Cơ quan An toàn Hàng hải châu Âu (EMSA), trong báo cáo công bố vào cuối năm 2024, cho biết mỗi năm có khoảng 2.600 sự cố hàng hải được ghi nhận, trong đó trung bình 70 người thiệt mạng. Tổ chức Worldwide Ferry Safety Association cũng ước tính tai nạn phà gây ra 800 - 1.000 ca tử vong toàn cầu mỗi năm. Theo phân tích, yếu tố con người, gồm cả du khách và thủy thủ đoàn đóng vai trò quyết định trong việc ứng phó thành công với sự cố hàng hải. Dưới đây là 7 khuyến nghị từ các tổ chức nhằm giúp hành khách nâng cao khả năng sống sót khi xảy ra tai nạn trên biển.
Chuyên gia khuyến cáo hành khách cần ghi nhớ lối thoát hiểm và mặc áo phao đúng cách khi lên tàu biển. Ảnh minh họa
Ghi nhớ vị trí thiết bị cứu sinh và lối thoát hiểm ngay khi lên tàu
Theo Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Mỹ (CDC), hành khách nên xác định vị trí của áo phao, lối lên boong tàu và các thiết bị cảnh báo gần mình trong vòng 10 phút sau khi ổn định chỗ ngồi. Điều này đặc biệt quan trọng đối với tàu không bắt buộc diễn tập an toàn.
Tài liệu của Bộ Giao thông Canada cũng nhấn mạnh, việc biết chính xác hướng di chuyển trong tình huống khẩn cấp có thể giúp tiết kiệm từ 30 đến 90 giây, khoảng thời gian có ý nghĩa sống còn khi xảy ra cháy nổ, va chạm hoặc tàu chìm.
Tham gia hoặc chủ động hỏi về hướng dẫn an toàn
Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) khuyến nghị du khách chủ động yêu cầu đơn vị vận hành phổ biến quy trình sơ tán và sử dụng thiết bị cứu hộ nếu tàu không tự triển khai. Các hãng tàu lớn tuân thủ Công ước SOLAS đều thực hiện diễn tập trong 24 giờ đầu, tuy nhiên với các tàu nhỏ, đặc biệt là tour trong ngày, điều này không bắt buộc.
Tạp chí Cruise Critic lưu ý "nếu không biết cách sử dụng áo phao, mở lối thoát hoặc khởi động thiết bị báo động, khả năng phản ứng của hành khách sẽ suy giảm đáng kể trong môi trường thiếu sáng và áp lực".
Không mang theo vật dụng cồng kềnh khi có cảnh báo sơ tán
Nghiên cứu của Hội đồng An toàn Giao thông Quốc gia Mỹ (NTSB) về các vụ tai nạn đường thủy cho thấy, việc cố lấy lại hành lý là nguyên nhân gây tắc nghẽn hành lang, chậm thoát hiểm và tăng nguy cơ tử vong. Du khách được khuyến cáo chỉ mang theo túi cứu hộ nhỏ gọn (bao gồm thuốc thiết yếu, giấy tờ cá nhân, đèn pin, nước uống đóng gói) đã chuẩn bị từ trước.
Mặc áo phao đúng cách và sớm khi có tín hiệu khẩn cấp
Theo Tổ chức Đào tạo An toàn Hàng hải Quốc tế (IASST), hành khách nên mặc áo phao ngay khi có tín hiệu sơ tán, không đợi đến khi "thấy nguy hiểm rõ ràng". Áo phải được cài chặt quanh eo và cổ, không mặc ngược. Các thiết bị này cần được kiểm tra định kỳ bởi đơn vị vận hành, và khách nên yêu cầu thử hoặc quan sát kiểm tra trước hành trình nếu có thể.
Báo cáo sau sự cố tàu Costa Concordia (Italy, 2012) cho thấy hơn 50% người thiệt mạng không mang áo phao khi tàu nghiêng vì không có thời gian tìm thiết bị.
Chọn cabin gần lối thoát hiểm, hạn chế khu vực tầng cao
Trang tư vấn du lịch The Points Guy, Cruise Mapper cho rằng, cabin ở khu vực giữa tàu và tầng thấp ổn định hơn khi có sóng lớn, đồng thời gần các khu vực thoát hiểm chính. Các chuyên gia khuyên nên hỏi rõ vị trí cabin trước khi đặt chỗ và ưu tiên gần thang thoát hoặc lối ra ngoài trời.
Theo dõi điều kiện thời tiết, không di chuyển nếu có cảnh báo biển động
Chính phủ Australia và Canada đều khuyến nghị người dân kiểm tra dự báo biển và bão nhiệt đới trước ngày khởi hành, đặc biệt trong mùa mưa hoặc áp thấp nhiệt đới. Du khách có thể đọc tin trên qua báo chí hoặc bản tin dự báo thời tiết.
Theo IMO, phần lớn tai nạn tàu du lịch trong 10 năm gần đây tại châu Á đều xảy ra khi thuyền trưởng đánh giá sai mức độ nguy hiểm của điều kiện sóng và gió.
Nếu rơi xuống nước, hạn chế vận động để giữ ấm
Trong trường hợp tàu chìm và hành khách phải xuống nước, Cơ quan An toàn Hàng hải Na Uy khuyến cáo nên cố định tay chân vào tư thế "giữ nhiệt" (Heat Escape Lessening Posture - HELP): ôm đầu gối sát ngực, khép tay vào nách để giảm tỏa nhiệt. Người rơi xuống nước không nên cố gắng bơi quá nhiều vì sẽ làm cơ thể mất nhiệt nhanh hơn, tăng nguy cơ hạ thân nhiệt.
Nhiệt độ nước dưới 20 độ C có thể gây mất ý thức chỉ sau 15-30 phút nếu không có áo nổi chuyên dụng hoặc bộ đồ bảo hộ.
Phạm Linh
