Thận là cơ quan âm thầm thực hiện khối lượng công việc khổng lồ mỗi ngày, lọc chất thải và cân bằng chất lỏng. Nhưng khi chúng bắt đầu gặp khó khăn, các dấu hiệu có thể bị bỏ qua. Do đó, nhận biết sớm các tín hiệu này có thể ngăn chặn các vấn đề lớn, ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe.
Tiểu bọt
Bọt xuất hiện và đọng lại lâu trong bồn cầu sau khi đi tiểu thường có nghĩa là protein đang rò rỉ vào nước tiểu, một "cờ đỏ" cảnh báo thận đang bị căng thẳng.
Một nghiên cứu mang tên "Foamy Urine: Is This a Sign of Kidney Disease?" (Nước tiểu có bọt: Đây có phải là dấu hiệu của bệnh thận?) chỉ ra rằng chỉ khoảng 1/3 số người than phiền về hiện tượng này có vấn đề protein niệu thực sự, nhưng những trường hợp đó liên quan trực tiếp đến bệnh thận mạn tính (CKD) giai đoạn đầu. Một nghiên cứu khác kiểm tra 72 bệnh nhân cũng phát hiện 20% có protein niệu rõ ràng, cùng với mức creatinine và phosphate cao hơn - những yếu tố nguy cơ chính.
Đối với người mắc bệnh tiểu đường, dấu hiệu này càng nghiêm trọng hơn vì lượng đường cao làm hỏng các bộ lọc theo thời gian, khiến protein bị rò rỉ ra ngoài. Nếu tình trạng tiểu bọt kéo dài vài tuần, đừng nên bỏ qua. Một xét nghiệm nước tiểu đơn giản có thể phát hiện albumin sớm, trước khi tổn thương lan rộng.
Khi tình trạng tăng huyết áp không được kiểm soát theo thời gian, nó dẫn đến tổn thương tiến triển cho các đơn vị thận. Ảnh: Pexels
Sưng mắt cá chân (phù)
Phần bàn chân hoặc mắt cá chân bị sưng phù vào cuối ngày, để lại vết hằn của tất hoặc khiến giày trở nên chật chội xảy ra do thận không thải được lượng chất lỏng và muối dư thừa một cách hiệu quả.
Thận khỏe mạnh giữ albumin trong máu để duy trì chất lỏng ở đúng vị trí. Nhưng khi protein trong máu giảm và tăng trong nước tiểu, hiện tượng sưng phù sẽ tích tụ ở các vị trí thấp do trọng lực kéo xuống.
Nghiên cứu về mối quan hệ giữa phù nề và chức năng cơ thể ở bệnh nhân cho thấy sưng phù chân dưới là phổ biến ở những người mắc CKD, liên quan đến nguy cơ té ngã và giảm khả năng vận động hàng ngày. Riêng tại Mỹ, hơn 37 triệu người đang mắc CKD mà không hề hay biết, với sưng phù là một trong những manh mối bị bỏ qua hàng đầu.
Người mắc tiểu đường thường xuyên gặp tình trạng này do đường làm tổn thương mạch máu thận, làm giảm albumin và gây ứ dịch. Hãy ấn vào vùng sưng, nếu vết lõm giữ lại và không hồi phục nhanh chóng, bạn cần đi kiểm tra ngay.
Huyết áp cao bất thường
Việc huyết áp tăng liên tục mà không có nguyên nhân rõ ràng có thể xảy ra, gây căng thẳng quá mức lên các mạch máu của thận và làm suy giảm đáng kể khả năng lọc của chúng. Khi tình trạng tăng huyết áp không được kiểm soát theo thời gian, nó dẫn đến tổn thương tiến triển cho các đơn vị thận (nephron), biến sự tăng nhẹ huyết áp thành chất xúc tác tiềm tàng gây suy thận.
Tình hình trở nên tồi tệ hơn nhiều khi có kèm theo bệnh tiểu đường, vì sự kết hợp giữa đường huyết cao và huyết áp cao sẽ đẩy nhanh quá trình phá hủy các bộ lọc của thận.
Nghiên cứ trên bệnh nhân tiểu đường type 2 ở Ấn Độ cho thấy 32% mắc CKD, có liên hệ với huyết áp tâm thu trên 140, kiểm soát đường huyết kém và thời gian mắc bệnh tiểu đường kéo dài. Tuổi trên 60 cũng làm tăng gấp đôi khả năng mắc bệnh, cho thấy áp lực thầm lặng tích tụ tổn thương không tiếng động.
Hãy theo dõi huyết áp tại nhà. Nếu chỉ số duy trì trên 130/80, thận của bạn có thể đang kêu cứu.
Thường xuyên thức dậy đi tiểu đêm
Việc thức dậy một hoặc hai lần để đi tiểu vào ban đêm có thể bị nhầm lẫn là dấu hiệu của tuổi già, nhưng tình trạng tiểu đêm thường xuyên lại báo hiệu thận giữ chất lỏng sai cách trong ngày và thải ra ngoài khi cơ thể nghỉ ngơi.
Trong nghiên cứu về tiểu đêm là một triệu chứng không được nhận biết của tăng huyết áp không kiểm soát, các nhà nghiên cứu nhận thấy những người được điều trị huyết áp cao nhưng vẫn tiểu đêm có khả năng kiểm soát huyết áp kém hơn 2,47 lần.
Bệnh tiểu đường làm tăng thêm tình trạng này khi lượng đường cao kéo nước vào nước tiểu, gây quá tải cho thận.
Mối liên hệ mật thiết với bệnh tiểu đường
Tiểu đường đứng đầu danh sách các nguyên nhân gây tổn thương thận trên toàn thế giới, gây ra bệnh thận do đái tháo đường trong hầu hết các trường hợp suy thận giai đoạn cuối. Nghiên cứu CITE đã xác định tỷ lệ CKD là 32% ở bệnh nhân tiểu đường type 2, với HbA1c trên 7%, thói quen hút thuốc và chế độ ăn không lành mạnh là các yếu tố thúc đẩy.
Dữ liệu tạm thời từ nghiên cứu Start-India cho thấy hơn 40% người mắc tiểu đường type 2 có CKD, mặc dù 80% trong số đó vẫn duy trì chỉ số eGFR (mức lọc cầu thận ước tính) trên 60. Huyết áp cao và đường huyết cao làm sẹo các bộ lọc, gây ra nước tiểu có bọt, sưng phù, mệt mỏi và đi tiểu đêm sớm.
Nếu bạn thấy tiểu bọt kéo dài, sưng mắt cá chân, huyết áp tăng vọt, tiểu đêm thường xuyên hoặc mệt mỏi dai dẳng, hãy đến phòng xét nghiệm để kiểm tra tỷ lệ albumin-creatinine niệu, eGFR và xét nghiệm máu tổng thể. Những dấu hiệu này đang thầm thì trước khi lọc máu gõ cửa, vì vậy hãy lắng nghe và hành động kịp thời.
Người mắc tiểu đường cần tầm soát hàng năm bất kể cảm thấy thế nào. Ngoài ra, hãy cắt giảm muối, kiểm soát đường huyết, đi bộ hàng ngày và bỏ thuốc lá. Các loại thuốc như thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors) có thể bảo vệ thận nếu được phát hiện sớm.
Mỹ Ý (Theo Times of India)
