"Tôi cảm thấy mọi thứ như sụp đổ", anh nhớ lại ngày nhận kết quả chẩn đoán, cách đây một năm.
Trước đó, anh vốn khỏe mạnh, tuổi còn trẻ, kinh tế không dư dả nên chưa từng kiểm tra sức khỏe định kỳ. Khi dịch Covid-19 bùng phát năm 2021, anh đi tiêm vaccine và từng phát hiện tăng huyết áp. Anh không điều trị tình trạng này vì "thấy bản thân vẫn khỏe, tưởng không có gì nguy hiểm". Khi vào viện khám vì chóng mặt, mờ mắt, phù người, bác sĩ chẩn đoán suy thận đã ở giai đoạn cuối, tăng huyết áp gây biến chứng võng mạc.
Sau đợt lọc máu chạy thận cấp cứu, anh phải duy trì định kỳ một tuần ba lần, tốn vài triệu đồng mỗi tháng sau khi trừ bảo hiểm y tế. Nếu không có quả thận hiến từ người thân hoặc từ người hiến chết não để ghép thận, anh phải vào ra bệnh viện chạy thận suốt đời, bất kể lễ Tết. Áp lực kinh tế đổ dồn đôi vai người vợ vừa bận bịu chăm con nhỏ, vừa bán rau ở chợ. May mắn, vợ luôn sát cánh động viên, giúp anh dần thoát khỏi các suy nghĩ tiêu cực, học cách sống chung với bệnh.
PGS.TS.BS Nguyễn Bách, Trưởng Khoa Thận Nhân tạo, Bệnh viện Thống Nhất cho biết trường hợp trên nếu tầm soát sức khỏe định kỳ, phát hiện suy thận mạn tính ở giai đoạn từ 1 đến 4, dù không thể chữa khỏi nhưng bệnh nhân có cơ hội điều trị bằng thuốc để làm chậm quá trình tiến triển, kiểm soát các triệu chứng, duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn. Nếu để diễn tiến suy thận mạn tính giai đoạn cuối, bệnh nhân bắt buộc phải lọc máu chạy thận để kéo dài sự sống, không còn cơ hội nào khác.
"Điều báo động là nhiều người trẻ lần đầu đến viện khám do các triệu chứng bất thường, cũng là lúc đã suy thận mạn tính giai đoạn cuối, buộc phải chạy thận suốt đời", bác sĩ nói, thêm rằng bệnh viện đang rất quá tải bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối.
Bệnh nhân chạy thận tại Bệnh viện Thống Nhất. Ảnh: Phùng Tiên
Đặc biệt, những năm gần đây, người trẻ ở độ tuổi khoảng 20-40 phát hiện bệnh ở giai đoạn cuối ngày càng tăng. Tại phòng khám Nội thận, Bệnh viện Bình Dân, các bác sĩ ghi nhận khoảng 1/3 lượng bệnh là người dưới 40 tuổi. Đa số các trường hợp suy thận ở người trẻ có liên quan tới việc dùng thuốc không kiểm soát, bệnh cầu thận như IgA, lupus... Một số người tăng huyết áp kéo dài không kiểm soát, gây phá hủy các mạch máu, giảm lượng máu đến thận, phá hủy bộ lọc ở cầu thận, từ đó làm suy thận.
Theo BS.CK2 Lê Thị Đan Thùy, Trưởng Khoa Nội Thận - Lọc máu, Bệnh viện Bình Dân, có những bệnh nhân không biết bị tăng huyết áp, hoặc biết nhưng thấy bản thân khỏe, nghĩ không nguy hiểm nên không điều trị. Đến lúc phát hiện suy thận, bác sĩ cho rằng nếu kiểm soát tốt huyết áp đã có thể thoát nguy cơ suy thận, mới bày tỏ hối hận nhưng đã muộn.
Suy thận thường được phát hiện muộn do những tổn thương tiến triển âm thầm, hầu hết người bệnh không tự phát hiện khi suy thận ở mức độ nhẹ. Khi có triệu chứng lâm sàng, thường bệnh đã ở giai đoạn nặng. Một số triệu chứng thường gặp là phù, thường xuyên mệt mỏi, da thay đổi màu sắc như nhợt nhạt, sạm, tiểu nhiều lần nhưng lượng nước tiểu ít hơn bình thường, giấc ngủ không sâu, huyết áp tăng cao... Việc suy giảm chức năng thận có thể làm giảm khả năng điều hòa huyết áp, dẫn đến biểu hiện huyết áp tăng.
"Bệnh thận khi đã có triệu chứng thường là giai đoạn trễ. Nếu làm tốt việc tầm soát từ lúc chưa có triệu chứng thì rất ít người phải diễn tiến suy thận cuối", phó giáo sư Bách nói.
Với các nước phát triển, bệnh thận thường gặp ở người từ 60-65 tuổi trở lên, do hậu quả của tăng huyết áp, đái tháo đường theo tuổi tác. Ở Việt Nam, bên cạnh nhóm bệnh này, gánh nặng còn đến từ những bệnh nhân trẻ suy thận giai đoạn cuối, nguyên nhân chủ yếu là bệnh lý cầu thận. Một số nước như Nhật Bản đã tầm soát các bệnh lý cầu thận cho tất cả học sinh từ trung học để sàng lọc bệnh, phát hiện sớm và xử lý kịp thời để ngăn diễn tiến thành suy thận mạn tính, nhờ đó đã thanh toán được bệnh thận ở người trẻ.
Để phòng ngừa suy thận, bác sĩ khuyến cáo uống nhiều nước, nên khởi đầu ngày mới với cốc nước 300 ml, ngay từ lúc ngủ dậy, giúp thanh lọc cơ thể. Ăn uống lành mạnh, hạn chế ăn mặn. Tăng cường vận động thể lực. Tránh chất kích thích, không hút thuốc lá, hạn chế bia rượu. Không nên tự ý dùng thuốc, các loại lá cây có dược tính để dùng với mục tiêu làm đẹp hay chữa bệnh mà không rõ thành phần của thuốc và chức năng thận của bản thân.
Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện và điều trị ở giai đoạn sớm, không để diễn tiến thành suy thận giai đoạn cuối. Đi khám ngay nếu thấy có các triệu chứng bất thường như phù, tiểu đêm, đau đầu, tăng huyết áp... Đặc biệt, nếu phát hiện tăng huyết áp, đái tháo đường, cần chú ý kiểm soát, không chủ quan, lơ là vì dễ dẫn đến những bệnh nguy hiểm như suy thận, đột quỵ.
Đối với gia đình có người bị suy thận, bệnh viêm cầu thận IgA, các thành viên cùng huyết thống nên tầm soát chức năng thận, xét nghiệm đạm niệu, đạm máu để đánh giá và nhận biết sớm các vấn đề bệnh lý. Hiện nay, việc xét nghiệm nước tiểu tầm soát bệnh thận được khuyến cáo thực hiện hàng năm, với chi phí khoảng 150.000 đồng một lần.
"Đây là chi phí có thể chấp nhận được, nếu để đến giai đoạn muộn, phải chạy thận nhân tạo, số tiền điều trị rất lớn, lại kiệt quệ về sức khỏe", bác sĩ nói.
Lê Phương
