không quan tâm đến màu tóc của cô.
Mori thích nhuộm tóc sáu tuần một lần, từng làm việc tại một chuỗi cửa hàng tiện lợi lớn của Nhật Bản, nơi quy định nhân viên phải có tóc đen hoặc nâu sẫm. "Có lần, tôi đã dám nhuộm tóc vàng. Nhưng ngày hôm sau, tôi bị yêu cầu phải đội tóc giả hoặc dùng thuốc nhuộm dạng xịt. Thật căng thẳng", Mori kể.
Mọi chuyện rất khác khi Mori đi phỏng vấn xin việc tại Don Quijote, nơi cô tự tin bộc lộ sở thích với mái tóc vàng tro điểm xuyết những vệt xanh nhạt và đậm khác nhau mà không bị phàn nàn gì.
Hinako Mori làm việc trong cửa hàng của Don Quijote tại Tokyo ngày 8/10. Ảnh: Reuters
Thuộc sở hữu của Pan Pacific, nhà bán lẻ Don Quijote đã nới lỏng các quy định về tóc và sơn móng tay ba năm trước. Chuỗi cho biết gần một phần tư nhân viên hiện có mái tóc nhuộm màu sáng. Khi tính cả màu nâu, 55% nhân viên của họ có tóc không phải màu đen.
Năm nay, khi thị trường lao động Nhật Bản càng khan hiếm, nhiều công ty bắt đầu đi theo bước chân của Don Quijote. Ví dụ, chuỗi nhà thuốc Fuji Yakuhin đã bãi bỏ rất nhiều quy định với nhân viên không phải dược sĩ.
Giờ đây, họ cho phép người lao động nhuộm bất kỳ màu tóc nào, vẽ móng tay, trang điểm đậm, được đeo tất cả các loại nhẫn trong khi trước đây chỉ cho phép nhẫn cưới. Tương tự, chuỗi siêu thị mỹ phẩm Tokyu Store đã nới lỏng các hạn chế về màu và kiểu tóc, phụ kiện, sơn móng tay, khuyên tai.
Trong hai thập kỷ qua, doanh nghiệp Nhật Bản đã dần chấp nhận nới lỏng quy định về trang phục. Chất xúc tác là chiến dịch "Cool Biz" của Bộ Môi trường năm 2005, khuyến khích bỏ áo khoác và cà vạt để giảm chi phí điều hòa trong mùa hè.
Kể từ đó, quy định về trang phục mùa hè đã trở nên thoải mái hơn. Nhân viên cửa hàng bách hóa không bắt buộc phải có đồng phục và tài xế taxi được quyền chọn có muốn đeo găng tay trắng hay không.
Tuy nhiên, thay đổi quy định về màu tóc, sơn móng tay và phụ kiện chỉ mới diễn ra gần đây và chủ yếu tại các công ty nhỏ. Nguyên nhân là do họ đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng hơn so với các công ty lớn và không có nhiều lựa chọn để đưa ra mức lương cạnh tranh.
Chưa cởi mở màu tóc hay vẽ móng, một vài doanh nghiệp lớn cũng bắt đầu nới tác phong trang phục. Tuần trước, Japan Airlines, Skymark Airlines và nhà điều hành tàu điện ngầm Tokyo Metro đã cho phép nhân viên mang giày thể thao đi làm.
Với tốc độ già hóa nhanh chóng và nhập cư hạn chế, Nhật Bản chứng kiến dân số trong độ tuổi lao động giảm 16% kể từ mức đỉnh điểm năm 1995, theo OECD. Điều này đã gây ra cạnh tranh khốc liệt trong tuyển dụng nhân sự.
Khảo sát của Reuters cho thấy hai phần ba các công ty Nhật cho biết tình trạng thiếu hụt lao động đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh. Theo Tokyo Shoko Research, đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các vụ phá sản tại Nhật Bản từ tháng 4 đến tháng 9 năm nay, với số lượng nhiều nhất 12 năm.
Điều này đã trao cho những người trẻ tuổi nhiều quyền lực hơn, ít nhất là đối với công việc bán thời gian. Theo khảo sát hồi tháng 4 của công ty thông tin việc làm và tuyển dụng Mynavi, hai phần ba sinh viên tin rằng họ nên được quyền lựa chọn ngoại hình khi làm việc bán thời gian. Một phần ba cho biết họ đã rút đơn xin việc vì quy định về trang phục của các nhà tuyển dụng.
"Sinh viên không chỉ cần kinh nghiệm hay thu nhập, dường như họ đang tìm kiếm điều gì đó hơn thế, như cảm giác tự do hoặc thoải mái", Shota Miyamoto, chuyên gia tại Mynavi cho biết. Tuy nhiên, ông nói thêm rằng lao động trẻ vẫn thừa nhận chưa thể mong đợi tự do tác phong ở công việc toàn thời gian.
Đến nay, dù nới lỏng hơn, một số sở thích làm đẹp phổ biến ở phương Tây - như xỏ nhiều khuyên trên mặt - nhìn chung vẫn chưa được các công ty Nhật Bản chấp nhận. Cả những người lao động có hình xăm nghệ thuật truyền thống yakuza cũng thường được yêu cầu che đi để không làm khách hàng khó chịu.
Với các công ty lớn và truyền thống, tác phong nhân viên vẫn được duy trì. Ví dụ, Sumitomo Mitsui Banking cho biết không có chính sách nào về tóc hoặc sơn móng tay, và nhìn chung nhân viên đều hiểu rằng ngoại hình của họ không nên gây chú ý đến người khác.
Phiên An (theo Reuters)
