Nghiên cứu do Hệ thống Y khoa chuyên sâu quốc tế Bernard phối hợp với TS.BS Phạm Nguyên Quý, chuyên gia ung bướu và nghiên cứu viên tại Đại học Y khoa Kyoto, cùng cộng sự thực hiện trên 836 người trong giai đoạn 2020-2025. Trong đó, 174 bệnh nhân trào ngược dạ dày - thực quản và 662 người khỏe mạnh. Người tham gia được nội soi tiêu hóa, đo BMI, tỷ lệ mỡ cơ thể (PBF) và khảo sát lối sống. Công trình được công bố cuối tháng 8 tại Hội nghị thường niên lần thứ 66 của Hiệp hội Ningen Dock & Y học Dự phòng Nhật Bản, thu hút sự quan tâm từ giới chuyên môn quốc tế.
Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mỡ cơ thể có mối liên quan chặt chẽ với nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản hơn là BMI. Dù BMI vẫn hữu ích trong nhận diện bệnh ở mức độ nhẹ, nhưng tỷ lệ mỡ cơ thể vượt trội trong dự báo các ca nặng. Việc kết hợp hai chỉ số này giúp tăng độ chính xác khi đánh giá nguy cơ bệnh.
Nghiên cứu cũng khẳng định vai trò quan trọng của lối sống. Việc ăn nhiều thịt đỏ, ăn mặn, uống rượu bia, cà phê, hút thuốc, nước ngọt có ga hay nằm ngay sau ăn đều làm tăng nguy cơ bệnh. Ngược lại, ăn nhiều rau xanh, tập thể dục thường xuyên và giữ khoảng cách 2-3 giờ giữa bữa tối và giờ ngủ giúp giảm đáng kể nguy cơ trào ngược.
Ngày 8/9, TS.BS Phạm Nguyên Quý nhấn mạnh nghiên cứu này mang ý nghĩa quan trọng vì cung cấp dữ liệu đầu tiên ở người Việt về mối liên quan giữa tỷ lệ mỡ cơ thể và trào ngược dạ dày thực quản. Kết quả cũng cho thấy BMI là chưa đủ, chính mỡ cơ thể và lối sống mới là yếu tố quyết định nguy cơ bệnh. Từ đó, các bác sĩ hướng tới dự phòng cá nhân hóa, giúp người bệnh không chỉ điều trị mà còn thay đổi thói quen để sống khỏe lâu dài, đặc biệt trong bối cảnh tỷ lệ bệnh chuyển hóa và tiêu hóa ngày càng tăng.
Trong thực tế, các bác sĩ đã ghi nhận nhiều trường hợp minh họa rõ mối liên quan này. Một người đàn ông sinh năm 1972, cao 1m61, nặng 68 kg, với BMI 26,2 và tỷ lệ mỡ cơ thể 28,1% (tương ứng béo phì độ một). So với hai năm trước, cân nặng và mỡ cơ thể của ông đều tăng rõ rệt. Gần đây, bệnh nhân bắt đầu xuất hiện các triệu chứng thường gặp của trào ngược dạ dày thực quản như ợ chua, ợ nóng, đau rát vùng ngực.
Kết quả nội soi dạ dày năm 2023 chỉ ghi nhận viêm sung huyết nhẹ, không phát hiện trào ngược hay khuẩn H.pylori. Tuy nhiên, nội soi kiểm tra năm 2025 cho thấy tổn thương tiến triển, loét thực quản đoạn dưới, trào ngược dạ dày thực quản độ B kèm viêm sướt nhô cao niêm mạc hang vị mức độ nhẹ, buộc phải theo dõi chuyển sản niêm mạc ruột vùng hang vị. Bên cạnh sử dụng thuốc theo toa, bác sĩ yêu cầu thay đổi lối sống, giảm cân, điều chỉnh chế độ ăn, tránh nằm ngay sau ăn...
Nội soi tiêu hóa cho người bệnh. Ảnh: Tùng Linh
Trào ngược dạ dày - thực quản hiện là một trong những bệnh lý tiêu hóa phổ biến nhất thế giới. Ở các nước phương Tây, tỷ lệ mắc chiếm 10-20% dân số, trong khi châu Á khoảng 5-10% và đang tăng nhanh. Tại Việt Nam, ngày càng nhiều bệnh nhân, đặc biệt là người trẻ, phải đối mặt với các triệu chứng của bệnh như ợ nóng, trào ngược, khó chịu sau ăn, mất ngủ kéo dài. Bệnh không chỉ gây bất tiện trong sinh hoạt hàng ngày mà còn có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng, như viêm loét, Barrett thực quản, thậm chí ung thư thực quản nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời.
Để phòng ngừa hoặc cải thiện tình trạng trào ngược dạ dày thực quản, bác sĩ khuyến cáo nên giảm từ 5-10% cân nặng nếu thừa cân, béo phì. Không nằm ngay sau ăn, duy trì khoảng cách 2-3 giờ giữa bữa tối và giờ đi ngủ. Khi ngủ, nên nằm nghiêng bên trái và kê cao đầu giường.
Ăn uống điều độ, tránh ăn quá no. Ăn chậm, nhai kỹ, nên chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Hạn chế thịt đỏ, đồ ăn nhiều gia vị hoặc quá mặn. Giảm bia rượu, cà phê, nước ngọt có ga. Không hút thuốc. Duy trì thói quen đi bộ hoặc ngồi sau ăn khoảng 30 phút. Sử dụng thuốc theo toa được kê.
Lê Phương
