Thông tin tiểu sử ca sĩ Khánh Ly
Khánh Ly cũng rất thành công với các nhạc phẩm tiền chiến và của nhiều nhạc sĩ khác như Trầm Tử Thiêng, Đoàn Chuẩn, Phạm Duy, Nguyễn Đình Toàn, Vũ Thành An,... Nghệ danh Khánh Ly được cô ghép từ tên hai nhân vật Khánh Kỵ và Yêu Ly trong Đông Chu Liệt Quốc.
- Tên thật: Nguyễn Thị Lệ Mai
- Ngày sinh: 06/03/1945
- Nơi sinh: Hà Nội
- Thể loại nhạc: Nhạc tiền chiến, Nhạc Trịnh,...
- Hoạt động: 1962 đến nay
- Hôn nhân: Nguyễn Hoàng Đan (1975 đến nay)
Khánh Ly tên thật là Nguyễn Thị Lệ Mai, sinh ngày 6 tháng 3 năm 1945 tại Hà Nội, cũng có khi cô lấy tên Phạm Thị Lệ Mai theo họ Phạm của người cha dượng. Năm 1954, Lệ Mai theo mẹ di cư vào miền Nam.
Khi còn ở Hà Nội, dù chưa tới 9 tuổi, Khánh Ly đã tham dự một cuộc thi hát với bài Thơ Ngây của nhạc sĩ Anh Việt nhưng không được giải gì. Cuối năm 1956, mới 11 tuổi, Khánh Ly một mình đi nhờ xe chở rau từ Đà Lạt về Sài Gòn tham dự cuộc thi tuyển lựa ca sĩ nhi đồng do đài Pháp Á tổ chức tại rạp Norodom. Lệ Mai hát bài Ngày Trở Về của nhạc sĩ Phạm Duy và đoạt giải nhì, sau "thần đồng" Quốc Thắng.
Năm 1962, Khánh Ly thực sự bước chân vào sự nghiệp ca hát, cô hát cho phòng trà Anh Vũ trên đường Bùi Viện, Sài Gòn. Cuối năm đó cô chuyển lên sống tại Đà Lạt và hát cho các phòng trà ở đó. Năm 1964, Khánh Ly gặp nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, lúc đó còn chưa nổi tiếng, ông mời cô về Sài Gòn biểu diễn. Lúc đó, vì không muốn rời Đà Lạt nên Khánh Ly từ chối lời đề nghị của người nhạc sĩ trẻ đó.
Năm 1967, do tình cờ cô gặp lại Trịnh Công Sơn tại Sài Gòn và từ đó, Khánh Ly cùng Trịnh Công Sơn đã trở thành một hiện tượng của tân nhạc Việt Nam.
Khánh Ly và Trịnh Công Sơn đã có những buổi trình diễn ngoài trời không công và không thù lao cho sinh viên tại Quán Văn (mà theo Khánh Ly, đó là một quán lá sơ sài dựng trên một nền gạch đổ nát) nằm trên bãi đất rộng sau trường Đại học Văn Khoa Sài Gòn. Họ tiếp tục trình diễn khắp nơi ở miền Nam Việt Nam, nhất là trong sân cỏ trường đại học, nơi Khánh Ly được mệnh danh là "Nữ Hoàng Chân Đất" hay "Nữ Hoàng Sân Cỏ". Khánh Ly chính là ca sĩ Việt Nam đầu tiên tổ chức sô (show) diễn riêng của mình.
