Chia sẻ trên trang cá nhân quan điểm "sự thật về khí hậu" ngày 28/10, tỷ phú, nhà từ thiện Bill Gates cho rằng nhiệt độ toàn cầu hay lượng khí thải cắt giảm không phải thước đo khí hậu tốt nhất.
Ông lấy ví dụ về hai lựa chọn giữa việc xóa sổ bệnh sốt rét và nhiệt độ tăng thêm 0,1 độ C. "Tôi sẽ chấp nhận nhiệt độ tăng thêm 0,1 độ C để loại bỏ bệnh sốt rét. Người dân không hiểu được nỗi thống khổ đang tồn tại ngày nay", ông nêu.
Cựu CEO Microsoft phân tích cộng đồng người nghèo chịu ảnh hưởng lớn nhất từ biến đổi khí hậu. Nhưng với đa số họ, mối đe dọa lớn nhất không phải biến đổi khí hậu, mà là bệnh tật và nghèo đói. Ông kêu gọi các nhà lãnh đạo tại hội nghị khí hậu COP30 tới đây tập trung vào thước đo con người thay vì các chỉ số khí thải và nhiệt độ toàn cầu.
Bill Gates phát biểu tại Diễn đàn Toàn cầu Bloomberg Philanthropies thường niên ở Manhattan, New York, Mỹ, ngày 24/9. Ảnh: Reuters
COP30 là hội nghị khí hậu thường niên, diễn ra ngày 10-21/11 tại thành phố cảng Belem thuộc vùng hạ lưu sông Amazon của Brazil. Các nước tham dự sẽ trình bày cam kết khí hậu quốc gia cập nhật, đánh giá tiến độ thực hiện mục tiêu năng lượng tái tạo đã được thống nhất tại hội nghị thượng đỉnh trước.
Thế giới đã dành cả thập kỷ qua để hướng tới các mục tiêu của Thỏa thuận Paris, nhằm hạn chế sự nóng lên toàn cầu dưới 2 độ C so với mức trung bình thời kỳ tiền công nghiệp. Tuy nhiên, mục tiêu này vẫn đang đi chệch hướng.
Theo Bill Gates, nhiệt độ không nói lên được gì về chất lượng cuộc sống. Ông cho rằng chất lượng sống không phải khái niệm mơ hồ, mà có thể đo lường bằng chỉ số phát triển con người (HDI) của Liên Hợp Quốc, với thang điểm từ 0 đến 1.
Chất lượng sống có sự chênh lệch giữa các quốc gia. Thụy Sĩ có chỉ số HDI cao nhất, mức 0,96. Chỉ số này tại Nam Sudan là 0,33, thấp nhất trong xếp hạng của Liên Hợp Quốc. Khoảng 30 quốc gia ghi nhận điểm HDI thấp nhất là nơi sinh sống của một phần tám dân số thế giới, nhưng chỉ đóng góp khoảng một phần ba phần trăm GDP toàn cầu.
"Họ có tỷ lệ nghèo đói cao nhất và thật đáng buồn, kết quả sức khỏe tồi tệ nhất. Trẻ sinh ra ở Nam Sudan có nguy cơ tử vong trước khi được đón sinh nhật lần thứ năm cao gấp 39 lần so với một đứa trẻ Thụy Điển", Gates nói.
Ông nhấn mạnh sự bất bình đẳng này là lý do chiến lược khí hậu của các quốc gia cần ưu tiên phúc lợi con người, một điều có vẻ hiển nhiên, nhưng đôi khi lại bị xem nhẹ hơn việc giảm khí thải, dẫn đến những hậu quả xấu.
Bill Gates dẫn chứng vài năm trước, chính phủ một quốc gia thu nhập thấp đặt mục tiêu cắt giảm khí thải bằng cách cấm phân bón tổng hợp. Năng suất nông nghiệp giảm mạnh, lượng thực phẩm khan hiếm hơn, đẩy giá tăng vọt. Quốc gia này đối mặt với khủng hoảng vì chính phủ coi việc giảm khí thải quan trọng hơn những điều khác.
Một ví dụ khác là các tổ chức cho vay đa phương chịu sức ép của nhóm cổ đông giàu có, buộc ngừng tài trợ cho dự án sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Nhóm cổ đông hy vọng hạn chế khí thải bằng cách giữ dầu, khí đốt và than đá trong lòng đất. Bill Gates cho rằng áp lực này hầu như không tác động đến khí thải toàn cầu, nhưng khiến các nước nghèo khó tiếp cận khoản vay lãi suất thấp cho nhà máy điện. Số này là nơi cung cấp năng lượng ổn định cho hộ gia đình, trường học và trạm y tế của họ.
Ông thừa nhận những tình huống như trên rất phức tạp, bởi việc đốt nhiên liệu hóa thạch giúp ích cho con người hiện tại, nhưng lại gây hại cho khí hậu và ảnh hưởng đến cuộc sống của thế hệ tương lai.
"Hãy nhớ rằng, biến đổi khí hậu không phải là mối đe dọa lớn nhất với cuộc sống và sinh kế người dân ở các nước nghèo, và điều đó cũng không thay đổi trong tương lai", ông nói.
Từ cách nhìn này, tỷ phú công nghệ cho rằng những khoản đầu tư hiệu quả nhất trong thích ứng với biến đổi khí hậu là hoạt động chống đói nghèo và tăng cường sức khỏe. Nếu đo lường hành động khí hậu bằng tác động của từng đồng USD đầu tư, ông Gates cho rằng cải thiện nông nghiệp và y tế nên đứng đầu danh sách.
"Biến đổi khí hậu, bệnh tật và nghèo đói đều là những vấn đề lớn, nên cần giải quyết tương xứng với mức độ thiệt hại mà chúng gây ra. Và chúng ta nên sử dụng dữ liệu để tối đa hóa mọi hành động", Gates chốt lại.
Bảo Bảo (theo Gates Notes)
