Thông tin trên được ông Nguyễn Thành Yên, Phó trưởng phòng Pháp chế, Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nêu tại diễn đàn Kinh tế xanh do Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (Eurocham) tổ chức ngày 27/11.
Từng nhiều năm trong bộ máy quản lý rác thải (trong đó có nhựa), ông Yên khẳng định Việt Nam chưa có một thống kê chính thức, hoặc điều tra, khảo sát về số liệu trên. Số liệu về rác nhựa Việt Nam, gồm lượng thải ra môi trường và biển, trước nay do các tổ chức nước ngoài công bố. Trong đó, lượng rác nhựa đại dương từng được công bố xê dịch từ hơn 200.000 tấn đến cả triệu tấn.
Gia đình ông Trần Mạnh Du (quận Gò Vấp) phân loại rác để bán phế liệu tại nhà, ngày 5/8/2019. Ảnh: Thành Nguyễn
Theo phân tích của ông Yên, số rác nhựa trên không nhiều đến cả triệu tấn, bởi lẽ ngành đồng nát, phế liệu Việt Nam có lịch sử cả trăm năm. Các loại rác nhựa chất lượng cao, ví dụ chai nhựa, dù ra được đến bãi chôn lấp, cũng sẽ được lực lượng "ve chai, đồng nát" lượm lại. Bởi với họ, nhựa này là "tiền".
Do đó, rác nhựa không được thu gom là loại khó tái chế. Nhưng ngay cả với loại này, ở những thành phố có mức độ tiêu dùng lớn như Hà Nội, công ty môi trường sẽ thu gom, vận chuyển lên nhà máy rác.
Tính lượng rác nói chung, Hà Nội thải khoảng 7.300 tấn rác mỗi ngày. Trong đó, hai nhà máy đốt rác phát điện Thiên Ý (đã đi vào hoạt động) và Seraphin (đang vận hành thử nghiệm) đạt tổng công suất hơn 6.700 tấn một ngày.
Trong trường hợp rác nhựa bị thải ra môi trường, ông Yên nói rác này sẽ giữ trong đất, chỉ trôi được ra biển nếu bị rò rỉ xuống các kênh dẫn như sông, suối.
Đại diện Cục Môi trường nhấn mạnh thông tin về lượng lớn rác nhựa đại dương của Việt Nam là "vô lý". Việc tồn tại khoảng trống số liệu nhựa thải ra môi trường bởi phần lớn vật liệu này được tái chế ở khu vực phi chính thức. Chỉ chừng 10-20% lượng nhựa được tái chế bởi các doanh nghiệp như Duy Tân Recycling, An Phát.
Ngành tái chế nhựa Việt Nam nhận được sự quan tâm nhiều hơn với chính sách trách nhiệm của nhà sản xuất (EPR). Theo dự thảo nghị định EPR, nhà sản xuất, nhập khẩu có trách nhiệm thu gom, tái chế và xử lý bao bì từ năm nay, với tỷ lệ tái chế nhất định. Ví dụ, tỷ lệ tái chế với bao bì nhựa các loại ở mức 10-22%.
Thực tế, trách nhiệm thu gom, tái chế bao bì đã được hướng dẫn tại Nghị định 08 năm 2022, quy định chi tiết Luật Bảo vệ môi trường (năm 2020). Theo đó, doanh nghiệp phải thực thi trách nhiệm thu gom, tái chế từ năm ngoái, hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ Môi trường. Tuy nhiên, ông Yên cho biết, bởi phương án tài chính dễ thực hiện, nhiều doanh nghiệp thậm chí chủ động dành tiền để đóng góp. Do đó, quỹ này hiện lên đến cả ngàn tỷ đồng, nhưng chưa biết "tiêu thế nào".
Nhiều diễn giả tại sự kiện cho rằng Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm thực thi EPR của một số nước láng giềng, ví dụ Philippines. Họ thực thi EPR sau Việt Nam, nhưng chủ yếu tập trung vào bao bì nhựa, thay vì tham vọng quá nhiều vật liệu. Đến năm 2025, tỷ lệ thu gom và tái chế bắt buộc với nhựa tại nước này đã đạt 50%, hướng tới mục tiêu 80% vào năm 2028.
Ông Erick Contreras, Giám đốc điều hành doanh nghiệp tái chế BASF Vietnam, nói hiện mua hàng tại Philippines, chủ tiệm sẽ không cung cấp túi nilon. Khách hàng chỉ có thể lựa chọn túi giấy hoặc không lấy túi. Thêm vào đó, các quán đồ uống cũng buộc người dân mang chai, cốc cá nhân.
Thủy Trương
