Sang đường thì ít, tập thể dục thì nhiều
Giai đoạn 2007 - 2008, Hà Nội đưa vào khai thác 23 hầm bộ hành với tổng vốn đầu tư ước hàng trăm tỷ đồng. Mạng lưới phân bố dày trên Vành đai 3 (17 hầm), thêm 4 hầm tại khu vực QL32 – đường 70, và 2 hầm nội đô ở Ngã Tư Sở và Giải Phóng – Đại Cồ Việt.
Khi xây dựng, hầm bộ hành được xác định là giải pháp tách người đi bộ khỏi dòng xe cơ giới, góp phần giảm nguy cơ tai nạn và hình thành nếp sang đường văn minh. Phần lớn công trình được trang bị biển chỉ dẫn tại các lối lên xuống, chiếu sáng liên tục, tạo cảm giác an toàn, dễ nhận biết — nền tảng quan trọng cho một không gian giao thông lành mạnh, thân thiện với sức khỏe cộng đồng.
Không gian rộng rãi và râm mát, nhiều người lớn tuổi chọn làm chỗ để tập thể dục. Ảnh: Như Nguyệt
Thế nhưng thực tế hoàn toàn trái ngược. Ghi nhận của phóng viên tại hầm Ngã Tư Sở cho thấy bên trong hầm rất vắng vẻ. Phần lớn người qua lại là học sinh, người đi chợ, số còn lại hầu hết là nhóm dân văn phòng sử dụng thỉnh thoảng. Đáng chú ý, nhóm trung niên và cao tuổi lại coi hầm bộ hành là “phòng gym miễn phí”.
Không gian dưới hầm Ngã Tư Sở chẳng khác nào một “sân vận động thu nhỏ” của cư dân quanh khu vực. Ghi nhận tại hiện trường cho thấy, trung bình khoảng 10 phút, các nhóm người tập thể dục lại hoàn thành xong một vòng đi bộ. Đặc biệt, làn đường dành cho xe đạp trở nên tấp nập khi nhiều người đạp xe với tốc độ cao, thậm chí bấm còi để yêu cầu người đi bộ phía trước tránh đường.
Mỗi buổi chiều, người dân chọn hầm đi bộ để tập thể dục. Ảnh: Như Nguyệt
Sinh sống tại khu vực gần Ngã Tư Sở, Bà Lan (54 tuổi) chia sẻ: “Chiều nào khoảng 16h30 đến 18h tôi cũng xuống hầm đi bộ khoảng một tiếng rưỡi. Dưới này mát mẻ, không lo nắng mưa, đường lại bằng phẳng, không sợ xe cộ tạt đầu”.
Bà chia sẻ thêm: “Người dùng hầm để sang đường thì ít lắm, thường chỉ có dân văn phòng tranh thủ đi vào giờ làm hoặc lúc tan ca. Hầm thì rộng rãi nhưng hiếm ai sử dụng đúng mục đích, thành ra bà con quanh đây tranh thủ biến thành chỗ tập thể dục, đi bộ mỗi ngày cho tiện rèn luyện sức khỏe”.
Còn anh Huy (31 tuổi) thường đi tập đạp xe cardio buổi chiều cho biết: “Mỗi chiều từ 16h30 đến khoảng 18h, tôi đều đạp xe 40–60 phút dưới hầm. Ở đây sạch sẽ, ít khói xe, trời có mưa nhỏ vẫn chạy được”. Cả hai đều nói rằng từ khoảng 16h30 trở đi, hầm bắt đầu đông người cao tuổi, trung niên đi bộ, đạp xe. Nếu gặp người đi sang đường trong hầm, họ đều chủ động giảm tốc, nhường lối. Anh Huy cười nói: “Tôi bấm chuông, nhường đường, nhìn nhau rồi đi. Nếu đông quá thì tôi chuyển sang tập muộn hơn hoặc đi vòng ngoài”.
Hàng loạt bất cập chưa được tháo gỡ
Sự thờ ơ của người dân đối với hầm bộ hành xuất phát từ chính những bất cập về thiết kế và bảo trì. Phóng viên ghi nhận phần lớn hầm bộ hành ở Hà Nội có thiết kế phức tạp, lối đi vòng xa, nhiều bậc thang hoặc dốc cao. Không gian bên trong có khi tối tăm, ẩm thấp và hôi mốc.
Hệ thống chiếu sáng yếu ớt, đèn chập chờn tại không gian dưới hầm Khuất Duy Tiến. Ảnh: Như Nguyệt
Thanh Thảo (20 tuổi, sinh viên) cho biết cô thường xuyên đi hầm để sang trường vì “sợ băng qua đường lớn lắm, nên xuống hầm cho yên tâm”. Nhưng cô cũng ngại vì hầm có quá nhiều bậc thang, không khí lại ẩm mốc: “Có hôm dưới hầm mùi rất khó chịu. Biển chỉ dẫn thì nhỏ, đứng xa không nhìn rõ nên em dễ bị lạc đường”. Dù vậy, cô thừa nhận chỉ khi quá vội mới liều vượt đường thẳng: “Cũng có lần trễ giờ học quá em phải liều chạy ngang đường, nhưng rất ít, vì thật ra em sợ xe cộ lắm”.