Về biệt danh "Nữ hoàng chân đất", theo lời thuật lại của Khánh Ly trong băng Video Một đời Việt Nam thực hiện năm 1991, khi chưa có kinh nghiệm ca hát và lần đầu tiên xuất hiện trước một đám đông khoảng một ngàn người, Khánh Ly đã không giữ được bình tĩnh vá đứng không vững, phải vịn vào vai Trịnh Công Sơn. Trịnh Công Sơn nói "bỏ tay ra và đứng hát cho nghiêm chỉnh", vì run quá, nên Khánh Ly cởi bỏ đôi giày cao gót và đứng chân đất và nhờ đó, đã có thể bình tĩnh để trình bày hết bài hát của Trịnh Công Sơn trong suốt một đêm đó, khoảng 30 đến 40 bài hát trong 1 đêm. Khánh Ly kể về thời kỳ những năm 60 cơ cực, đói khổ nhưng đầy hạnh phúc ấy: "Thực sự tôi rất mê hát. Không mê hát thì tôi không có đủ can đảm để đi hát với anh Sơn mười năm mà không có đồng xu, cắc bạc nào. Thời ấy, tôi phải chịu đói, chịu khổ, chịu nghèo, không cần biết đến ngày mai, không cần biết đến ai cả, mà vẫn cảm thấy mình cực kỳ hạnh phúc, cảm thấy mình sống khi được hát những tình khúc của Trịnh Công Sơn".
Từ năm 1967 đến 1975, Khánh Ly hợp tác với nhiều hãng đĩa tại Sài Gòn, thâu âm nhiều bài hát trong các dĩa nhạc của các hãng dĩa Việt Nam, Sóng Nhạc, Tình Ca Quê Hương, Dư Âm, Nhạc Ngày Xanh, Continental và thâu vào băng Akai của Chương trình Phạm Mạnh Cương, Trường Sơn, Sơn Ca, Họa Mi, Jo Marcel... Năm 1968, Khánh Ly mở Hội Quán Cây Tre ở Đakao, số 2bis đường Đinh Tiên Hoàng, Sài Gòn. Đây là nơi tụ họp của các văn nghệ sĩ và các sinh viên học sinh yêu văn nghệ yêu tiếng hát Khánh Ly, và đây cũng là nơi tổng phát hành những cuốn băng nổi tiếng Trịnh Công Sơn - Khánh Ly Hát Cho Quê hương Việt Nam.
Ca sĩ Khánh Ly và nhạc sĩ Trịnh Công Sơn tại Huế năm 1967
Trong hai năm 1969, 1970, được sự tài trợ của chính phủ Việt Nam Cộng Hòa, Khánh Ly đã có nhiều cuộc trình diễn cho các sinh viên Việt Nam ở châu Âu, Mỹ và Canada. Năm 1970, nhận được lời mời của đài truyền hình NHK, Khánh Ly sang biểu diễn ở Nhật Bản. Khánh Ly đã ghi âm và trình diễn các ca khúc bằng cả hai thứ tiếng Việt và Nhật.
Năm 1970, Chiến tranh Việt Nam lan rộng, Trịnh Công Sơn viết nhiều ca khúc phản chiến và được Khánh Ly hát trong những cuốn băng Hát Cho Quê Hương Việt Nam. Khánh Ly cũng tham gia hát trong những buổi ca nhạc gây dựng quỹ của các hội đoàn, hội Công giáo Việt Nam để xây chùa, nhà thờ, trại mồ côi, trại tị nạn. Năm 1972, cô mở một phòng trà ca nhạc mang tên Khánh Ly trên đường Tự Do, số 1214 tại thành phố Sài Gòn.
Sau năm 1975, Khánh Ly rời Việt Nam và định cư tại Cerritos, California, Hoa Kỳ. Năm 1979, một lần nữa Columbia Nippon lại mời Khánh Ly đến Nhật để thâu băng nhạc của Trịnh Công Sơn. Năm 1982, đài Bunka Honso Radio mời Khánh Ly tham gia Liên hoan Âm nhạc Châu Á với nhiều nghệ sĩ nhiều nước châu Á. Năm 1985, Khánh Ly cùng chồng là nhà báo Nguyễn Hoàng Đoan mở hãng thu riêng Khánh Ly Productions. Năm 1987, Khánh Ly trở lại Nhật để thâu băng cho phim Thuyền Nhân (Boat Man).
Từ sau năm 1975, bà về nước hai lần để thăm gia đình. Năm 2005, trong một cuộc phỏng vấn trên đài BBC của Anh ở Mỹ, Khánh Ly cho biết, về Việt Nam luôn là ước mơ nằm trong trái tim bà.
