Vệ tinh Relay 2 phóng vào năm 1964. Ảnh: Robert Lea
Theo Live Science, năm ngoái, các nhà khoa học phát hiện một chớp sóng vô tuyến bí ẩn và mạnh mẽ xuất phát từ bên trong dải Ngân Hà. Hiện nay, các nhà thiên văn học phát hiện nguyên nhân có thể do một vệ tinh NASA đã ngừng hoạt động từ lâu, nhưng họ chưa chắc chắn về cách thức xảy ra sự kiện. Relay 2 phóng vào năm 1964, nhưng vệ tinh liên lạc này ngừng hoạt động vào năm 1967 sau khi hai bộ phát đáp trên tàu bị hỏng. Gần 60 năm sau, vào tháng 6/2024, vệ tinh này phát ra tín hiệu bất ngờ, theo một nghiên cứu mới hôm 13/6 trên trang arXiv.
"Đây là một xung vô tuyến cực kỳ mạnh, vượt xa mọi thứ khác trên bầu trời trong thời gian rất ngắn", Clancy James, phó giáo sư tại Viện thiên văn vô tuyến của Đại học Curtin ở Australia, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết.
Xung vô tuyến chỉ kéo dài 30 nano giây, không phù hợp với bất kỳ hệ thống nào của vệ tinh đã ngừng hoạt động, loại trừ khả năng truyền phát có chủ ý. Thay vào đó, James và đồng nghiệp cho rằng có thể va chạm với vi thiên thạch hoặc tích tụ điện đã kích hoạt chớp sóng vô tuyến.
Các nhà nghiên cứu phát hiện xung vô tuyến kỳ lạ khi quét bầu trời để tìm kiếm chớp sóng vô tuyến bằng Kính viễn vọng ASKAP (Australian Square Kilometer Array Pathfinder) tại Tây Australia, bao gồm 36 đĩa ăngten giống nhau. Các chớp sóng vô tuyến là những đợt bùng phát sóng vô tuyến có thể giải phóng năng lượng trong tích tắc, tương đương với năng lượng Mặt Trời phát ra trong ba ngày. Chúng thường đến từ các thiên hà xa xôi, đặc biệt là thiên hà lớn hiếm gặp.
Tuy nhiên, tín hiệu mà James và đồng nghiệp thu được vào tháng 6/2024 không đến từ thiên hà xa xôi mà xuất phát từ dải Ngân Hà. Xung này bắt đầu ở gần Trái Đất đến mức ASKAP không thể tập trung vào nó, giống như cách máy ảnh điện thoại đôi khi khó lấy nét vật thể gần. Tuy nhiên, khi nhóm nghiên cứu truy tìm nguồn gốc của xung vô tuyến, họ xác định Relay 2 là nguồn duy nhất khả thi. Sau khi loại trừ khả năng xung đến từ các hệ thống trên vệ tinh, họ đề xuất hai sự kiện có thể tạo ra chớp sóng như vậy.
Đầu tiên, vệ tinh có thể bị vi thiên thạch đâm trúng. Va chạm có thể tạo ra đám mây plasma làm tăng độ dẫn điện của môi trường không gian hoặc một trường điện trên bề mặt tàu vũ trụ. Va chạm vi thiên thạch cũng có thể tạo ra phát xạ tần số vô tuyến trực tiếp. Nhưng trường hợp có nhiều khả năng hơn là chớp sóng vô tuyến bắt nguồn từ sự kiện phóng tĩnh điện trên Relay 2. Phóng tĩnh điện (ESD) xảy ra khi có dòng điện đột ngột giữa hai bề mặt hoặc vật liệu gần nhau trên tàu vũ trụ, có điện tích khác nhau.
Cả hai tình huống đều có thể xảy ra, rất khó xác định thực tế rơi vào trường hợp nào, theo Karen Aplin, giáo sư khoa học và công nghệ không gian tại Đại học Bristol ở Anh. Đó là vì các tín hiệu do cả hai tạo ra sẽ rất giống nhau.
An Khang (Theo Live Science, Space)
