3 điểm chung ở những gia đình nuôi dạy con cái xuất sắc: Chỉ cần có 1 trong số đó, con bạn cũng đã trở nên ưu túGĐXH - Những gia đình nuôi dạy con cái xuất sắc đều có 3 điểm chung này. Chỉ cần có một trong số đó, con bạn cũng sẽ trở nên ưu tú.
Một nghiên cứu mới nhất từ Phòng thí nghiệm Truyền thông của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã phát hiện ra: Hiện tượng "mất đi sự lanh lợi" phổ biến ở trẻ em ngày nay – với ánh mắt vô hồn, thiếu tò mò và thái độ học tập thụ động – hóa ra lại có nguồn gốc sâu xa từ một hành vi được gọi là "nuôi dạy quá mức" (Over-parenting).
Điều đáng ngạc nhiên hơn là, giải pháp không phải là quan tâm nhiều hơn, mà lại là một chiến lược tâm lý có vẻ "ngược đời" – "Hiệu ứng rắn hổ mang" (The Cobra Effect). Chúng tôi đã thử nghiệm chiến lược này trên 30 gia đình và kết quả cho thấy: Hơn 85% trẻ em bắt đầu có những thay đổi tích cực chỉ trong vòng 7 ngày.
"Hiệu ứng rắn hổ mang" là gì?
Khái niệm này bắt nguồn từ thời kỳ Anh đô hộ Ấn Độ. Chính quyền đã treo thưởng cho việc săn rắn hổ mang để giảm số lượng rắn. Nhưng kết quả là người dân vì lợi nhuận đã bắt đầu nuôi rắn, khiến số lượng rắn không giảm mà còn tăng lên. Hiệu ứng này cho thấy một quy luật cốt lõi: Một động lực sai lầm sẽ làm trầm trọng thêm vấn đề mà bạn muốn giải quyết.
"Hiệu ứng rắn hổ mang" (gọi theo cách thuần Việt là hiệu ứng tự hủy) trong nuôi dạy con cái đang bóp nghẹt sự lanh lợi của chúng:
- Bạn càng thúc giục con làm bài tập, con càng trì hoãn và chống đối (bạn đã tạo ra "sự kháng cự thụ động").
- Bạn càng giải quyết mọi khó khăn cho con, con càng trở nên yếu đuối và vô dụng (bạn đã tạo ra "sự bất lực đã học được").
- Bạn càng sắp xếp nhiều lớp học thêm, con càng mất đi sự hứng thú với mọi thứ (bạn đã tạo ra "sự thiếu hụt hứng thú").
Làm thế nào để sử dụng "Hiệu ứng rắn hổ mang" một cách ngược lại để khôi phục sự lanh lợi cho con?
1. Áp dụng "Lờ đi có chiến lược" (Strategic Ignoring)
Cách làm: Khi con dùng những từ như "chán quá", "chẳng có gì vui" để tìm kiếm sự sắp xếp trò chơi từ bạn, hãy bình tĩnh đáp lại: "Mẹ thấy con đang rất chán, nhưng mẹ tin con có thể tự tìm thấy một điều gì đó thú vị để làm". Sau đó, không nói thêm gì nữa.
Nguyên lý: Xóa bỏ động lực sai lầm "cứ chán là sẽ được giúp đỡ". Khi trẻ nhận ra sự buồn chán không mang lại sự quan tâm đặc biệt, khả năng sáng tạo bên trong của chúng sẽ được kích hoạt để tự tìm kiếm niềm vui.
Hãy học cách lờ đi khi con tỏ ra chán nản thay vì nhảy vào giúp đỡ. Ảnh: Yahoo
2. Tạo ra "Khó khăn có kiểm soát" (Controlled Difficulty)
Cách làm: "Giả vờ yếu đuối" hoặc "tạo ra rắc rối" trong những việc con có thể làm được. Ví dụ: "Mẹ không mở được gói hàng này, chúng ta cùng nghĩ cách nhé?". Hoặc "Ôi không, mẹ quên mất đường đến trường con rồi, con làm người hướng dẫn cho mẹ nhé".
Nguyên lý: Đánh tan kỳ vọng "ngồi hưởng" của trẻ, khuyến khích chúng huy động khả năng quan sát, tư duy và giải quyết vấn đề. Từ đó, chúng sẽ đạt được sự tự tin thực sự khi vượt qua những khó khăn thực tế.
Khuyến khích khả năng quan sát, tư duy và giải quyết vấn đề của trẻ; giúp trẻ đạt được sự tự tin thực sự để vượt qua những khó khăn thực tế. Ảnh minh họa
3. Kích hoạt "Động lực nội tại" (Endogenous Incentives)
Cách làm: Chuyển động lực từ bên ngoài (extrinsic) sang động lực bên trong (intrinsic). Thay vì nói: "Con tập đàn xong sẽ được xem tivi"; hãy nói: "Đoạn nhạc con vừa đàn thật hay, nó làm mẹ rất xúc động. Con có muốn thử khám phá một cách đàn khác không?".
Nguyên lý: Xóa bỏ mô hình "biểu diễn - nhận thưởng", khuyến khích trẻ tìm thấy niềm vui và cảm giác thành tựu từ chính hoạt động, từ đó tái tạo động lực tự thân.
Khuyến khích trẻ tìm thấy niềm vui và cảm giác thành tựu từ chính hoạt động của trẻ. Ảnh minh họa
Giáo dục không phải là đổ đầy một chiếc xô, mà là thắp lên một ngọn lửa
Bản chất của phương pháp nuôi dạy theo "Hiệu ứng rắn hổ mang" là loại bỏ những can thiệp thiển cận từ bên ngoài, trả lại cho trẻ những thách thức, sự nhàm chán và cả những thất bại.
Chỉ khi trẻ hành động không phải vì phần thưởng của bạn hay để tránh sự trừng phạt, thì sự lanh lợi, tính tò mò và động lực nội tại thực sự của chúng mới có thể bùng nổ.
Lưu ý: Phương pháp này đòi hỏi cha mẹ phải kiên nhẫn và kiên định. Ban đầu, trẻ có thể không thích nghi và cảm xúc có thể trở nên gay gắt hơn. Đây là hiện tượng bình thường. Hãy kiên trì với nguyên tắc của bạn, nhưng luôn giữ ranh giới một cách nhẹ nhàng.
Theo Aboluowang
