Thông tin này được Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng nêu tại phiên thảo luận tại tổ sáng 3/11 về dự thảo Luật Quản lý nợ công (sửa đổi).
Bộ trưởng Thắng cho biết nhiều dự án dùng vốn vay ưu đãi (ODA) thời gian qua tác động tích cực vào tăng trưởng kinh tế. Song, việc giải ngân nguồn vốn này còn nhiều vướng mắc. Ông chỉ ra khó khăn lớn nhất với dự án sử dụng vốn ODA là thời gian vay thường kéo dài, mất vài năm từ khi đặt vấn đề với đối tác, đàm phán, chuẩn bị hồ sơ tới ký hiệp định vay. Điều này khiến không ít hiệp định vay vốn có hiệu lực một nửa thời gian, dự án mới được giải ngân.
"Có tình trạng nhiều dự án hết thời gian của hiệp định vẫn chưa giải ngân hết, phải đàm phán kéo dài", ông Thắng nói, thêm rằng nhiều trường hợp nhà tài trợ không đồng ý đàm phán tiếp, khiến dự án bị dở dang, phải đóng lại để tìm nguồn vốn khác mới có thể thực hiện tiếp.
Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu tại tổ luận tổ sáng 3/11. Ảnh: Đại biểu Nhân dân
Theo Bộ trưởng, công tác chuẩn bị và tính toán của các địa phương, cơ quan vay vốn đôi khi cũng không được đầy đủ và kỹ càng. Sau đó, nhiều dự án trong quá trình triển khai phát sinh thủ tục, nhất là hiệu quả của dự án. Ông nói các nước vay nợ lớn nhất có thể vay 150%, thậm chí 200% GDP bởi các khoản này có hiệu quả, đặc biệt về tài chính. "Việc vay ODA của Việt Nam cũng cần phải như thế", Bộ trưởng Tài chính nêu.
Vì vậy, ông Thắng cho rằng sửa Luật Quản lý nợ công lần này nhằm tích hợp, xử lý các vương mắc, quản lý vốn vay tại một đầu mối, cùng với việc sắp xếp lại tổ chức máy ở Trung ương. Bởi trước đây, vay vốn ODA ít nhất phải trải qua hai Bộ: Tài Chính và Kế hoạch & Đầu tư, nên việc luân chuyển mất nhiều thời gian.
Cùng với sửa luật, Bộ Tài chính đã báo cáo Chính phủ và sửa Nghị định về vay vốn ODA nhằm đảm bảo thời gian giải ngân cho các khoản vay. Cụ thể, với khoản vay bình thường, các thủ tục cần phải xong trong 12 tháng để ký hiệp định vay vốn. Với dự án phức tạp hơn, thời gian này khoảng 14 tháng.
Dự luật sửa đổi cũng bổ sung quy định về phân cấp, phân quyền cho Thủ tướng, Bộ Tài chính trong quyết định và sử dụng ngân sách. Trong đó, Bộ, UBND tỉnh và doanh nghiệp nhà nước được lập đề xuất khoản vay gửi Bộ Tài chính đánh giá và trình Thủ tướng phê duyệt, làm cơ sở thực hiện thủ tục đầu tư chương trình, dự án.
Cơ quan chủ quản dự án chỉ cần chuẩn bị thông tin cơ bản về khoản vay (giá trị vay, nhà tài trợ, mục đích dùng vốn...) khi lập đề xuất vay vốn, thay vì các thủ tục phức tạp như lập báo cáo chủ trương đầu tư như trước. Việc rút gọn thủ tục này sẽ giúp giảm thời gian xét duyệt từ vài năm, vài tháng về còn một tháng, và doanh nghiệp có quyền chủ động đề xuất khoản vay.
Về phương thức cho vay vốn ưu đãi, theo dự luật, ngân hàng thương mại thực hiện cho vay lại với đơn vị sự nghiệp công lập theo phương thức cơ quan cho vay không chịu rủi ro tín dụng. Góp ý nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng cho vay mà không chịu rủi ro tín dụng có thể dẫn đến thủ tục thẩm định thiếu chặt chẽ, nguy cơ rủi ro và cơ quan nhà nước phải gánh chịu.
"Sợ nhất là vay khoản này nhưng lại về đầu tư cho việc khác, ngân hàng thiếu hướng dẫn thủ tục kiểm tra, giám sát", ông nói.
Chủ tịch Quốc hội đề nghị làm rõ trách nhiệm của ngân hàng thương mại khi thẩm định phương án tài chính và trong trường hợp xảy ra rủi ro không trả được nợ vay.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại thảo luận tổ sáng 3/11. Ảnh: Media Quốc hội
Ngoài sửa các quy định về quản lý vốn vay ưu đãi, dự luật còn bổ sung quy định về quản lý nợ công chặt chẽ hơn. Theo báo cáo của Chính phủ, tổng nhu cầu vay năm 2026 ở mức 969.796 tỷ đồng, tăng 19% so với kế hoạch 2025. Đến cuối năm nay, các chỉ tiêu nợ dự kiến nằm trong giới hạn đã được Quốc hội quyết định. Cụ thể, nợ công/GDP ước 35-36%, nợ nước ngoài/GDP 31-32%, nghĩa vụ trả nợ trực tiếp Chính phủ trên tổng thu ngân sách 19-20%, nghĩa vụ trả nợ nước ngoài trên tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ 6-7%.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng nợ công là vấn đề liên quan đến niềm tin của người dân Việt Nam, nhà đầu tư nước ngoài. Ông nói "người dân sợ nhất nước mình nợ nhiều, nhưng các nước càng lớn, càng nợ nhiều và muốn phát triển cần vay".
Việt Nam đặt mục tiêu đầu tư nhiều dự án hạ tầng lớn thời gian tới như đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP HCM... nên việc cân đối các nguồn, huy động vốn vay là cần thiết. "Quan trọng là chúng ta phải rà soát, tính tổng thể, khoản vay của Trung ương, vay của địa phương làm thế nào để phát triển tốt", ông Mẫn chốt lại.
Dự kiến Quốc hội thảo luận tại hội trường dự Luật Quản lý nợ công (sửa đổi) vào ngày 18/11, và biểu quyết thông qua ngày 11/12.
Anh Tú
