30/4/1975 đánh dấu thắng lợi của Việt Nam trong cuộc chiến trường kỳ bảo vệ Tổ quốc, ngày "non sông thu về một dải". Không chỉ người Việt, từ bên kia bán cầu, nhiều người Thụy Điển chung niềm hân hoan. Những hình ảnh ấy được đạo diễn Bo Öhlén và các đồng nghiệp ở Đài Truyền hình nước này ghi lại trong phim tài liệu 28 phút.
Ngày ấy, khi hoàn thành, đạo diễn sao chép phim ra một bản gửi về Việt Nam. Tuy nhiên, ở thời điểm thông tin liên lạc hạn chế, ông không nắm được đơn vị hay cá nhân nào tiếp nhận tác phẩm. Sau nửa thế kỷ, phim thất lạc, chìm vào quên lãng. Năm ngoái, ông tình cờ phát hiện một tệp dữ liệu được lưu trữ ở Thư viện Hoàng gia Thụy Điển, và xúc động khi gặp lại bộ phim năm xưa.
Một cảnh người Thụy Điển xuống đường hưởng ứng ngày thống nhất Việt Nam 30/4/1975. Ảnh: Trích phim "Victory Vietnam"
Với thời lượng gần nửa tiếng, Victory Vietnam thể hiện tinh thần kề vai sát cánh của lực lượng yêu chuộng hòa bình thế giới với Việt Nam. Bộ phim màu có chất lượng tốt, vào thời điểm các băng tài liệu ở Việt Nam chủ yếu là đen trắng. Không khí hào sảng bao trùm tác phẩm, qua tiếng kèn, trống, tiếng bước chân người diễu hành. Khoảnh khắc người Thụy Điển xuống đường hát theo giai điệu Đoàn ca, hô vang "Việt Nam! Hồ Chí Minh" khiến nhiều khán giả rưng rưng. Đó là khoảnh khắc tôn vinh tinh thần đoàn kết quốc tế như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng thể hiện qua câu thơ: "Quan sơn muôn dặm một nhà/Vì trong bốn biển đều là anh em".
Ngày 30/4/1975, trang nhất các tờ báo của Thụy Điển đều đưa tin về chiến thắng của Chiến dịch Hồ Chí Minh. Trên các mái nhà của thủ đô Stockholm, lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tung bay. Người người đổ xô xuống đường, hát vang ca khúc Giải phóng miền Nam, phần lời bằng tiếng Thụy Điển. Họ hô vang: "Mặt trận Giải phóng Dân tộc miền Nam chiến thắng!", "Việt Nam muôn năm".
Tác phẩm có một số hình ảnh thể hiện tinh thần lãng mạn, yêu tự do của người Thụy Điển. Các ông bố bà mẹ trẻ hào hứng bế con xuống đường. Các thiếu nữ kết hoa tươi, trao tặng cho những người xa lạ. Họ hát bằng tiếng Thụy Điển: "Như làn gió mang khói từ Hải Phòng, Việt Nam rất gần, như lời hứa rằng những kẻ áp bức sẽ bị lật đổ". Cảnh ấn tượng trong phim là khi ông Nguyễn Việt, Đại sứ Việt Nam Dân chủ cộng hòa tại Thụy Điển, phát biểu ở một sự kiện. Trên sân khấu, ông cất giọng hò: "Khao khát trăm năm mãi đợi chờ. Hôm nay vui đến ngỡ trong mơ. Một trời chân lý xanh không tưởng. Mặt đất bình yên rất trẻ thơ". Phía dưới, hàng nghìn người vỗ tay hưởng ứng.
Buổi meeting ngày 1/5 có khoảng 15.000 người dự. Ông Trần Hiếu Kha - quyền Tổng đại diện Chính phủ Cách mạng lâm thời tại Thụy Điển - phát biểu cảm ơn bạn bè: "Biết làm sao để diễn tả được hết nỗi niềm của chúng tôi hôm nay đây? Ngày lá cờ giải phóng tung bay tại TP HCM. Hơn một thế kỷ qua, đồng bào chúng tôi chưa được sống trọn vẹn một ngày trong khung cảnh hòa bình thực sự. Nhớ lại để mà vui hôm nay, để mà mắt nhòa lệ". Sự kiện kéo dài đến ngày 3/5. Nhiều trí thức, trong đó có nhà văn Sara Lidman, phát biểu cảm xúc về những nỗi đau Việt Nam đã trải qua.
