Chuột dũi trụi lông có thể sống hơn 30 năm. Ảnh: National Zoo
Chuột dũi trụi lông (Heterocephalus glaber), loài động vật nhỏ có hình dáng kỳ lạ sống ở Đông Phi, từ lâu thu hút sự chú ý của các nhà khoa học nhờ khả năng chống lão hóa và kháng bệnh. Sinh vật gặm nhấm sống dưới lòng đất này sở hữu lớp da màu hồng nhăn nheo và hàm răng quá khổ, nổi tiếng với tuổi thọ vượt trội, có thể chống lại các vấn đề sức khỏe liên quan đến tuổi tác như ung thư. Những nghiên cứu khoa học đang khám phá cơ chế phía sau tuổi thọ đáng kinh ngạc của chuột dũi trụi lông, cung cấp thêm hiểu biết về quá trình lão hóa và phòng ngừa bệnh tật ở con người.
Thách thức quy luật lão hóa
Một trong những phát hiện đột phá về chuột dũi trụi lông là chúng có thể thách thức quy luật lão hóa sinh học. Phần lớn động vật có nguy cơ tử vong tăng mạnh khi già đi, hiện tượng mang tên quy luật Gompertz. Được thiết lập vào đầu thế kỷ 19, quy luật này chỉ ra sau khi trưởng thành, cứ cách 8 năm, khả năng tử vong lại tăng gấp đôi. Tuy nhiên, chuột dũi trụi lông dường như không tuân theo quy luật đó. Đối với chúng, khả năng tử vong không tăng khi già đi. Ngay cả khi đạt đến tuổi thọ cao, tỷ lệ tử vong của chúng vẫn ở mức thấp bất thường.
Rochelle Buffenstein, nhà nghiên cứu hàng đầu tại Calico, công ty công nghệ sinh học tập trung vào lão hóa, dành nhiều thập kỷ nghiên cứu chuột dũi trụi lông. Theo phát hiện của bà, loài này có thể sống tới 30 năm, vượt xa tuổi thọ của các loài gặm nhấm kích thước tương tự chuột nhắt, chỉ sống khoảng 4 năm. Hơn nữa, chúng vẫn duy trì khả năng sinh sản và hoạt động tích cực cho đến khi già, điều rất đặc biệt đối với động vật có vú.
Bí quyết sống lâu
Các nhà khoa học bị thu hút bởi cơ chế cho phép chuột dũi trụi lông chống lại lão hóa và các bệnh liên quan đến tuổi tác. Đặc biệt, họ tập trung vào hệ thống sửa chữa ADN rất hiệu quả của chúng. Chuột dũi trụi lông cũng có mức độ protein "chaperone" cao bất thường, giúp duy trì tính nguyên vẹn của các protein khác trong cơ thể. Khả năng sửa chữa liên tục có thể giúp giữ cho tế bào của chúng ở trạng thái khỏe mạnh, ngăn ngừa những tổn thương dẫn đến lão hóa.
Nghiên cứu sâu hơn hé lộ loài này có hệ thống phòng ngừa ung thư hoạt động tích cực. Không giống nhiều loài động vật, chúng hiếm khi phát triển ung thư dù sống hàng chục năm, thành tựu có ý nghĩa sâu sắc đối với nghiên cứu ung thư ở người.
Đột phá trong cơ chế chống lão hóa
Ngoài hệ thống sửa chữa ADN và phòng ngừa ung thư hiệu quả, chuột dũi trụi lông dường như sở hữu cơ chế độc đáo giúp chúng chống lại lão hóa ở cấp độ tế bào. Cơ chế này liên quan đến senolysis, quá trình loại bỏ có chọn lọc tế bào lão hóa. Tế bào lão hóa thường gắn liền với lão hóa vì chúng mất khả năng phân chia và tích tụ theo thời gian, góp phần gây thoái hóa mô, viêm mạn tính và suy giảm chức năng cơ quan.
Một nghiên cứu đột phá do giáo sư Kyoko Miura tại Đại học Kumamoto ở Nhật Bản dẫn đầu hé lộ hiểu biết thú vị về khả năng chống lão hóa của chuột dũi trụi lông. Nghiên cứu phát hiện chúng sử dụng quá trình chuyển hóa serotonin và đường truyền tín hiệu INK4a-RB để loại bỏ hiệu quả tế bào lão hóa, giúp ngăn ngừa tổn thương mô liên quan đến tuổi tác. Tế bào lão hóa tích tụ ở hầu hết động vật khi chúng già đi, nhưng chuột dũi trụi lông dường như có cách hiệu quả để loại bỏ những tế bào này, làm giảm tác động tiêu cực của chúng đến sức khỏe.
Nghiên cứu cũng phát hiện chúng có lượng lớn serotonin trong mô, kích hoạt quá trình dẫn đến cái chết của tế bào lão hóa. Quá trình đó rất quan trọng vì nó giúp tránh tích tụ của tế bào có hại, không còn khả năng hoạt động, dễ dẫn tới ung thư và tình trạng thoái hóa thần kinh.
Những phát hiện về hệ thống sinh học độc đáo của chuột chũi dụi lông có ý nghĩa quan trọng đối với nghiên cứu lão hóa và sức khỏe con người. Bằng cách nghiên cứu biện pháp di truyền cho phép chúng chống lại lão hóa ở tế bào, các nhà khoa học hy vọng tìm ra phương pháp giúp trì hoãn lão hóa, giảm tác động của bệnh mạn tính và cải thiện thời gian sống khỏe mạnh ở người.
An Khang (Theo IFL Science, European Wilderness Society)
