Giải Nobel được coi là một trong những giải thưởng danh giá nhất thế giới, tôn vinh đột phá trong lĩnh vực y học, vật lý, hóa học, văn học, kinh tế và hòa bình. Các hạng mục khoa học tự nhiên thường gọi tên những cá nhân ít được biết đến với nghiên cứu thực hiện từ nhiều thập kỷ trước.
5 trong số 9 người đoạt giải Nobel khoa học năm nay đang ở Mỹ khi tin tức được công bố, một số thậm chí đang ngủ say. Hai học giả khác ở Nhật Bản, nơi cách Stockholm 7 giờ bay, còn thức và làm việc khi nhận cuộc gọi từ số máy ở Thụy Điển và một người thậm chí nghĩ đó là cuộc gọi quảng cáo. Giải Nobel Hóa học công bố hôm 8/10 là lần đầu tiên trong năm hội đồng Nobel có thể liên lạc với cả ba người thắng giải để thông báo chính thức.
Tiếng gõ cửa vào sáng sớm
Khi nhiếp ảnh gia Lindsey Wasson gõ cửa ngôi nhà của nhà khoa học Mary E. Brunkow ở Seattle vào sáng sớm thứ Hai, chú chó tên Zelda thức dậy đầu tiên và tiếng sủa của nó đánh thức chồng của Brunkow, Ross Colquhoun. "Tôi không nghĩ ông ấy thực sự biết tôi đến để làm gì. Tôi đã nói: Ông biết không, vợ ông vừa đoạt giải Nobel", Wasson kể lại.
Những bức ảnh của Wasson ghi lại cảnh Colquhoun đánh thức Brunkow và thông báo cho bà tin tức quan trọng. Brunkow là một trong ba người đồng nhận giải Nobel Y sinh năm nay. "Đừng đùa lố như vậy", Brunkow đáp lại chồng.
Nhưng đó là sự thật. Trong nghiên cứu từ hai thập kỷ trước, bộ ba nhà khoa học đã tìm ra con đường quan trọng mà cơ thể sử dụng để kiểm soát hệ miễn dịch, gọi là dung nạp miễn dịch ngoại vi. Các chuyên gia đánh giá đây là phát hiện chủ chốt nhằm hiểu rõ bệnh tự miễn như tiểu đường tuýp 1, viêm khớp dạng thấp và lupus.
Ngày hôm sau, các nhiếp ảnh gia của AP là Mark J. Terrill và Damian Dovarganes đến Santa Barbara, California, để tìm gặp nhà vật lý John Martinis trước khi Mặt Trời mọc. Vợ ông, Jean, ra mở cửa và bảo họ quay lại sau vì Martinis cần ngủ.
"Suốt nhiều năm, chúng tôi thức cả đêm để chờ công bố giải Nobel Vật lý", Jean chia sẻ. "Có lúc chúng tôi nghĩ điều đó thật điên rồ. Chúng tôi sẽ biết nếu nó xảy ra, nhưng cứ ngủ trước đã. Tôi đang cố gắng nghĩ cách báo tin như kiểu "Anh có nghĩ đến việc lên kế hoạch cho một chuyến đi đến Thụy Điển không?". Cuối cùng, Jean đánh thức chồng bà dậy ngay trước 6 giờ sáng (giờ địa phương) và nói có phóng viên muốn phỏng vấn.
"Tôi biết giải Nobel công bố vào tuần này, vì vậy tôi đã ghép nối thông tin lại với nhau", Martinis cho biết. "Tôi mở máy tính và nhìn thấy ảnh của mình cùng với Michel Devoret và John Clarke. Vì vậy, tôi khá sốc".
Ba học giả giành giải Nobel Vật lý 2025 nhờ nghiên cứu về hiệu ứng đường hầm lượng tử ở cấp hạ tử, giúp tăng cường sức mạnh của truyền thông kỹ thuật số và máy tính. Martinis sẽ đến Thụy Điển để dự lễ trao giải Nobel vào ngày 10/12 tại Stockholm.
John Martinis là một trong ba người được vinh danh ở giải Nobel Vật lý năm nay. Ảnh: Quantum Insider
Chuyến đi chơi bị gián đoạn
Dường như tất cả mọi người, ngoại trừ Fred Ramsdell biết ông vừa giành giải Nobel Y sinh. Vào thời điểm công bố giải hôm 7/10, Ramsdell đang trải qua chuyến du lịch bụi, lái xe qua công viên quốc gia Yellowstone cùng vợ và hai chú chó, Larkin và Megan. Ông để điện thoại di động ở chế độ máy bay như thường lệ trong các chuyến đi gia đình.
Khi họ lái xe qua một thị trấn nhỏ vài giờ sau đó, vợ ông bắt đầu reo hò khi thông báo tràn ngập điện thoại của bà. Bà báo với Ramsdell ông vừa được xướng tên ở giải Nobel Y sinh cùng với Brunkow và Shimon Sakaguchi. Ban đầu, Ramsdell tỏ ra không tin nhưng vợ ông cho biết bà nhận được 200 tin nhắn chúc mừng ông đoạt giải.
Cuối ngày hôm đó, Ramsdell lái xe đến một khách sạn ở Montana để kết nối Wi-Fi và gọi cho bạn bè, đồng nghiệp. Mãi đến nửa đêm, ông mới có thể nói chuyện với Ủy ban Nobel để nhận lời chúc mừng của họ. Ramsdell chia sẻ ông rất kinh ngạc khi nhận được vinh dự này, nhưng nhà khoa học không định thay đổi thói quen sử dụng điện thoại bởi ông cho rằng điều đó rất quan trọng nhằm cân bằng giữa công việc và cuộc sống.
Ông Fred Ramsdell cho biết có thói quen để điện thoại ở chế độ máy bay khi đi nghỉ và không hề trông đợi một cuộc gọi quan trọng nào vào hôm 6/10. Ảnh:Fred Ramsdell
Cuộc gọi từ số máy lạ ở Thụy Điển
Susumu Kitagawa tưởng cuộc gọi thông báo thắng giải Nobel là "cuộc gọi rác". Ảnh: Kyoto
Ủy ban Nobel gọi cho những người chiến thắng ngay trước khi đưa ra thông báo chính thức. Một số người như Brunkow bỏ qua số điện thoại từ Thụy Điển vì nghĩ cuộc gọi vào sáng sớm là cuộc gọi rác.
Khi điện thoại reo vào ngày 8/10, học giả đoạt giải Nobel Hóa học Susumu Kitagawa tỏ ra hoài nghi. Kitagawa kể lại ông đã đáp lại khá thẳng thừng vì nghĩ đó là một trong những cuộc gọi tiếp thị mà ông nhận được rất nhiều gần đây.
Nobel là giải thưởng quốc tế do Quỹ Nobel tại Stockholm lập ra từ năm 1901 dựa trên tài sản của Alfred Nobel, nhà phát minh kiêm doanh nhân Thụy Điển. Giải được trao thường niên cho những cá nhân và tổ chức có cống hiến nổi bật trong các lĩnh vực Y sinh, Hóa học, Vật lý, Văn học, Hòa bình. Năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển lập ra Giải thưởng của Ngân hàng Thụy Điển cho Khoa học kinh tế để tưởng nhớ Nobel, còn gọi là giải Nobel Kinh tế.
Người thắng giải được nhận huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và một khoản tiền thưởng không cố định. Năm 1901-2024, giải thưởng được trao 627 lần cho 1.012 cá nhân và tổ chức trên thế giới.
An Khang (Theo Independent, Guardian)
