Trải qua hai tháng đầu học tập và sinh sống tại Abu Dhabi, thủ đô của tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE), Võ Hoàng Nhật Khang, 22 tuổi, đang trải qua một hành trình phiêu lưu với nhiều điều mới lạ mà cậu chưa từng nghĩ đến.
"Cách đây 4 năm khi đứng trước ngưỡng cửa đại học, em không nghĩ sẽ có một hành trình thú vị, được đặt chân đến những đất nước xa lạ", Khang nói.
Khang kể sớm yêu thích lĩnh vực công nghệ thông tin nhờ được gia đình tạo điều kiện tiếp xúc với các ngôn ngữ lập trình, đồ họa máy tính hay thuật toán từ nhỏ. Khi học chuyên Toán, cậu tự tìm hiểu khái niệm giải tích, đại số tuyến tính hay một số kiến thức nền tảng của khối ngành kỹ thuật tại Bách khoa.
Năm 2021, khi đang là học sinh chuyên Toán trường THPT chuyên Nguyễn Đình Chiểu (Đồng Tháp), cậu được đặc cách xét tốt nghiệp THPT vì dịch Covid-19 diễn biến phức tạp. Điều này đồng nghĩa Khang mất đi một phương thức xét tuyển vào ngôi trường mơ ước Đại học Bách khoa TP HCM. Nam sinh chỉ còn một cơ hội duy nhất xét bằng điểm thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia TP HCM đã tổ chức trước đó. Khang sau đó đỗ vào ngành Khoa học máy tính (chương trình tiếng Anh) với điểm số sít sao 973/1200, trong khi điểm chuẩn là 972.
"Việc đỗ một cách suýt soát khiến em tin rằng Bách khoa là duyên nợ của mình, không thể lơ là học tập", Khang cho hay.
Nhật Khang trong những ngày đầu học tập tại UAE, tháng 8. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Nhanh chóng quen với cường độ học tập giai đoạn đại cương, nam sinh cũng nóng lòng tự hỏi những kiến thức đại cương, lý thuyết này sẽ ứng dụng trong thực tế ra sao. Lên năm hai, cậu đặt mục tiêu học vượt phần lý thuyết để sớm tiếp xúc với thực tế. Khang tính toán nếu không du học thì sẽ đi làm sớm.
Cậu lên kế hoạch mỗi kỳ đăng ký thêm 1-2 môn so với bạn bè và tham gia nhóm nghiên cứu sinh viên, làm các dự án khoa học để hiểu cách vận dụng kiến thức. Thay vì "cày" lý thuyết thật nhiều để có điểm thi cao, Khang dành thời gian học thêm môn khác.
Nam sinh cũng tận dụng kỳ hè để học trước các môn quan trọng, tự đọc thêm tài liệu chuyên ngành để mở rộng kiến thức. Nhờ khả năng tập trung cao trong thời gian dài, Khang có thể học, ôn tập liên tục 2-4 tiếng thay vì 45-60 phút rồi thư giãn để học tiếp như thông thường. Điều này đặc biệt hữu ích trong thời điểm ôn thi cuối kỳ với nhiều môn dồn dập.
"Em không đặt nặng vấn đề điểm cao hay thấp, điều cốt lõi là phải tích lũy nhiều kiến thức chuyên sâu, hiểu bản chất để vận dụng trong thực tế và nghiên cứu khoa học", cậu chia sẻ.
Từ năm ba, Khang được tham gia vào nhiều dự án khoa học như mô hình học sâu dịch thuật tiếng Việt sang tiếng Bahnar, nghiên cứu mô hình ngôn ngữ lớn cho máy dịch, ứng dụng xây dựng hệ thống chatbot phục vụ sinh viên tra cứu các vấn đề học vụ thường gặp.
Cậu bắt đầu tiếp xúc với các hội nghị khoa học quốc tế, tập trình bày đề tài và dần có những bài báo được đăng. Niềm vui lớn nhất của Khang là một bài báo thuộc dự án nghiên cứu mô hình học sâu dịch thuật được chấp nhận tại EAAI (Symposium on Educational Advances in Artificial Intelligence) – hội nghị uy tín trực thuộc Hiệp hội Phát triển Trí tuệ Nhân tạo (AAAI), vốn là niềm mơ ước của nhiều nhà nghiên cứu trẻ.
Cuối năm ngoái, Khang hoàn thành chương trình ở Bách khoa, trước thời hạn nửa năm với điểm luận văn tốt nghiệp gần tuyệt đối 9,9/10 và GPA 8,39/10, đạt loại giỏi. Thời điểm đó, Khang tìm hiểu chương trình nghiên cứu sinh ở nhiều đại học Mỹ, Australia, Singapore, nhưng thời gian nhận hồ sơ đã qua. Một số trường chỉ nhận thạc sĩ, không đúng định hướng của cậu.
