Lúc 11h30 giờ địa phương (16h30 giờ Hà Nội), Thomas Perlmann, Thư ký Hội đồng Nobel tại Viện Karolinska, công bố các nhà khoa học giành giải Nobel năm nay. Theo đó, giải thưởng vinh danh công trình về "dung nạp miễn dịch ngoại vi" của Mary E. Brunkow từ Viện Sinh học Hệ thống ở Seattle, Mỹ; Fred Ramsdell, từ công ty công nghệ sinh học Sonoma Biotherapeutics, Mỹ; và Shimon Sakaguchi, thuộc Đại học Osaka, Nhật Bản. Giá trị giải thưởng 11 triệu krona Thụy Điển (gần 1,2 triệu USD), được chia đều cho những người đoạt giải.
Công trình của họ đã xác định được một loại tế bào miễn dịch chuyên biệt, gọi là "tế bào T điều hòa" (Treg) và "gen chỉ huy" của chúng là FOXP3. Bộ đôi này hoạt động như một hệ thống "phanh an toàn" nội tại, ngăn chặn hệ miễn dịch tấn công nhầm vào chính các mô khỏe mạnh của cơ thể.
"Những khám phá của họ có tính quyết định đối với sự hiểu biết của chúng ta về cách hệ miễn dịch hoạt động và tại sao tất cả chúng ta không mắc các bệnh tự miễn nghiêm trọng", Olle Kämpe, chủ tịch Ủy ban Nobel, phát biểu.
Ba nhà khoa học giành giải Nobel Y sinh 2025. Ảnh: Nobel Prize
Khám phá của giáo sư Sakaguchi về tế bào Treg, cùng với việc Brunkow và Ramsdell xác định gen FOXP3 là nguyên nhân gây ra các hội chứng tự miễn chết người khi bị đột biến, đã giải thích được cơ chế cốt lõi đằng sau "sự dung nạp miễn dịch".
Phát hiện này có ý nghĩa sâu rộng, làm cơ sở cho việc phát triển các liệu pháp điều trị mới. Trong các bệnh tự miễn như tiểu đường type 1 hay viêm khớp dạng thấp, các nhà khoa học đang tìm cách tăng cường hoạt động của tế bào Treg để lập lại trật tự. Ngược lại, trong điều trị ung thư, các liệu pháp nhắm đến việc vô hiệu hóa tạm thời các tế bào Treg vốn đang bảo vệ khối u, qua đó "cởi trói" cho hệ miễn dịch tấn công và tiêu diệt tế bào ác tính.
Giáo sư Mary E. Brunkow sinh năm 1961, nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Princeton và hiện là Quản lý Chương trình Cấp cao tại Viện Sinh học Hệ thống ở Seattle, Mỹ. Công trình của bà trong việc xác định gen đột biến gây ra rối loạn miễn dịch đã trở thành một mảnh ghép quan trọng giúp làm sáng tỏ vai trò của "gen chỉ huy" FOXP3.
Tiến sĩ Fred Ramsdell, sinh năm 1960, là nhà khoa học kỳ cựu trong lĩnh vực miễn dịch học. Ông nhận bằng tiến sĩ từ Đại học California, Los Angeles (UCLA) vào năm 1987. Sau nhiều năm cống hiến tại các viện nghiên cứu hàng đầu, hiện ông giữ vai trò cố vấn khoa học tại Sonoma Biotherapeutics, một công ty công nghệ sinh học tiên phong ở San Francisco, nơi ứng dụng các khám phá về miễn dịch vào thực tiễn điều trị.
Còn giáo sư Shimon Sakaguchi, sinh năm 1951 tại Nhật Bản, được coi là "cha đẻ" của lĩnh vực nghiên cứu tế bào T điều hòa. Hiện ông là Giáo sư Xuất sắc tại Trung tâm Nghiên cứu Tiên phong về Miễn dịch học thuộc Đại học Osaka, tiếp tục dẫn dắt các nghiên cứu chuyên sâu về cơ chế cân bằng miễn dịch của cơ thể.
Huy chương Nobel. Ảnh: The Collector
Năm 2024, giải Nobel Y sinh được trao cho hai nhà khoa học người Mỹ là Victor Ambros và Gary Ruvkun với nghiên cứu về microRNA và vai trò của nó trong điều hòa gene. Phát hiện này được coi là một bước đột phá trong lĩnh vực sinh học phân tử, mở ra những hướng nghiên cứu mới về vai trò của microRNA.
Trước đó, hai nhà khoa học Katalin Kariko và Drew Weissman trở thành chủ nhân giải Nobel Y sinh 2023 với công trình nghiên cứu về vaccine mRNA ngừa Covid-19.
Nobel là giải thưởng quốc tế do Quỹ Nobel tại Stockholm lập ra từ năm 1901 dựa trên tài sản của Alfred Nobel, nhà phát minh kiêm doanh nhân Thụy Điển. Đến nay, Hội đồng Nobel trao tổng cộng 115 giải Y sinh. Người trẻ nhất từng đoạt giải là nhà khoa học Frederick G. Banting, được vinh danh khi mới 32 tuổi, vì đã khám phá ra insulin. Người cao tuổi nhất là Peyton Rous cho công trình phát hiện virus gây khối u. Ông được xướng tên năm 1966, ở tuổi 87.
Người đoạt giải sẽ được trao chứng nhận Nobel, huân chương Nobel và tiền thưởng vào ngày 10/12. Các nhà khoa học thường phải đợi nhiều thập kỷ để công trình của họ được Hội đồng Giám khảo Nobel công nhận.
Bình Minh (Theo Nobel Prize)
