Nghệ sĩ Lý Thái Dũng: 'Mưa đỏ' là thử thách lớn nhất sự nghiệp

Mưa đỏ do Thượng tá Đặng Thái Huyền đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Lý Thái Dũng làm giám đốc hình ảnh. Phim là tác phẩm có đề tài chiến tranh cách mạng đầu tiên xô đổ các kỷ lục doanh thu phòng vé trong nước, hiện đạt gần 450 tỷ đồng sau 13 ngày chiếu. Dịp này, nhà quay phim gạo cội trả lời phỏng vấn về quá trình ghi hình và cảm xúc khi tham gia tác phẩm.

- Cơ duyên nào đưa ông đến với "Mưa đỏ"?

- Vào cuối năm 2022 đầu 2023, trong một buổi làm việc của Hội đồng duyệt phim Quốc gia, đạo diễn Đặng Thái Huyền đưa cho tôi kịch bản. Khi ấy, Huyền nói rất mong tôi tham gia, bởi biết tôi có kinh nghiệm quay nhiều phim chiến tranh. Cô cũng đề xuất nguyện vọng này với lãnh đạo Điện ảnh Quân đội nhân dân, mọi người đồng thuận để tôi đảm nhận vai trò giám đốc hình ảnh.

Lúc nhận được lời mời từ đạo diễn, tôi nghĩ ai cũng sẽ cảm thấy xúc động, sẵn sàng gật đầu đồng ý. Tuy vậy, về nguyên tắc, tôi vẫn xin phép được đọc kịch bản trước để xem mình có phù hợp, đủ năng lực đảm nhận hay không. Sau khi nghiền ngẫm và cảm thấy đồng điệu với câu chuyện, tôi quyết định nhận lời.

Trailer chính thức phim 'Mưa đỏ'

- Ông ấn tượng những yếu tố nào trong kịch bản của nhà văn Chu Lai?

- Tôi thuộc thế hệ còn rất gần với những ký ức về chiến tranh. Khi cuộc chiến ở thành cổ Quảng Trị bùng nổ năm 1972, tôi mới tám tuổi. Trước đó, năm 1968, ký ức bốn tuổi phải đi sơ tán vẫn in đậm trong tâm trí tôi. Những trải nghiệm ấy, cộng thêm niềm say mê đọc và tìm hiểu lịch sử, nhất là lịch sử các cuộc kháng chiến, khiến ký ức chiến tranh trong tôi luôn hiện hữu rõ rệt.

Khi tiếp nhận kịch bản Mưa đỏ của nhà văn Chu Lai, tôi cảm nhận được cái nhìn chi tiết về cuộc chiến. Nội dung tái hiện sự bi tráng và khốc liệt của chiến tranh, như thước phim tài liệu sống động, phơi bày nỗi đau của dân tộc, hình ảnh những bà mẹ, máu xương của lớp thanh niên vừa bước sang tuổi đôi mươi. Đây là bộ phim có quy mô lớn nhất sự nghiệp của tôi. Nó đặt ra thử thách về kỹ thuật lẫn sáng tạo, nhưng với tôi, đó là thử thách không thể từ chối.

- Để tái hiện bối cảnh lịch sử, êkíp trải qua quá trình chuẩn bị ra sao?

- Chúng tôi làm việc theo một quy trình chặt chẽ, gồm đạo diễn, trợ lý đạo diễn, điều hành sản xuất, tôi (quay phim) và họa sĩ thiết kế mỹ thuật. Từ khi nhận kịch bản cho đến lúc ra hiện trường, cả nhóm liên tục trao đổi, phân tích từng cảnh theo góc nhìn chuyên môn riêng để thống nhất cách thể hiện, giúp đạo diễn mường tượng hình ảnh một cách rõ ràng nhất.

Cả đoàn họp đi họp lại, sau đó đi chọn địa điểm ghi hình, rồi lại quay trở về bàn bạc tiếp dựa trên hiện trường thực tế, cứ như thế cho đến khi nào bộ phim có thể được "kể lại bằng miệng" rõ ràng. Do thành cổ rộng lớn, êkíp dựng sa bàn để hình dung từng phân cảnh. Bối cảnh chính được dựng trên khu đất rộng 25 hecta bên bờ sông Thạch Hãn, cách thành cổ thật khoảng 5 km, với tỷ lệ khoảng 1/2. Quá trình này bắt đầu vào tháng 6/2023 và mất gần một năm để hoàn thành, gồm việc giải phóng mặt bằng, rà phá bom mìn.

Nhà quay phim Lý Thái Dũng (trái) cùng đạo diễn Đặng Thái Huyền (thứ hai từ phải qua) trên phim trường "Mưa đỏ". Ảnh: Nhân vật cung cấp

- Cảnh quay nào là thử thách lớn nhất của đoàn phim?