Hệ thống biển báo trong hầm lẽ ra phải giúp người đi bộ định hướng lối ra, nhưng thực tế lại bố trí rời rạc và khó hiểu. Nhiều người lần đầu xuống hầm thường lúng túng không biết cửa nào lên phố nào. Anh Trần Đức (27 tuổi, nhân viên văn phòng) phản ánh: “Biển chỉ dẫn dưới hầm hiện rất khó định hướng. Muốn tìm đúng lối lên cho ra đường nào cũng lúng túng. Lần đầu tôi xuống hầm đã bị lạc, phải hỏi người đi đường mới biết. Theo tôi, cần bố trí lại bảng chỉ dẫn cho rõ ràng, trực quan hơn”.
Tuy có nhiều bảng chỉ dẫn nhưng nhiều người vẫn bị lạc do chỉ dẫn không trực quan. Ảnh: Như Nguyệt
Hơn 10 năm đi vào sử dụng, nhiều công trình hầm đi bộ tại Thủ đô đã lộ rõ dấu hiệu xuống cấp với hạ tầng xập xệ. Tại hầm Khuất Duy Tiến và Ngã Tư Sở, gạch lát nền bị bong tróc, sứt vỡ; lan can han gỉ, lung lay thậm chí có đoạn đứt gãy. Nền hầm lở loét tạo thành những chỗ vấp ngã nguy hiểm, nhiều đoạn cầu thang cũng trơn trượt. Một số cửa hầm còn mất cả biển hiệu tên đường, khiến người sử dụng càng khó định hướng.
Đặc biệt, có hầm còn bị người dân đi xe máy xuống chạy tắt, hoặc biến thành nơi đổ rác, vật liệu xây dựng.
Sàn gạch xuống cấp tại hầm Khuất Duy Tiến. Ảnh: Như Nguyệt
Thực tế, nhiều hầm bộ hành tích hợp cả hệ thống thoát nước mưa của đường. Tại hầm Ngã Tư Sở, nhiều đoạn ống dẫn nước không được che chắn kín, bị hỏng khiến nước mưa rò rỉ lênh láng ra lối đi. Những vũng nước tù đọng vừa bốc mùi ẩm mốc, vừa gây trơn trượt rất nguy hiểm.
Anh Ngọc Minh (32 tuổi) cho biết hệ thống chống thấm của hầm đã xuống cấp rõ rệt, ngày mưa ẩm nước rò rỉ càng nhiều: "Nước từ ống nhỏ giọt đọng thành vũng lớn trên nền gạch vỡ. Đi lại trơn trượt lắm, mùi ẩm mốc cũng rất khó chịu", anh miêu tả.
Nước đọng dễ gây trơn trượt cho người đi lại. Ảnh: Như Nguyệt
Dù các đợt kiểm tra và nghiệm thu được tiến hành đều đặn, sự xuống cấp vẫn diễn ra liên tục, kéo dài, khiến người dân cũng e ngại, quay lưng với việc sử dụng hầm đi bộ. Theo anh Bình (45 tuổi), nhân viên vệ sinh tại một hầm bộ hành, mỗi hầm đều có ít nhất hai ca dọn dẹp thường xuyên (sáng 6–10h, chiều 14–18h).
“Chúng tôi quét, lau, xịt khử mùi hằng ngày. Chống trơn thì dặm sơn theo tháng, có nơi phải thay gạch mới”, anh Bình cho biết.
Vẫn tồn tại tình trạng xe máy xuất hiện tại hầm đi bộ Ngã Tư Sở. Ảnh: Như Nguyệt
Anh Bình cũng thừa nhận: “Nhưng hỏng hóc thì hay lặp lại. Bóng đèn cứ lắt nhắt hư. Nước mưa ngấm xuống thì đường ống lại rò rỉ. Sự cố nhẹ, chúng tôi xử lý ngay trong ca trực. Nhưng những vụ rò rỉ nước phải chờ đội kỹ thuật vài ngày mới xong".
Thực tế, những trục trặc kể trên khiến việc vệ sinh, bảo trì hầm tốn rất nhiều công sức mà hiệu quả không kéo dài, người dân càng thêm e ngại và dần "bỏ quên" hầm bộ hành.
Rác thải xây dựng chất đống tại hầm đi bộ Khuất Duy Tiến. Ảnh: Như Nguyệt
Hiện các hầm bộ hành phần lớn đã bị người dân "bỏ quên", mục tiêu xây dựng nếp sang đường văn minh, an toàn vì thế vẫn chưa đạt được. Để kéo người đi bộ trở lại với hầm, thành phố cần nhanh chóng tháo gỡ những điểm nghẽn: đảm bảo hệ thống chiếu sáng đầy đủ, đồng đều; bố trí biển chỉ dẫn rõ ràng, trực quan; khắc phục triệt để tình trạng rò rỉ nước gây trơn trượt; đồng thời lắp đặt camera hoặc có nhân viên trực để đảm bảo an ninh.
Chỉ khi hạ tầng được cải tạo hợp lý và kết nối thuận tiện với mặt đường, kết hợp với việc tuyên truyền để người dân hình thành thói quen đi bộ an toàn, các hầm bộ hành mới có cơ hội "sống" đúng vai trò – bảo vệ người đi bộ, thay vì chỉ là những công trình nằm không lãng phí.
