25 năm trước, vở Tiếng chim vườn ngọc lan (tác giả và đạo diễn Minh Nguyệt) với sự hóa thân của các ngôi sao Diệp Lang, Kim Xuân, Thành Lộc, Thanh Thủy, Hồng Vân… đã gây tiếng vang lớn khi là kịch bản tiên phong khai thác sâu tâm lý người đồng tính. Để rồi, năm 2024 này, kịch bản lại được đạo diễn Minh Nguyệt tái dựng tại sân khấu 5B Võ Văn Tần.
1. Đạo diễn Minh Nguyệt vốn xuất thân là một cô giáo dạy văn nên có kỹ năng viết và tư duy đề tài rất tốt. Do không bị áp lực về cơm áo gạo tiền, từ những ngày đầu vào nghề chị không coi đạo diễn là một nghề mưu sinh. Thay vào đó, Minh Nguyệt chỉ dựng những kịch bản được thai nghén nghiền ngẫm đạt tới độ chín về chủ đề, tư tưởng. Nói cách khác, chị chỉ chấp nhận triển khai những kịch bản có tầng sâu nội tâm chứ không chạy theo thị hiếu.
Tuy nhiên, Minh Nguyệt là người dung hòa được yếu tố nghệ thuật và thương mại. Những tác phẩm của chị như Tôi chờ ông đạo diễn, Cánh đồng bất tận, Tiếng chim vườn ngọc lan đều là những vở đánh động công chúng và luôn cháy vé.
Nghệ sĩ Trung Dân (phải) sâu lắng trong vai người cha gà trống nuôi con
Do không sống nhờ nghệ thuật, Minh Nguyệt đã vắng bóng trên sân khấu từ rất lâu. Chị muốn lùi lại để quan sát và nghiền ngẫm đề tài mà mình thấy tâm đắc. Gần đây, đời sống kịch nghệ sôi động nên chị có cảm hứng để tái xuất hiện. Lúc đầu, Minh Nguyệt chọn một kịch bản khác cho sự trở lại này nhưng đồng nghiệp khuyên chị hãy tái dựng Tiếng chim vườn ngọc lan.
Việc chị chọn diễn viên cho bản dựng mới cũng cho thấy tính nghiêm túc trong nghệ thuật. Nếu như nghệ sĩ Trung Dân đã là một cái tên lớn thì Quách Ngọc Tuyên, Công Danh, Lê Chi Na, Hồng Thắm và thậm chí ngôi sao cải lương NSƯT Võ Minh Lâm rất nổi tiếng nhưng không phải là ngôi sao của sân khấu kịch. Thế nhưng, họ là những diễn viên giàu thực lực của dòng kịch tâm lý. Chính khả năng đồng đều của tất cả các nhân vật đã giúp cho mạch câu chuyện trôi chảy và chạm vào cảm xúc của người xem.
Một chi tiết khá tinh tế: Họa sĩ Lê Văn Định yêu cầu đạo diễn xịt dầu thơm mùi ngọc lan khắp khán phòng khi biểu diễn để tạo cảm xúc cho khán giả.
2. Dù bản dựng cũ đã trôi vào ký ức của thế hệ khán giả 7X trở về trước đã 25 năm, nhưng dàn diễn viên hiện tại chịu nhiều áp lực khi hóa thân vào những nhân vật từng ghi dấu ấn sâu sắc.
NSƯT Võ Minh Lâm hẳn nhiên là người lo lắng nhiều nhất vì đảm nhiệm vai chính Đạo Kinh mà NSƯT Thành Lộc đã lột tả quá xuất sắc trước đây. Lê Chi Na dù quá thích nhưng muốn trả vai Ngọc Lan vì sợ không thoát cái bóng của nghệ sĩ Hồng Vân và Thanh Thủy. Còn nghệ sĩ Trung Dân bộc bạch rằng mình vì yêu nhân vật người cha của Trần Hùngnên chấp nhận thử thách với một vai diễn mà nghệ sĩ Diệp Lang từng hóa thân thành công.