- Các anh em trong nghề thường nói quay trên sông nước là thử thách khó khăn bậc nhất. Ở nhiều nước, các cảnh này thường được dàn dựng trong studio, thậm chí là phim trường ngoài trời. Nhưng với Mưa đỏ, vì nhiều lý do cả về kỹ thuật lẫn mong muốn của Điện ảnh Quân đội nhân dân và người Quảng Trị, đoàn phim chọn ghi hình ngay trên bờ sông Thạch Hãn, nơi từng diễn ra cuộc chiến 53 năm trước.

Quay trên sông đã khó, các phân đoạn chủ yếu diễn ra vào ban đêm lại là thử thách khác. Không chỉ có các cảnh bơi thuyền, vượt sông, êkíp phải thực hiện bom nổ dưới nước, cháy nổ trên bờ, phối hợp hàng trăm diễn viên và quần chúng. Dòng sông chảy xiết, rộng và sâu, trong điều kiện mưa lạnh 13-15 độ C khiến việc bảo đảm an toàn là ưu tiên số một.

Chúng tôi nhận được sự hỗ trợ từ Công binh Quân khu 4. Các đồng chí điều động xà lan tự hành, phao, căng dây cáp từ bờ này sang bờ kia để tạo hành lang an toàn, neo vũ khí, đánh dấu vị trí bom nổ. Mỗi diễn viên khi xuống nước đều có hai chiến sĩ đặc công nước đi kèm, sẵn sàng cứu hộ trong bất kỳ tình huống nào. Ngoài ra, đoàn còn dựng các sàn gỗ dài 200 m ven sông để làm bến cho thuyền, giúp diễn viên có thể bám vào khi quay.

Một số đại cảnh như phân đoạn tiểu đội vượt sông hay cảnh cuối phim đều huy động lực lượng lớn. Sau mỗi lần đạo diễn hô "cắt", việc đầu tiên của chúng tôi là điểm danh từng người đang dưới sông để chắc chắn không có ai gặp nguy hiểm. Khi êkíp nói "an toàn", cả đoàn mới thở phào. Đó là những trải nghiệm khắc nghiệt nhưng mang đến cho tôi nhiều cảm xúc, giúp cả đoàn thấu hiểu về sự gian khổ của những người lính năm xưa.

- Đoàn phim vượt qua điều kiện khắc nghiệt trên trường quay ra sao?

- Trong đời làm phim, tôi chưa bao giờ có khái niệm bỏ cuộc mà coi đó là trách nhiệm, công việc, mình phải làm thật chuyên nghiệp và đi đến tận cùng. Cường độ làm việc của chúng tôi gần như không có khái niệm nhẹ nhàng. Trung bình mỗi ngày chúng tôi làm ít nhất 12 tiếng, thường kéo dài 14-16 tiếng giữa mưa rét và bùn lầy.

Khoảng 40-50% thời gian quay, đoàn bắt đầu công việc từ 17h hôm trước, kết thúc vào 6h hôm sau. Khi mặt trời lên, cả đội gần như kiệt quệ, có người về ngủ, còn người khác cố ăn chút gì đó rồi mới nghỉ để tái tạo năng lượng. Đến chiều cùng ngày, tất cả phải bàn bạc, rồi lại ra hiện trường tiếp tục công việc. Suốt 81 ngày quay thì có 79 ngày âm u, còn lại có hai ngày trời nắng để đoàn nghỉ ngơi, chuẩn bị bối cảnh và sắp xếp lịch quay. Mỗi tối, tổ hậu cần chuẩn bị những chậu than hồng, nồi cháo nóng để giữ ấm và bồi dưỡng cho êkíp. Nhờ vậy, mọi người có thể chống chọi cái rét, lấy lại sức để tiếp tục. Êkíp đặt đạo đức nghề nghiệp lên hàng đầu, đã nhận dự án thì phải làm hết khả năng.

Giám đốc hình ảnh "Mưa đỏ" Lý Thái Dũng (trái) trên phim trường ở tỉnh Quảng Trị. Ảnh: Nhân vật cung cấp

- Qua những thước phim của "Mưa đỏ", ông muốn gửi đến khán giả điều gì?

- Tôi từng đọc ở đâu đó: "Nếu quên đi một cuộc chiến, con người có thể lặp lại nó trong tương lai. Nhưng nếu không thể quên, suốt đời sẽ sống trong thù hận". Tôi nghĩ dự án nhắc chúng ta nhớ và quên chiến tranh theo cách tử tế, nhân văn nhất. Khi đất nước lâm vào chiến sự, tôi tin người Việt nào cũng đồng lòng bảo vệ Tổ quốc. Nhưng trong thời bình, điều quan trọng là sống trong tinh thần hòa bình, khép lại quá khứ hận thù để hướng tới sự hòa hợp dân tộc.

Quế Chi thực hiện