Làn gió mới của phim Việt đề tài chiến tranh

Sau 9 ngày ra rạp, Mưa đỏ - xoay quanh 81 ngày bảo vệ thành cổ Quảng Trị - vượt mốc 300 tỷ đồng, trở thành phim Việt về đề tài chiến tranh có doanh thu cao nhất từ trước đến nay. Tác phẩm xoay quanh một trong những trận chiến ác liệt ở mặt trận biên giới phía Bắc, được khen về mặt nội dung.

Hai năm trở lại đây, nhiều phim Việt cùng thể loại gây chú ý với khán giả. Hồi tháng 4, Địa đạo - về số phận những người lính chiến đấu ở "đất thép thành đồng" Củ Chi - của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đạt 172 tỷ đồng. Đầu năm 2024, Đào, phở và piano - do Phi Tiến Sơn đạo diễn, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đặt hàng - thu gần 21 tỷ đồng và hòa vốn sau gần ba tháng công chiếu, theo thống kê của Cục Điện ảnh.

Trailer chính thức phim 'Mưa đỏ'

Nửa thế kỷ qua, điện ảnh Việt Nam cho ra mắt khoảng 100 bộ phim về đề tài kháng chiến. Trước 1975, điện ảnh cách mạng được xem là "vũ khí tinh thần", những tác phẩm kinh điển như Chung một dòng sông, Cánh đồng hoang, Bao giờ cho đến tháng mười đào sâu khát vọng hòa bình.

Sau ngày đất nước thống nhất, dòng phim này chú trọng hơn đến số phận con người, khai thác yếu tố lãng mạn, sử thi, hành động. Nhiều năm sau, các tác phẩm dần hoàn thành sứ mệnh lịch sử, "lép vế" trước sự cạnh tranh của dòng phim "mì ăn liền".

Đào, phở và piano xuất hiện như phát pháo mở màn cho sự trở lại của dòng phim này. Dù chất lượng chưa thật sự thuyết phục, tác phẩm ít nhiều cho thấy sự đón nhận của người xem. Trong bối cảnh cả nước hướng về kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước và 80 năm Quốc khánh, khán giả ngày càng dành nhiều sự quan tâm tới phim lịch sử. Theo tiến sĩ văn học Hà Thanh Vân, sức sống của dòng phim này bắt nguồn từ hai yếu tố: ký ức của dân tộc và khát khao khẳng định bản sắc trong đời sống đương đại.

Trailer 'Đào, phở và piano'

Các đạo diễn hiện nay nỗ lực làm mới cách kể chuyện, đa dạng hóa góc nhìn. Đào, phở và piano có cách tiếp cận mang tính sử thi lãng mạn, mang vẻ đẹp bình dị của đời sống Hà Nội xưa qua các biểu tượng văn hóa. Phim nhấn mạnh các khía cạnh nhân văn, tình cảm đời thường của con người trong bối cảnh bom đạn, qua đó giúp khán giả cảm nhận sâu sắc tình yêu và vẻ đẹp cuộc sống trong hoàn cảnh khó khăn. Dù còn mắc điểm trừ về lời thoại và tuyến nhân vật dàn trải, cách bộ phim mô tả số phận nhân vật trở nên gần gũi với thị hiếu khán giả.

Địa đạo sử dụng không gian và bối cảnh lịch sử làm nhân vật chính, với hệ thống địa đạo là biểu tượng của sự kiên cường và trí tuệ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Phim khai thác góc nhìn đa chiều, tạo nên bức tranh về chiến tranh và con người, truyền tải thông điệp về sự đoàn kết, dũng cảm và lòng trung thành. Còn Mưa đỏ tập trung vào khía cạnh bi tráng, thuật lại những ngày tháng bảo vệ thành cổ Quảng Trị với những cảnh chiến đấu. Phim còn làm nổi bật sự hy sinh và tình cảm gia đình, tình yêu đôi lứa, khiến đề tài chiến tranh vốn khô khan chạm đến trái tim người xem.

Cách phát hành, quảng bá linh hoạt là yếu tố quan trọng để dự án tiếp cận nhiều khán giả hơn so với trước. Ông Bùi Quang Minh - Chủ tịch Beta Group, đơn vị sở hữu hệ thống Beta Cinemas - cho biết khi Đào, phở và piano ra mắt năm ngoái, rạp quyết định phát hành phi lợi nhuận tại nhiều tỉnh thành để hỗ trợ một tác phẩm do nhà nước sản xuất. Ban đầu, họ chỉ kỳ vọng thu hút nhóm khán giả yêu lịch sử, nhưng thực tế số người kéo đến rạp vượt xa dự đoán.

