"Tôi không còn phải lo thua lỗ nữa, cuối cùng cũng có thể ngủ ngon", Zhang Yanbo bình luận trên Sina hôm 16/12. Là công nhân chăn nuôi của tập đoàn công nghiệp Muyuan, anh nhìn thấy hy vọng mới sau khi trang trại gia đình bị xóa sổ bởi dịch tả lợn châu Phi hồi tháng 8/2018.
Tương tự, Yang Manman từng nuôi lợn tại nhà nhưng giờ đầu quân cho Muyuan. Theo cô, thời chăn nuôi truyền thống đã qua. "Giờ mọi thứ đều được chuẩn hóa và thông minh hóa", cô nói.
Năm 2018, ngành chăn nuôi Trung Quốc chủ yếu dựa vào các trang trại gia đình với quy mô trung bình 500 con một năm. Chưa đầy ba năm sau, nước này đã phát triển mô hình chăn nuôi quy mô lớn hay còn gọi là "chung cư nuôi lợn", với khoảng 500.000 con mỗi cơ sở.
Một góc khu chung cư nuôi lợn lớn nhất Trung Quốc tại Hà Nam. Ảnh: Muyuan
Bước ngoặt bắt nguồn từ đợt dịch tả lợn châu Phi khiến tổng đàn sụt giảm mạnh, từ 428 triệu con cuối năm 2018 xuống còn 310 triệu con vào 2019, tức thu hẹp 27,5%. Hệ quả là giá thịt tăng và phụ thuộc vào nguồn cung nước ngoài, gây lo ngại tại quốc gia tỷ dân, vốn xem thịt lợn là thực phẩm thiết yếu.
Tháng 12/2019, Bắc Kinh quyết định công nghiệp hóa ngành chăn nuôi, mục tiêu vào 2021 đưa sản lượng trở về mức trước dịch tả lợn châu Phi. Kế hoạch hành động 3 năm bao gồm xây dựng các trang trại tiêu chuẩn hóa, hỗ trợ vốn và thiết bị cho các trang trại quy mô lớn.
Ông Yang Hanchun, Phó viện trưởng Trường Thú y (Đại học Nông nghiệp Trung Quốc), nhận định trên nhật báo kinh tế Jingji Ribao rằng các hộ nhỏ lẻ không thể cùng lúc hiện đại hóa phòng dịch và quản lý.
Vì thế, theo kênh tài chính Cailianshe, giai đoạn 2019-2020, khoảng 4 triệu hộ nuôi nhỏ rời ngành mỗi năm. Trong khi đó, các tập đoàn công nghiệp ồ ạt xây "chung cư nuôi lợn" để nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường. Đầu tư vào ngành này năm 2019 tăng hơn 741% so với năm trước đó.
Đến nay, Trung Quốc quy tụ các "ông lớn" gồm Muyuan, Wen’s, Twins và New Hope. Hiện họ chiếm khoảng 20% tổng sản lượng, tương đương toàn bộ đàn lợn châu Âu.
Trang trại lợn lớn nhất nước nằm ở Nam Dương, tỉnh Hà Nam, với 21 tòa nhà sáu tầng, nuôi 84.000 con. Hay như trang trại ở Ngạc Châu, tỉnh Hồ Bắc, với hai tháp 26 tầng chứa tới 600.000 con. Chất thải từ các cơ sở này được tận dụng để cung cấp năng lượng cho nhà máy xi măng lân cận.
Các trang trại có hệ thống thông gió, sưởi ấm, giám sát sức khỏe, cho ăn và xử lý chất thải tự động hóa hoàn toàn. Họ tuyển dụng nhiều bác sĩ thú y tập sự, sinh sống tại ký túc xá. Công nhân chăn nuôi và khử trùng nhận mức lương tương đương 700-1.300 USD mỗi tháng.
Tuy nhiên, sự bùng nổ các siêu trang trại khiến nguồn cung dư thừa, gia tăng áp lực giảm phát. Giá thịt hiện giảm sâu về mức 13 nhân dân tệ (1,8 USD) mỗi kg, chỉ nhỉnh hơn đôi chút so với chi phí sản xuất.
Theo nền tảng dữ liệu CEIC, ngày 24/12, mỗi kg thịt hơi tại trang trại ở mức 11,9 nhân dân tệ (1,67 USD), giảm hơn 3 lần so với cuối tháng 10/2019. Trung bình giai đoạn 2009-2025, giá lợn hơi ở mức 14,5 nhân dân tệ (2 USD) một kg.
Theo Le Monde, các doanh nghiệp lớn đã đánh giá quá cao triển vọng tiêu thụ. Trong khi, người Trung Quốc dần ăn ít thịt trong bối cảnh kinh tế chậm lại và chuyển sang các nguồn đạm lành mạnh hơn như thịt gà hay hải sản.
Nguồn cung dư thừa còn do tình trạng "vỗ béo lần hai" - chiến thuật đầu cơ của các trại nhỏ. Thay vì tái đàn bằng con giống, họ mua lợn đã đến tuổi xuất chuồng từ các doanh nghiệp lớn, nuôi thêm vài tháng để tăng trọng lượng 40-50 kg.
"Việc này có thể dẫn tới thiếu hụt ngắn hạn rồi lại dư thừa, khiến giá biến động mạnh và làm thị trường bất ổn", Pan Chenjun, chuyên gia phân tích tại Rabobank nhận định.
Cơ quan quản lý cũng lo ngại tình trạng này làm lãng phí thức ăn, đi ngược chủ trương giảm phụ thuộc vào ngũ cốc nhập khẩu. "Lợn đạt hiệu quả kinh tế cao nhất ở mức khoảng 120 kg. Vượt ngưỡng đó, chúng ăn nhiều nhưng tăng trọng ít hơn", Pan nói.
Trước áp lực dư cung, giới chức Trung Quốc kêu gọi các doanh nghiệp chăn nuôi đầu ngành giảm đàn nái và sản lượng giết mổ. "Ông lớn" Muyuan đang nỗ lực hạ chi phí xuống 12 nhân dân tệ (1,7 USD) mỗi kg, đồng thời xúc tiến việc niêm yết trên sàn chứng khoán Hong Kong nhằm vượt qua giai đoạn khó khăn cho tới khi giá phục hồi.
Phiên An (theo Le Monde, Reuters)