Võ Minh Lâm (phải) đầy ẩn ức trong vai Đạo Kinh, người chồng đồng tính
Thực ra, đối với khán giả 8X trở về sau, Tiếng chim vườn ngọc lan năm 2024 có thể xem như là một vở mới hoàn toàn vì ít ai đã xem bản dựng cũ. Đây là 1 trong những lý do khiến cho ê-kíp lấy lại tự tin và đổ mồ hôi trên sàn tập với mong muốn mang lại một tác phẩm đẹp cho người xem.
Quả thật, phiên bản mới của Tiếng chim vườn ngọc lan vẫn có sức hấp dẫn riêng. Trước tiên nói về đề tài, cho đến tận bây giờ vấn đề giới tính vẫn chưa cũ. Cái hay ở đây là chuyện giới tính trong vở diễn được mô tả rất nhân văn và đầy khắc khoải chứ không chỉ là những lời kêu gọi bình đẳng giới một cách hời hợt, hoặc là mượn giới tính để chọc cười như thường thấy.
NSƯT Võ Minh Lâm là dân cải lương đã từng tham gia nhiều vở kịch. Có lẽ nhờ vậy mà anh biết tiết chế cách diễn nhẹ nhàng, gần gũi đúng tính chất kịch. Trong vai Đạo Kinh, Võ Minh Lâm đã lột tả được nỗi lòng của một người mang thân xác đàn ông khát khao muốn được làm đàn bà. Nhân dáng đẹp, ánh mắt buồn yếu ớt và lối diễn của anh đã cho khán giả thấy được điều ấy.
Nghệ sĩ Trung Dân vốn khắc sâu hình ảnh một nghệ sĩ hài rổn rảng tính chất ông già Nam bộ, thì trong vở diễn này anh hoàn toàn khác. Nhân vật người cha của Trung Dân gây ấn tượng qua những tông giọng lúc trầm lúc bổng cùng ánh mắt da diết niềm thương đứa con trai độc nhất rơi vào cạm bẫy cuộc đời.
Quách Ngọc Tuyên, đã rất thành công trong vai bi về anh chàng khờ khạo trong tình yêu vở Bến lửa lòng, lần này cũng đầy cảm xúc trong vai Trần Hùng, một chàng trai mới lớn rung động và yêu mãnh liệt một người đàn bà có chồng.
Quách Ngọc Tuyên (giữa) đầy khát khao trong vai chàng trai trẻ yêu người phụ nữ có chồng
Một nhân vật cũng rất đáng nói là Lê Chi Na trong vai nữ chính Ngọc Lan. Đây là một vai diễn nặng về tâm lý miêu tả mâu thuẫn nội tâm, khát khao được yêu thương, được âu yếm ái ân của người vợ bị chồng hờ hững. Đạo diễn đã xử lý những cảnh để Lê Chi Na phải rơi nước mắt và nữ diên viên này làm tròn vai. Chắc chắc Lê Chi Na không thể sánh với nghệ sĩ Thanh Thủy, Hồng Vân về nhan sắc và độ mong manh nữ tính của nhân vật, nhưng Lê Chi Na đã làm tốt vai trò của mình. Ngọc Lan của Lê Chi Na được phác họa mạnh mẽ và hiện đại hơn Ngọc Lan của ngày xưa.
Rồi, cũng nên kể tới một Công Danh rất mạnh mẽ và toan tính trong vai một người cha mưu mô. Một Hồng Thắm lột tả tốt số phận người vợ nhu nhược trước chồng và người mẹ bất lực trước đứa con trai đồng tính của mình.
Ở góc độ mỹ thuật, họa sĩ Lê Văn Định đã xử lý sân khấu theo hướng biểu tượng. Hình tượng lồng chim treo trên cao được hiểu rằng 2 nhân vật Đạo Kinh và Ngọc Lan đang sống trong cảnh "cá chậu chim lồng". Cuộc sống của họ bị điều khiển và định đoạt bởi người khác, họ không có quyền được sống như họ mong muốn. Sân khấu tròn được phủ thảm nhung cũng là chi tiết mới tại sân khấu 5B, nó tạo cảm giác sang trọng và thuận tiện cho diễn viên diễn cảnh nằm.
Nhìn chung, Tiếng chim vườn ngọc lan là một vở diễn hay của sân khấu 5B Võ Văn Tần. Được biết, diễn viên Thúy Diễm có thể sẽ cùng Lê Chi Na luân phiên diễn vai Ngọc Lan trong thời gian tới.
