Theo Nghị quyết 70 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045 của Bộ Chính trị, Việt Nam đặt mục tiêu đến 2030 tiết kiệm năng lượng đạt 8-10%, giảm thải khí nhà kính 15-35% so với kịch bản phát triển thông thường. Việc tiết kiệm năng lượng giúp giảm áp lực lên lưới điện quốc gia, sử dụng hiệu quả tài nguyên, đóng góp vào mục tiêu giảm thải của Việt Nam, hướng tới cam kết phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.
Để thực hiện mục tiêu này, Bộ Chính trị yêu cầu đẩy mạnh thực hiện chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đến năm 2030. Các chỉ tiêu bắt buộc về tiết kiệm năng lượng cần cụ thể hóa cho từng ngành, lĩnh vực và địa phương.
Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về hiệu suất năng lượng cũng cần triển khai với thiết bị, máy móc, phương tiện giao thông và công trình xây dựng. Việc này để từng bước loại bỏ thiết bị, máy móc, phương tiện hiệu suất sử dụng năng lượng thấp, phát thải môi trường cao.
Việc cụ thể hóa các tiêu chuẩn, mở rộng đối tượng áp dụng và chế tài bắt buộc tại Nghị quyết 70 thể hiện sự phân cấp, tăng trách nhiệm cụ thể hơn so với nội dung tại Nghị quyết 55/2020.
Phương tiện giao thông trên đường phố tại Hà Nội, tháng 1/2025. Ảnh: Ngọc Thành
Trước đó, theo Nghị quyết 55/2020, chuẩn năng lượng chỉ áp dụng với lĩnh vực và sản phẩm có mức tiêu thụ năng lượng cao, ví dụ các ngành sản xuất sắt, thép, xi măng. Với phương tiện giao thông, chính sách cũ chỉ khuyến khích, thúc đẩy loại dùng điện.
Thực tế, theo quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm được coi là một chỉ tiêu trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của các đại phương, quốc gia từ năm 2026.
Chính sách tiết kiệm năng lượng sản xuất công nghiệp, giao thông, vật liệu xây dựng, tòa nhà... đang được các bộ, ngành xây dựng. Ví dụ với phương tiện giao thông, các hãng ôtô, xe máy phải công khai mức tiêu thụ và dán nhãn năng lượng trước khi bán ra thị trường.
Tương tự, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đang xây dựng dự thảo về chuẩn khí thải cùng lộ trình áp dụng cho các phương tiện này. Dự kiến việc kiểm định khí thải được triển khai từ ngày 1/7/2027 tại Hà Nội và TP HCM, với xe máy sản xuất trước năm 2008 và ôtô trước năm 1999 phải đạt chuẩn mức 1.
Với tòa nhà, Bộ Công Thương dự kiến quy định các công trình có mức tiêu thụ năng lượng khoảng 200-300 TOE (tấn dầu quy đổi), mỗi năm phải có giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.
Bên cạnh các giải pháp áp chuẩn kỹ thuật, Bộ Chính trị khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ mới, hiệu suất cao; tăng thu hút đầu tư tư nhân, nước ngoài, tháo gỡ vướng mắc để tận dụng vốn viện trợ phát triển chính thức ODA, đặc biệt là nguồn vốn trong khuôn khổ Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP).
Về tài chính, nhà điều hành nghiên cứu, hình thành quỹ về phát triển năng lượng bền vững để thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả và bảo vệ môi trường, cũng như tăng xã hội hóa, có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tự sản xuất và sử dụng năng lượng sạch.
Thủy Trương