Ngày 30/4 của 50 năm trước, nhiều người trẻ ở Thụy Điển xuống đường đón tin chiến thắng của nhân dân Việt Nam. Ảnh: Trích phim "Victory Vietnam"
Phim chưa từng được công bố ở cả hai nước. Dịp này, một số kênh truyền hình ở Thụy Điển đăng các trích đoạn ngắn. Thông qua Đại sứ quán nước này ở Việt Nam, đạo diễn gửi tặng tác phẩm một lần nữa. Sau các buổi làm việc giữa hai bên, Viện phim Việt Nam tiếp nhận tài liệu, dịch thuật và ra mắt đúng dịp kỷ niệm 50 năm đất nước thống nhất.
Vì lý do cá nhân, đạo diễn Bo Öhlén không thể xuất hiện ở buổi trao tặng bộ phim ngày 25/4 ở Hà Nội. Ông gửi video nói cảm xúc về tác phẩm: "30/4/1975 là một ngày đầy ý nghĩa đối với Việt Nam. Nó cũng là một ngày đặc biệt quan trọng đối với hàng chục nghìn thanh niên Thụy Điển, những người đã dành hơn một thập niên để ủng hộ cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam. Tôi rất hạnh phúc vì có thể giới thiệu bộ phim một lần nữa tới khán giả, mang lại cảm giác gần gũi và tình cảm gắn kết giữa hai dân tộc".
Thụy Điển là quốc gia phương Tây đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam vào năm 1969. Dự buổi ra mắt tác phẩm, ông Oscar Staffas Edström - trưởng bộ phận thương mại và xúc tiến Đại sứ quán Thụy Điển tại Việt Nam - nói: "Bộ phim đánh dấu tình bạn bền chặt giữa Thụy Điển và Việt Nam, đưa chúng ta về thời gian cách đây 50 năm, về một ngày mùa xuân rực rỡ, nơi những người Thụy Điển cùng hát mừng chiến thắng của Việt Nam. Mong rằng bộ phim sẽ trở thành cầu nối văn hóa, tôn vinh lịch sử chung của hai nước".
Ông Oscar Staffas Edström - trưởng bộ phận thương mại và xúc tiến Đại sứ quán Thụy Điển tại Việt Nam - trao quyết định tặng phim cho bà Lê Thị Hà - Viện trưởng Viện Phim Việt Nam. Ảnh: Ban tổ chức cung cấp
Trong thông cáo gửi đến sự kiện, Đại sứ Thụy Điển Johan Ndisi phát biểu: "Qua lăng kính của bộ phim, chúng ta không chỉ thấy được lòng dũng cảm và sự kiên cường của Việt Nam, mà còn thấy những giá trị nhân văn, tinh thần hòa bình và đoàn kết đã kết nối chúng ta. Khi bàn giao bộ phim này cho Viện Phim Việt Nam, chúng tôi hy vọng nó tiếp tục truyền cảm hứng để thế hệ tương lai ghi nhớ bài học lịch sử, hướng tới một tương lai dựa trên sự tôn trọng, hiểu biết và hợp tác".
Giám đốc Viện Phim Việt Nam, bà Lê Thị Hà, nói: "Chúng tôi rất vinh dự khi được đón nhận bộ phim tài liệu này vào kho lưu trữ. Đây không chỉ là một tư liệu quý giá mà còn là biểu tượng sâu sắc của tình đoàn kết quốc tế và những giá trị chung vẫn tiếp tục truyền cảm hứng cho chúng ta ngày nay".
Trong buổi chiếu Victory Vietnam vào sáng 25/4 ở rạp Ngọc Khánh, Hà Nội, nhiều khán giả đến xem phim thuộc lớp cao niên, có người là cựu chiến binh, từng tham gia kháng chiến chống Mỹ. Mỗi khi đến phân đoạn người Thụy Điển hò reo, tôn vinh thắng lợi, khán giả đồng loạt vỗ tay hưởng ứng. Ông Nguyễn Cao Nghìn, 83 tuổi, cho biết xúc động trước tình cảm của bạn bè quốc tế dành cho những người lính từng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc như ông. Ông hy vọng tác phẩm được phổ biến rộng rãi để thế hệ trẻ thêm hiểu về tinh thần đoàn kết và yêu chuộng hòa bình.
Hà Thu
