Bảng xếp hạng đại học tốt nhất châu Á năm 2025 do Time Higher Education (THE) công bố ngày 23/4, với 853 trường đại học từ 35 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trung Quốc đại lục chiếm một nửa trong top 10, trong đó Đại học Thanh Hoa và Bắc Kinh dẫn đầu năm thứ 6 liên tiếp. Tính chung, 25 trường của Trung Quốc đạt vị trí cao nhất từ trước đến nay.
Động lực đưa các đại học Trung Quốc thống trị bảng xếp hạng này là dự án Song Nhất Lưu (Double First-Class). Dự án nhằm nâng cao năng lực giáo dục đại học và tăng cường sức cạnh tranh quốc tế của các trường Trung Quốc. Bắt đầu cách đây chục năm, 42 trong 137 trường tham gia được xác định có tiềm năng trở thành đại học "đẳng cấp thế giới". Chính phủ đã rót 167 tỷ nhân dân tệ (gần 23 tỷ USD) vào các trường này.
Theo THE, kể từ khi áp dụng phương pháp đánh giá mới vào năm ngoái, với 59% trọng số dành cho chất lượng và môi trường nghiên cứu, các trường thuộc dự án Song Nhất Lưu thăng tiến nhanh hơn đáng kể so với nhóm còn lại.
"Khoảng cách giữa hai nhóm khá ổn định cho đến năm 2022 nhưng đến năm 2024 thì gần như tăng gấp đôi", Billy Wong, nhà phân tích dữ liệu chính của THE, cho biết.
Trước đó, Trung Quốc triển khai dự án 211 và 985, đầu tư cho các đại học thu hút nhân tài và nâng cao chất lượng giảng dạy, nghiên cứu.
"Nếu không có những chương trình như vậy, điều kỳ diệu của Trung Quốc trong lĩnh vực giáo dục đại học đã không thể xảy ra", Simon Marginson, Giáo sư Đại học Oxford, nhận định.
Đại học Thanh Hoa, Trung Quốc. Ảnh: Tsinghua University
Theo các chuyên gia, các đại học nước này thành công còn nhờ sự ổn định lâu dài về chính sách và tài trợ. Phân tích cho thấy Đại học Thanh Hoa, trường hàng đầu Trung Quốc, nhận được tài trợ (từ cả chính phủ và nguồn khác) vượt xa các đối thủ trong khu vực.
Số liệu của THE cho thấy nguồn thu từ tài trợ nghiên cứu cho mỗi giảng viên tại Thanh Hoa năm 2022 trung bình là 955.000 USD. Con số này ở Đại học Quốc gia Hàn Quốc (SNU) và Đại học Quốc gia Singapore (NUS) lần lượt là 762.000 và 735.000 USD.
Về dài hạn, Đại học Thanh Hoa cũng ghi nhận mức tăng trong nguồn thu từ nghiên cứu cao hơn so với các trường, tới 120% trong 9 năm qua. Trong khi đó, SNU và NUS tăng 105 và 115%.
Những chiến lược Trung Quốc được nhiều quốc gia châu Á học theo. Như Ấn Độ có chương trình Institutes of Eminence (IoE) vào năm 2018, nhằm nâng tầm một nhóm nhỏ gồm đại học công và tư thục. Tuy nhiên, chương trình gặp khó khăn ngay từ đầu.
Trong bảng xếp hạng châu Á năm nay, 14 trường đã cải thiện vị trí, trong khi 34 trường có thành tích kém hơn. Trong 5 trường IoE lọt vào xếp hạng của THE, hai đại học tụt hạng so với năm ngoái, hai trường giữ nguyên vị trí.
Tại Nhật Bản, Chính phủ triển khai dự án Top Global University Project từ năm 2014 đến 2023, hỗ trợ tài chính cho 37 đại học, tập trung vào quốc tế hóa. Trong đó, 13 trường "Loại A" được kỳ vọng lọt vào top 100 xếp hạng toàn cầu. Hiện, hai trường lọt top 100 của THE, là Đại học Tokyo và Kyoto. Tình hình khả quan hơn với bảng xếp hạng QS, nhưng cũng chỉ có 4 trường của Nhật trong top này.
"Dù một số nước như Nhật Bản và Ấn Độ đã triển khai các chương trình nâng cao chất lượng, họ vẫn chưa đạt được mức độ thành công như Trung Quốc", giáo sư Futao Huang từ Đại học Hiroshima, nhận xét.
Theo ông, nguyên nhân chủ yếu là do lực lượng nghiên cứu trẻ, tài trợ công giảm, mức độ quốc tế hóa thấp, chiến lược quốc gia không gắn kết chặt chẽ với mục tiêu của các trường.
Một số chuyên gia lo ngại chiến lược của Trung Quốc có thể phản tác dụng khi đầu tư quá nhiều vào nhóm trường ưu tú, làm chậm sự phát triển của phần còn lại. Tuy nhiên, các nhà phân tích tin rằng Trung Quốc khó từ bỏ con đường hiện tại, bởi khoa học công nghệ đóng vai trò lớn trong các mục tiêu then chốt của đất nước.
"Các văn bản của Chính phủ liên tục nhấn mạnh tầm quan trọng về chiến lược dài hạn của các đại học này và việc tiếp tục hỗ trợ tài chính được xác định rõ ràng là một ưu tiên", ông Huang nhìn nhận.
Bình Minh (Theo THE)
