Nhiều nơi ở châu Á, trong đó có Việt Nam, tồn tại quan niệm nuốt nguyên túi mật cá giúp bổ mắt, chữa thấp khớp, sốt, hen,… Nhưng y văn ghi nhận đây có thể là hành động gây nhiễm độc gan, viêm gan, suy gan và suy thận cấp, thậm chí có thể dẫn tới tử vong.
“Rước họa vào thân” chỉ vì nuốt mật cá
Các loại mật cá (Ảnh: Research Gate)
Theo Indian Journal of Nephrology (tạp chí Thận học Ấn Độ), việc ăn mật cá, đặc biệt ở cá trắm cỏ, khá phổ biến tại Assam (Ấn Độ). Người dân nơi đây tin mật cá “tốt cho sức khỏe”. Mới đây, tạp chí này đăng tải ca bệnh của một bệnh nhân nữ 23 tuổi, nhập viện vì tiêu chảy, buồn nôn, nôn sau khi ăn mật cá trắm cỏ 48 giờ trước đó. Chức năng thận của bệnh nhân xấu đi nhanh chóng, bệnh nhân phải tiến hành lọc máu cấp cứu.
Tôi uống nước mật ong ấm mỗi sáng ngay khi thức dậy và đây là những gì xảy ra với cơ thể
Tháng 5 vừa qua, Journal of Medicine (tạp chí Y học) cũng báo cáo một ca bệnh nặng do ngộ độc mật cá trắm đen. Đó là một người phụ nữ 56 tuổi. Nghe theo lời truyền miệng, bệnh nhân nuốt mật của một con cá trắm đen để trị ho. Bệnh nhân đau bụng, tiêu chảy 6 ngày rồi thiểu niệu rồi vô niệu. Tại bệnh viện, các xét nghiệm cho thấy men gan của bệnh nhân tăng cao gấp 15 lần so với ngưỡng cho phép, kèm tràn dịch đa màng và suy tim cấp. Bệnh nhân phải nằm trong phòng chăm sóc tích cực, thở oxy, điều trị kháng nhiễm, lọc máu liên tục. Sau gần 2 tuần, tình trạng của bệnh nhân cải thiện nhưng vẫn phải duy trì lọc máu khoảng 3 tháng cho tới khi chức năng gan, thận phục hồi hoàn toàn.
Việt Nam cũng đã ghi nhận rất nhiều ca bệnh suy gan, suy thận cấp do nuốt mật cá. Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) cho hay, mỗi năm Trung tâm phải cấp cứu cho vài chục trường hợp bị nhiễm độc mật cá.
Vì sao mật cá lại nguy hiểm?
Nhiều người tin rằng mật cá trắm, cá trôi có thể "trị bệnh" (Ảnh minh họa).
Các nghiên cứu cho thấy mật cá có độc tính với thận và gan, đồng thời có thể làm tổn thương tim, đường tiêu hóa và dẫn tới hội chứng rối loạn chức năng đa cơ quan.
Nguyên nhân là do trong mật cá có các chất độc gồm histamine, hydrocyanic acid và cyprinol/5α-cyprinol sulfate (muối mật ở cá chép, cá trắm). Các chất độc này có thể ức chế cytochrome oxidase, phá vỡ chuyển hóa năng lượng tế bào và gây hoại tử ống thận. Đáng chú ý, mật cá nấu chín vẫn có thể gây độc, mức độ không khác so với ăn sống.
Khi bị ngộ độc mật cá, các triệu chứng tiêu hóa (như đau bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy) thường xuất hiện từ 5 - 12 giờ sau khi nuốt mật cá; tổn thương thận cấp thường bộc lộ sau 2 - 6 ngày. Khi được điều trị, chức năng gan sẽ phục hồi nhanh hơn so với chức năng thận.
Về điều trị, chưa có thuốc giải độc đặc hiệu đối với các ca ngộ độc mật cá. Nguyên tắc là phát hiện sớm, chẩn đoán sớm, can thiệp sớm: gây nôn/rửa dạ dày/thải độc bằng than hoạt tính khi phù hợp; lọc máu, lọc hấp phụ, trao đổi huyết tương để giảm nồng độ độc chất; theo dõi sát và điều trị hỗ trợ bảo vệ gan thận, tim, hô hấp, điện giải, tâm lý,…
Tuy nhiên, điều quan trọng nhất mà mọi người cần lưu ý đó là: Mật cá không phải vị thuốc “bổ mắt - giải độc”. Việc nuốt mật cá, dù sống hay chín, có thể gây suy gan, suy thận cấp và tử vong.
Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) cho biết, trong y học cổ truyền, chỉ một số loại mật như mật gấu, mật ba ba, mật rắn, lợn, gà hoặc vịt mới được sử dụng làm thuốc chữa bệnh. Việc sử dụng mật cá trắm, mật cóc và các loại mật không rõ nguồn gốc theo truyền miệng trong dân gian là sai lầm và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Thậm chí với những loại mật được phép sử dụng, bệnh nhân vẫn phải tuân thủ nghiêm ngặt các chỉ định, liều lượng và phương pháp chế biến do bác sĩ Đông y hướng dẫn, phù hợp với từng thể trạng và bệnh lý cụ thể.
