Tính toán trên được nhóm chuyên gia hỗ trợ kỹ thuật cho Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đưa ra dựa trên kịch bản giá 47 USD mỗi tín chỉ, mức trần tỷ lệ bán quốc tế ở mức 70% với 56 biện pháp tạo tín chỉ carbon hợp lệ.
Nói tại hội thảo đánh giá tác động phát triển sàn giao dịch carbon, chiều 23/9, ông Hồ Công Hòa từ Học viện Chính sách và Phát triển, chuyên gia trong nhóm, cho biết mức 47 USD mỗi tín chỉ được tính theo kịch bản giá cao.
Các kịch bản giá được tham chiếu dựa trên mức giao dịch trung bình tại Chương trình bù trừ, giảm thiểu carbon cho hàng không quốc tế (Corsia) và thị trường đối tác trao đổi tín chỉ như Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Với kịch bản giá mỗi tín chỉ ở mức thấp (20,5 USD) và trung bình (33,8 USD), nguồn thu lần lượt ở mức 600 triệu USD và 1,2 tỷ USD, gồm thuế, phí giao dịch. Trong đó, phí giao dịch dự kiến ở mức 2% doanh thu, có thể đóng góp tới 10,4 triệu USD vào ngân sách Nhà nước.
Tính theo ngành, công nghiệp, năng lượng và xử lý chất thải là những lĩnh vực hưởng lợi chính, do chi phí đầu tư giảm thải ở mức thấp. Trong khi đó, chi phí này ở lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp cao hơn.
Rừng tự nhiên ở vùng núi Gia Bắc, tỉnh Lâm Đồng, ngày 28/6. Ảnh: Việt Quốc
Tuy nhiên, các chuyên gia lưu ý việc cân đối "room" ngoại cho tín chỉ. Bà Nguyễn Hồng Loan, Giám đốc Công ty TNHH Kiến tạo Khí hậu xanh (GreenCIC), trưởng nhóm tư vấn, cảnh báo về quy định "điều chỉnh tương ứng" trong Thỏa thuận Khí hậu Paris năm 2015. Theo đó, với một giao dịch tín chỉ carbon, quốc gia mua được trừ đi lượng phát thải, còn nước bán sẽ bị cộng thêm tương ứng, nhằm tránh tính trùng lặp trong giao dịch.
Theo bà, Việt Nam có thể đối diện nguy cơ bán quá mức, dẫn tới không đạt cam kết giảm thải đặt ra theo Thỏa thuận Paris. Thêm vào đó, việc khớp lệnh trên thị trường nước ngoài đồng thời ảnh hưởng tới trong nước.
Giải thích rõ hơn, TS Nguyễn Tuấn Quang, Phó cục trưởng Biến đổi khí hậu, lấy ví dụ các doanh nghiệp hàng không như Vietnam Airlines, Vietjet Air có nhu cầu lớn về tín chỉ carbon, nhằm đạt cam kết giảm thải theo chương trình Corsia. Theo dự báo, ngành này cần 2,3 triệu tín chỉ từ năm tới. Việc không cân đối nguồn cung trong nước sẽ buộc họ phải mua tín chỉ nước ngoài với giá cao.
Nhóm chuyên gia tư vấn khuyến nghị "room" ngoại tín chỉ ở mức 50% đến năm 2030, nhằm đảm bảo mục tiêu giảm thải quốc gia. Sau thời gian trên, khi thị trường carbon tương thích với mục tiêu khí hậu tham vọng của Việt Nam, trần bán ra quốc tế có thể nâng lên mức 70%.
Với thị trường trong nước, việc thành lập sàn giao dịch carbon (ETS) giúp các doanh nghiệp lên sàn bớt gánh nặng tài chính trong giảm thải. Theo tính toán, với việc được mua tín chỉ bù trừ ở mức 30% hạn ngạch khí nhà kính phân bổ, các doanh nghiệp nhiệt điện, xi măng, sắt thép giảm được chi phí tuân thủ từ hơn 420 triệu USD xuống còn gần 70 triệu USD. Tức là, thay vì đầu tư các biện pháp giảm phát thải, họ có thể mua tín chỉ giá rẻ hơn để bù trừ, có thêm "khoảng nghỉ" để chuẩn bị tài chính và công nghệ.
Các chuyên gia cũng khuyến nghị trần tín chỉ carbon bù trừ giảm dần xuống 20% sau năm 2028 và còn 10% từ 2030, nhằm thúc đẩy doanh nghiệp giảm phát thải trực tiếp từ hoạt động sản xuất.
Sàn giao dịch là một công cụ định giá carbon hỗ trợ các quốc gia trên lộ trình thực hiện phát thải ròng bằng 0 (Net Zero). Trong giai đoạn 2020-2024, số lượng sàn giao dịch các nước tăng gần gấp rưỡi, lên 37, với tổng doanh thu từ 25 tỷ USD lên hơn 69 tỷ USD.
Việt Nam đang dần hoàn thiện hệ thống chính sách cho sàn giao dịch trong nước. Dự kiến sàn này sẽ được vận hành thí điểm từ nay tới năm 2028, chính thức hoạt động sau đó một năm, với hơn 200 doanh nghiệp trong ba lĩnh vực nhiệt điện, xi măng, sắt thép.
Thủy Trương
