Thông tin được ông Mai Trung Sơn, Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết tại hội thảo Mức sinh thấp tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp, ngày 10/11. Các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách cùng nhau nhìn nhận thực trạng và đưa ra những định hướng chính sách, giải pháp can thiệp cho vấn đề này.
Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở gần nhất, mức sinh của hầu hết vùng kinh tế - xã hội đều giảm, riêng vùng Đông Nam bộ và đồng bằng sông Cửu Long "giảm rất sâu". Hiện mỗi phụ nữ tuổi sinh đẻ ở vùng Đông Nam bộ chỉ sinh 1,56 con, vùng đồng bằng sông Cửu Long là 1,8 con.
"Nếu mức sinh dưới 1,3 con ở một phụ nữ thì hầu như không có khả năng hồi phục về mức sinh thay thế", ông Sơn nói, dẫn chứng có năm mức sinh ở TP HCM chỉ còn 1,24 con - là địa phương có tỷ lệ sinh thấp nhất nước nhiều năm nay.
Với các vùng còn lại, mức sinh giảm nhưng vẫn còn cao. Tây Nguyên hay miền núi phía Bắc, trung bình một phụ nữ sinh trên 2,4 con. Mức chênh lệch mức sinh ở các vùng "không chỉ đáng kể" mà theo ông Sơn "ngày càng kéo khoảng cách rộng ra".
Thứ trưởng Y tế Nguyễn Thị Liên Hương nhìn nhận tốc độ gia tăng dân số của Việt Nam đã được khống chế, đạt mức sinh thay thế suốt 15 năm qua, tức là trung bình mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ ở Việt Nam sinh khoảng 2,1 con. Song, Việt Nam đang đối mặt tình trạng chênh lệch mức sinh đáng kể giữa các vùng.
Hiện 33 tỉnh, thành có mức sinh cao (trên 2,2 con). 21 tỉnh, thành có mức sinh thấp (dưới 2 con). Một số nơi mức sinh rất thấp, tập trung ở khu vực Đông Nam Bộ, đồng bằng sông Cửu Long và duyên hải miền Trung. Các tỉnh, thành sinh thấp gồm: TP HCM, Đồng Tháp, Hậu Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Khánh Hòa, Long An...
"Các tỉnh mức sinh thấp có quy mô dân số gần 38 triệu người, chiếm gần 40% dân số cả nước, tác động rất lớn đến phát triển bền vững", Thứ trưởng Hương nói.
Một em bé chào đời tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương. Ảnh:Thanh Huế
Vì thế, các chuyên gia cho rằng những chính sách can thiệp mức sinh buộc phải khác biệt cho các vùng, miền, địa phương, không thể "cào bằng". Đại diện Cục Dân số cho biết đang tham mưu xây dựng dự thảo Luật Dân số, trong đó đề xuất khuyến khích sinh đủ hai con tại tỉnh, thành có mức sinh thấp. Dự thảo cũng đề xuất hỗ trợ một lần bằng tiền khi phụ nữ sinh con thứ hai, mục đích là trong quá trình mang thai phụ nữ cần nghỉ làm, bồi dưỡng sức khỏe.
Cùng đó, dự thảo đề xuất miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập cho trẻ em lứa tuổi mầm non, tiểu học, đặc biệt các khu công nghiệp, khu chế xuất. Xây dựng môi trường cộng đồng phù hợp tạo điều kiện cho các cặp vợ chồng sinh đủ hai con. Các tỉnh, thành có mức sinh thấp rà soát, bãi bỏ các chính sách khuyến khích sinh ít con mà cần khuyến khích sinh đủ hai con.
Theo các chuyên gia, mức sinh thấp để lại hệ lụy lâu dài, chi phí chăm sóc sức khỏe và chi phí xã hội khác cao hơn. Lượng người lao động, công nhân ít hơn cũng làm giảm khả năng cạnh tranh kinh tế, ít người tiêu dùng, từ đó khiến tăng trưởng kinh tế thấp hơn và mức sống giảm đi.
Nhiều quốc gia đối diện tình trạng mức sinh giảm thấp đã liên tục đưa ra các biện pháp ngăn đà giảm. Như Hàn Quốc, kỷ lục về tỷ lệ sinh thấp nhất thế giới, chính phủ tăng gấp ba lần số tiền chi trả cho hoạt động khuyến sinh, tăng mạnh trợ cấp để khuyến khích các gia đình sinh thêm con. Tại Hungary, phụ nữ sinh 4 con trở lên không phải đóng thuế thu nhập cá nhân suốt đời.
Lê Nga