"Chúng tôi hiểu giới trẻ không hề thờ ơ với lịch sử. Vấn đề nằm ở cách tiếp cận, người xem cần những câu chuyện được kể bằng ngôn ngữ hiện đại, giàu cảm xúc. Khi một bộ phim đáp ứng được những yếu tố đó, họ sẵn sàng bỏ tiền đến rạp", ông Minh nói.

Tiếp nối thành công đó, Địa đạo ra mắt với sự đầu tư kết hợp giữa nhà nước và tư nhân. Ngoài quảng bá trên các nền tảng mạng xã hội, êkíp triển khai hoạt động giao lưu tại các hệ thống rạp, tạo cơ hội để khán giả gặp gỡ, lắng nghe chia sẻ hậu trường.

Đoàn phim 'Mưa đỏ' hát bài 'Còn gì đẹp hơn'

Đoàn phim "Mưa đỏ" hát bài "Còn gì đẹp hơn" (sáng tác: Nguyễn Hùng) trong buổi giao lưu khán giả tại rạp BHD Phạm Ngọc Thạch (Hà Nội), hôm 28/8. Video: Thanh Huyền

Để tác phẩm về chiến tranh giữ được sức hút lâu dài, chuyên gia nhận định giới làm phim cần sự đầu tư bền bỉ cùng những cách làm sáng tạo. Trên thực tế, chi phí sản xuất thường rất cao do phải tái dựng bối cảnh, phục trang, vũ khí, trong khi doanh thu phòng vé lại khó đoán trước. Đây là rào cản lớn khiến nhiều dự án kéo dài hoặc chậm triển khai.

Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên ấp ủ kịch bản Địa đạo suốt 10 năm, sống cùng các cựu du kích để hiểu về cuộc sống thời trẻ của họ. Khi quay nội cảnh, êkíp phải dựng mô hình địa đạo dài 250 m vì đường hầm thật quá nhỏ, không thể đặt máy quay. Cảnh bom nổ được tạo bằng bệ rung giả lập chấn động, còn phân đoạn xe tăng càn quét, họ chế tạo máy làm sập hầm, đất trút xuống diễn viên nhưng vẫn an toàn.

Với Mưa đỏ, đạo diễn Đặng Thái Huyền cho biết dự án được ấp ủ từ năm 2012 khi nhà văn Chu Lai hoàn thành kịch bản, nhưng mãi đến 2021 mới được khởi động. Quá trình chuẩn bị kéo dài gần ba năm, gặp gỡ nhân chứng, tham khảo cố vấn lịch sử, chuẩn bị khí tài. Dự án ghi hình ở Quảng Trị trong 81 ngày và hoàn tất hậu kỳ chỉ một tháng trước ngày ra rạp.

Một cảnh trong phim "Mưa đỏ", diễn viên Đình Khang thủ vai Tú - cậu học sinh cấp ba viết đơn nhập ngũ bằng máu. Ảnh: Đoàn phim cung cấp

Bên cạnh đó, dòng phim này chịu sức ép từ các thể loại kinh dị, hài, tâm lý xã hội ở thị trường trong nước. Theo đạo diễn Đặng Thái Huyền, để những tác phẩm mang yếu tố lịch sử đạt chất lượng nội dung lẫn kỹ thuật, thế hệ làm phim trẻ phải biết dung hòa giữa nghệ thuật và thương mại, tìm ra cách kể chuyện gần gũi nhưng vẫn truyền tải tinh thần yêu nước. Khi tìm được sự cân bằng đó, phim lịch sử có thể trở thành một phần quan trọng trong dòng chảy điện ảnh đương đại.

Trong quá khứ, dòng phim chiến tranh - lịch sử Việt nhiều lần vươn tới đỉnh cao, đoạt nhiều giải thưởng trong nước lẫn quốc tế. Theo sách Điện ảnh Việt Nam của nhà nghiên cứu Trần Trọng Đăng Đàn, trong vòng hai thập niên (1955-1975), các nghệ sĩ làm nên 411 bộ phim, gồm 344 phim tài liệu và 67 phim truyện nhựa, minh chứng cho nghị lực và sự sáng tạo trong hoàn cảnh thiếu thốn trăm bề.

Mỗi thước phim khi ấy không chỉ dừng lại ở vai trò ghi chép mà phản ánh tinh thần bất khuất, khát vọng độc lập của dân tộc, khích lệ hàng triệu con tim hướng về tiền tuyến. Theo bà Lê Thị Hà - Viện trưởng Viện Phim Việt Nam, qua thời gian, thể loại này góp phần tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai bên chiến tuyến, từ đó hàn gắn vết thương chiến tranh, tăng cường hợp tác hữu nghị trong tương lai.

Quế Chi