Tàu viên đạn Shinkansen chạy giữa Tokyo và Osaka. Ảnh: Wikipedia
Nhật Bản nổi tiếng với hệ thống đường sắt hiệu quả và đúng giờ. Các chuyến tàu Nhật Bản, bao gồm tàu viên đạn Shinkansen, có độ tin cậy đáng kinh ngạc, với độ trễ trung bình tính bằng giây, kết quả của sự kết hợp giữa công nghệ tiên tiến, lập kế hoạch tỉ mỉ và văn hóa coi trọng giờ giấc.
Nền tảng phía sau hệ thống đường sắt đúng giờ của Nhật Bản bắt nguồn từ cuối thế kỷ 19. Sự ra đời của đồng hồ cơ và tiêu chuẩn hóa cách đo thời gian góp phần quan trọng giúp tinh thần đúng giờ thấm nhuần vào xã hội Nhật Bản. Trong lịch sử hơn 140 năm, đường sắt Nhật Bản đã phát triển thành mạng lưới tổ chức chặt chẽ và hiệu quả, hoạt động liền mạch.
Đường sắt Nhật Bản liên tục áp dụng công nghệ mới để cải thiện tính đúng giờ và hiệu suất. Năm 1972, công ty Đường sắt Quốc gia Nhật Bản triển khai hệ thống kiểm soát tuyến đường được lập trình để đồng bộ hóa lịch trình đường sắt. Trong những năm qua, nhiều công nghệ tiên tiến hơn đã được áp dụng như Hệ thống kiểm soát vận hành giao thông phân tán tự động (ATOS) và Hệ thống vận hành, bảo trì và bảo đảm an toàn tàu Shinkansen bằng máy tính (COSMOS).
Theo DBpedia, ATOS được Công ty Đường sắt Đông Nhật Bản (JR East) sử dụng để điều tiết lưu lượng tàu trên các tuyến đường sắt ở khu vực đô thị Tokyo. Hệ thống này được thiết kế bởi Hitachi và triển khai lần đầu tiên là trên tuyến Chuo năm 1997. Hiện nay, hệ thống này được sử dụng trên 14 tuyến đường sắt trong nước. Trên các tuyến được hỗ trợ ATOS, mỗi ga tàu đều có màn hình điện tử hiển thị thời gian đến theo lịch trình và điểm đến của tàu bằng tiếng Nhật và tiếng Anh, cảnh báo hành khách khi tàu đến hoặc đi qua, gửi thông tin cập nhật độ chậm trễ và tai nạn hoặc cảnh báo hành khách không hút thuốc. ATOS cũng hướng dẫn người lái tàu thông qua các ma trận đèn, nhấp nháy các thông báo yêu cầu người lái tàu tăng tốc, giảm tốc hoặc điều chỉnh thời gian khởi hành theo lịch trình để toàn bộ mạng lưới hoạt động đúng tiến độ.
Được JR East giới thiệu vào năm 1995, COSMOS là hệ thống khổng lồ phân bổ trên khu vực rộng lớn, với 500 máy tính và thiết bị đầu cuối nằm trong nhiều hệ thống con và văn phòng liên quan đến Shinkansen, kết nối thông qua một mạng lưới. Đặc điểm quan trọng nhất của COSMOS là nó cho phép phối hợp trơn tru những hệ thống con thiết yếu cho hoạt động của tàu Shinkansen, bao gồm lập kế hoạch vận tải, kiểm soát vận hành, quản lý bảo trì, kiểm soát điện năng, giám sát tập trung, quản lý đầu máy toa xe, quản lý bãi tàu.
Ngoài ra, COSMOS thực hiện quản lý vận hành phù hợp với thảm họa và thay đổi thời tiết bằng cách thu thập toàn bộ thông tin theo thời gian thực, chủ yếu từ máy đo mưa, máy đo gió, nhiệt kế đường ray được lắp đặt tại nhà ga và dọc đường ray, máy đo địa chấn tại trạm biến áp. Thông tin được chia sẻ qua mạng không chỉ với văn phòng trung tâm của Shinkansen mà còn với các nhà ga, nhà xe và nhiều nơi khác, cho phép phản ứng nhanh chóng khi xảy ra trường hợp khẩn cấp.
An Khang (Theo Science ABC, DBpedia)