Năm 1988, là một tín đồ Công Giáo mộ đạo, Khánh Ly được mời đến Vatican trong lễ tưởng niệm những tín hữu Việt Nam tử vì đạo. Trong sự kiện này, Khánh Ly đã gặp mặt Giáo Hoàng Jean Paul II. Năm 1989, sau khi bức tường Berlin bị phá bỏ, Khánh Ly và Thanh Tuyền đã hát trong chương trình nhạc đầu tiên ở Đông Đức. Năm 1992, Khánh Ly được mời đến Đại hội Giới trẻ Thế giới ở Denver, Colorado, Hoa Kỳ, và là lần thứ hai Khánh Ly được gặp Giáo Hoàng Jean Paul II. Năm 1996, Đài truyền hình NKH ở Nhật Bản đã chọn Khánh Ly là một trong 10 nhân vật nổi tiếng để làm phim tài liệu về cuộc đời và gia đình Khánh Ly.
Hiện nay Khánh Ly vẫn tiếp tục sự nghiệp ca hát của mình và là một diva (nữ ca sĩ được mến mộ) trụ cột của Trung tâm Thúy Nga.
Gia đình ca sĩ Khánh Ly
Theo báo Công an Nhân dân, Khánh Ly lập gia đình lần đầu và có 2 con với một người có biệt danh là "Minh Đĩ." Lần thứ hai và có một người con với Mai Bá Trác, một Đại úy biệt kích, Quân lực Việt Nam Cộng hòa. Lần thứ ba, Khánh Ly lập gia đình với Nguyễn Hoàng Đoan, một nhà báo kiêm nhà văn viết tiểu thuyết phóng sự năm 1975. Bà có tổng cộng bốn người con, hai trai và hai gái.
Vợ chồng ca sĩ Khánh Linh và bạn bè
Băng nhạc, CD Khánh Ly
1962 - 1975 tại Việt Nam
Trong những năm 1967 đến 1975 Khánh Ly thâu âm rất nhiều vào đĩa nhựa 45 tours, băng Akai của các hãng dĩa Việt Nam, Sóng Nhạc, Sơn Ca, Nhạc Ngày Xanh, Shotguns, Phạm Mạnh Cương, Continental, Premier, Thương Ca - Mặc Thế Nhân, Nhã Ca - Anh Việt Thanh, Nhật Trường, Trường Hải, Diễm Ca, Mây Hồng, Jo Marcel, Nguyễn Hữu Thiết, Hoàng Trọng... Và những album riêng sau đây :
- 1967 - Ghi âm trực tiếp tại Quán Văn. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1969 - Hát cho quê hương Việt Nam 1. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1970?- Nhạc Tuyển 1. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1970 - Hát cho quê hương Việt Nam 2. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1971 - Băng nhạc Tình ca 1. Tiếng hát Khánh Ly, Sĩ Phú, Duy Trác, Thanh Lan
- 1971 - Hát cho quê hương Việt Nam 3. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1971 - Tứ quý. Tiếng hát Lệ Thu, Duy Trác, Khánh Ly, Tuấn Ngọc
- 1973 - Hát cho quê hương Việt Nam 4. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1973 - Như cánh vạc bay. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1974 - Hát cho quê hương Việt Nam 5. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1974 - Sơn Ca 7. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
Sau 1975
- 1976 - Khi tôi về
- 1976 - Như cánh vạc bay. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1976 - Giáng Sinh-Quê hương còn đó nỗi buồn. Khánh Ly, Sĩ Phú, Mai Hương
- 1976 - Hát cho quê hương Việt Nam 6 (tái bản từ băng nhạc Nhạc Tuyển 1) . Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1977 - Hát cho những người ở lại
- 1977 - Tình ca mùa hạ
- 1979 - Người di tản buồn
Thập niên 1980
- 1980 - Lời buồn thánh. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1981 - Đừng yêu tôi. Khánh Ly - Vũ Thành An
- 1981 - Giọt lệ cho ngàn sau. Khánh Ly - Từ Công Phụng