Thay vì chờ thêm gần một năm, Khang mở rộng tìm kiếm ở khu vực Trung Đông và cân nhắc chuyển hướng đi làm. Một lần tình cờ, nam sinh gặp lại GS Timothy Baldwin, chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực xử lý ngôn ngữ tự nhiên, hiệu trưởng học thuật của Đại học Trí tuệ nhân tạo Mohamed bin Zayed (MBZUAI). Khang từng gặp thầy tại một hội nghị chuyên ngành về Trí tuệ nhân tạo ở Đà Nẵng cuối năm 2024.
"Thầy nói ấn tượng với bài trình bày cũng như cách đặt câu hỏi của em ở hội nghị lần trước, và chia sẻ rằng MBZUAI đang cân nhắc nhận nghiên cứu sinh. Hướng nghiên cứu của em cũng trùng với lĩnh vực thế mạnh của thầy nên em ngỏ ý xin thầy làm giáo sư hướng dẫn và cấp tập làm hồ sơ ứng tuyển nghiên cứu sinh vào MBZUAI", nam sinh kể.
MBZUAI là trường đại học trẻ mới thành lập năm 2019 nhưng vươn lên xếp thứ 5 thế giới trong lĩnh vực AI và Robotics, theo CSRankings. Các giảng viên, nhà khoa học chủ yếu đến từ các viện, công ty hàng đầu thế giới về AI. Giữa tháng 5, Khang nhận được thông báo trúng tuyển nghiên cứu sinh với học bổng toàn phần trong 4 năm. Ngoài ra, nam sinh nhận lương mỗi tháng 10.000 Dirham (khoảng 70 triệu đồng) và vé khứ hồi hạng thương gia về thăm nhà hàng năm. Từ năm thứ hai, Khang có thêm trợ cấp thuê nhà khoảng 7.500 Dirham (hơn 50 triệu đồng).
"Một yếu tố quan trọng trên con đường nghiên cứu sinh là có thầy hướng dẫn giỏi, cộng thêm môi trường nghiên cứu hàng đầu, lại có mức lương và đãi ngộ hậu hĩnh. Một lần nữa, mọi thứ đến như một giấc mơ có thật", Khang nhìn nhận.
Khang và GS Timothy Baldwin tại MBZUAI. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Hướng nghiên cứu chính của Khang ở MBZUAI thiên về học đa phương thức (Multimodal Learning), mô hình thị giác-ngôn ngữ (Vision-Language Model) và xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP - Natural Language Processing). Nam sinh đang tham gia dự án nghiên cứu huấn luyện các mô hình ngôn ngữ lớn như Chat GPT có thể đưa ra cơ chế từ chối khi câu trả lời không chắc chắn hoặc không có thông tin đúng.
"Điều em theo đuổi không chỉ là thuật toán, mà là câu trả lời cho một khát vọng lớn là làm sao để con người có thể tin vào AI, để công nghệ ấy thực sự mang lại lợi ích và phục vụ con người tốt nhất trong những nơi cần độ tin cậy cao - từ lớp học, bệnh viện đến đời sống hàng ngày", Khang nói.
Trực tiếp giảng dạy và hướng dẫn luận văn tốt nghiệp, PGS.TS Quản Thành Thơ, Trưởng khoa Khoa học và kỹ thuật máy tính, trường Đại học Bách khoa TP HCM, ấn tượng sự chăm chỉ, cầu tiến và nghiêm túc trong công việc của nam sinh. Thầy còn nhớ trong lần đầu nộp bài quốc tế, do sơ suất Khang bỏ sót phần "công trình liên quan" (related works), nên bài báo bị từ chối. Nhưng thay vì nản chí, em rút ra bài học, sau đó làm việc cẩn trọng hơn và dần đạt nhiều kết quả tích cực. Điều này cho thấy Khang có bản lĩnh, biết tự nhìn lại và không ngừng hoàn thiện chính mình.
Thầy đánh giá cao tinh thần chia sẻ tri thức của Khang. Nam sinh tham gia nhiều chương trình hỗ trợ đàn em, từ dạy học đến định hướng nghề nghiệp. Cậu còn biên soạn và xuất bản các tài liệu học thuật cá nhân với cộng đồng.
"Tôi hy vọng Khang giữ tinh thần đó, trở thành một nhà nghiên cứu, giảng viên có nhiều đóng góp cho khoa học và cộng đồng học thuật Việt Nam", PGS.TS Quản Thành Thơ nói.
Chương trình tiến sĩ nghiên về hướng nghiên cứu nhưng Khang dự định tìm kiếm các cơ hội hợp tác với doanh nghiệp, song hành giữa nghiên cứu với ứng dụng. Nam sinh nói may mắn sau nhiều năm niềm đam mê vẫn không đổi. Cậu mong muốn làm ra nhiều ứng dụng hữu ích để phục vụ cho cộng đồng, cải thiện cuộc sống của con người.
"Mong muốn của em là dùng chính năng lực tri thức của mình để kết hợp giữa kiến thức học thuật và giải quyết các vấn đề thực tiễn. Phía trước là một hành trình thử thách nhưng em biết ơn những gì được tôi luyện ở Bách khoa đã cho em nền tảng vững chắc để quá trình học tiến sĩ ban đầu trôi qua tương đối nhẹ nhàng", Khang chia sẻ.
Lệ Nguyễn