- 1981 - Bông hồng cho người ngã ngựa
- 1981 - Tủi nhục ca. Khánh Ly - Hà Thúc Sinh
- 1982 - Tắm mát ngọn sông đào
- 1983 - Ướt mi
- 1983 - Bản tango cuối cùng
- 1984 - Trong tay anh đêm nay, Dạ vũ Valse
- 1984 - Lá đổ muôn chiều (Tà áo xanh). Nhạc tiền chiến Đoàn Chuẩn - Từ Linh
- 1984 - Bài tango cho em
- 1985 - Khối tình Trương Chi. Khánh Ly, Sĩ Phú. Thanh Lan thực hiện
- 1985 - Biển nhớ. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1985 - Bông bưởi chiều xưa. Khánh Ly - Châu Đình An
- 1986 - Hạ trắng. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1986 - Niệm khúc cuối. Tiếng hát Khánh Ly, Elvis Phương
- 1986 - Thương một người. Diễm Xưa phát hành
- 1986 - Tango tango
- 1987 - Tình không biên giới
- 1987 - Ai trở về xứ Việt
- 1987 - Bên ni bên nớ. Khánh Ly - Phạm Duy
- 1987 - Như cánh vạc bay. Khánh Ly, Lệ Thu
- 1987 - Đêm hạ hồng. Tiếng hát Khánh Ly, Lệ Thu, Thanh Phong
- 1988 - Boston buồn
- 1988 - Tango điên (Vũ nữ thân gầy)
- 1989 - Kinh khổ. Khánh Ly - Trầm Tử Thiêng
- 1989 - Mưa hồng
- 1989 - Đêm hạnh ngộ
- 1989 - Niệm khúc hoa vàng
- 1989 - Xóa tên người tình. Tiếng hát Khánh Ly, Elvis Phương
Thập niên 1990
- 1990 - Tình nhớ. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1990 - Tình hờ. Tiếng hát Khánh Ly, Elvis Phương
- 1991 - Vũng lầy của chúng ta. Khánh Ly – Lê Uyên Phương
- 1991 - Tưởng rằng đã quên
- 1991 - Lệ đá. Tiếng hát Khánh Ly, Lệ Thu và Kim Anh
- 1991 - Best of Khánh Ly
- 1992 - Ca dao mẹ
- 1992 - Bên đời hiu quạnh. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1992 - Một cõi đi về (Im lặng thở dài). Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1993 - Dốc mơ
- 1993 - Tôi ơi đừng tuyệt vọng. Tiếng hát Khánh Ly, Trịnh Công Sơn và Trịnh Vĩnh Trinh
- 1994 - Để lại cho em. Khánh Ly - Phạm Duy
- 1994 - Em còn nhớ hay em đã quên (tái bản từ Bông hồng cho người ngã ngựa)
- 1994 - Ừ thôi em về (tái bản Shotguns record collection từ '70)
- 1995 - Đời vẫn hát
- 1996 - Ca khúc da vàng, Volume 1. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1997 - Mùa thu xa em: Khánh Ly đặc biệt
- 1998 - Ca khúc da vàng, Volume 2. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1999 - Ca khúc da vàng, Volume 3. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 1999 - Hiên cúc vàng. Khánh Ly - Nguyễn Đình Toàn
- 1999 - Nguyệt ca. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
Thập niên 2000
- 2000 - Đời cho ta thế. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 2000 - Tình thu trên cao. Ca khúc Nguyễn Xuân Điềm
- 2001 - Một sớm mai về. Khánh Ly - Trầm Tử Thiêng
- 2002 - Nếu có yêu tôi
- 2002 - Mưa trên cây hoàng lan. Khánh Ly - Nguyễn Đình Toàn
- 2003 - Còn tuổi nào cho em. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 2005 - Ca khúc da vàng, Volume 4. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 2008 - TangoGoTango
- 2009 - Như một vết thương. Khánh Ly - Trịnh Công Sơn
- 2011 - Nụ cười trăm năm. Khánh Ly – Trần Dạ Từ
- 2011 - Chưa phai. Khánh Ly - Thơ Cẩm Vân phổ nhạc
- 1982 - Khánh Ly In Japan
- 1988 - Ai Trở Về Xứ Việt
- 1991 - Một Đời Việt Nam
- 2005 - Thuở Ấy Mưa Hồng
