Văn hóa đã được khẳng định là nền tảng tinh thần, là nguồn lực nội sinh, là động lực to lớn và là hệ điều tiết sự phát triển bền vững trong Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng.
Nhưng để tư tưởng ấy không chỉ dừng lại ở nhận thức, mà thực sự thấm sâu vào từng chính sách, từng dòng ngân sách, từng ưu tiên phát triển, chúng ta cần một bước chuyển căn bản: Từ tư duy văn hóa là "chi phí mềm" chuyển sang nhìn nhận văn hóa như một trụ cột hạ tầng - của niềm tin, của năng lực xã hội, và của bản sắc dân tộc.
Biểu diễn văn nghệ tại lễ ký kết hợp tác Nhà hát múa rối Việt Nam với các đối tác vào ngày 29/10 vừa qua tại Hội chợ Mùa Thu 2025. Ảnh Khánh Hòa - TTXVN
Muốn vậy, cần thiết lập một hệ thống chính sách thực sự mang tính hệ thống - xuyên suốt - đồng bộ - có trọng tâm. Trước hết, đó là hệ thống pháp luật về văn hóa - với các bộ luật không chỉ bảo tồn mà phải thúc đẩy sáng tạo, công bằng, cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lực mềm quốc gia trong môi trường số. Các luật như Luật Di sản văn hóa, Luật Thư viện, Luật Điện ảnh, Luật Tín ngưỡng - tôn giáo… tiếp tục cần được rà soát đồng bộ với tư tưởng lớn mà Dự thảo các văn kiện đã nêu ra.
Biểu diễn nghệ thuật trong ngày 29/10 vừa qua tại Hội chợ mùa Thu 2025. Ảnh Khánh Hòa - TTXVN
Thứ hai, đó là nguồn lực đầu tư. Không thể có ngành văn hóa phát triển nếu hạ tầng văn hóa vẫn còn manh mún, nghèo nàn, không có thiết chế đủ mạnh, không có không gian sáng tạo mở, không có cơ chế tài chính linh hoạt. Đã đến lúc phải xem văn hóa là một trong những lĩnh vực được ưu tiên đầu tư như y tế, giáo dục, giao thông - bởi nếu không có môi trường văn hóa lành mạnh, những lĩnh vực còn lại cũng khó có thể phát huy hiệu quả bền vững.
"Cần có một tư duy mới về nguồn nhân lực văn hóa - không chỉ là đào tạo nghệ sĩ hay cán bộ tuyên truyền, mà là phát triển những "kỹ sư văn hóa", những "doanh nhân sáng tạo", những "nhà chiến lược di sản", những "kỹ thuật viên nghệ thuật số" - PGS-TS Bùi Hoài Sơn.
Thứ ba, cần chuyển trọng tâm từ "quản lý văn hóa" sang "quản trị phát triển văn hóa" - nghĩa là không chỉ tổ chức các hoạt động hành chính sự nghiệp, mà phải kiến tạo hệ sinh thái văn hóa - sáng tạo, kết nối với thị trường, với công nghệ, với nhu cầu xã hội, với dòng chảy toàn cầu. Văn hóa không thể phát triển nếu chỉ ở trong các nhà hát, bảo tàng, trung tâm - mà phải hiện diện trong đời sống hàng ngày, trong nền kinh tế số, trong từng chính sách đô thị và môi trường.
Thứ tư, cần có một tư duy mới về nguồn nhân lực văn hóa - không chỉ là đào tạo nghệ sĩ hay cán bộ tuyên truyền, mà là phát triển những "kỹ sư văn hóa", những "doanh nhân sáng tạo", những "nhà chiến lược di sản", những "kỹ thuật viên nghệ thuật số". Văn hóa của thời đại mới cần con người của thời đại mới - đủ năng lực sáng tạo, quản trị, kết nối, truyền cảm hứng và đổi mới.
Đi thuyền thúng trên sông là trải nghiệm được du khách ưa thích khi đến làng Cẩm Thanh (Đà Nẵng) - ngôi làng vừa được Tạp chí Forbes (Hoa Kỳ) vinh danh là một trong 50 ngôi làng đẹp nhất thế giới vào tháng 10 vừa qua. Ảnh: Trần Lê Lâm - TTXVN
Cuối cùng, chính là cách mà chúng ta đo lường sự phát triển. Nếu như tăng trưởng kinh tế đã có những chỉ số cụ thể (GDP, CPI, FDI…), thì văn hóa cũng cần có các chỉ số rõ ràng - như Chỉ số phát triển văn hóa (Culture Development Index), Chỉ số sức mạnh mềm quốc gia, Chỉ số hạnh phúc của người dân… Không thể điều hành chính sách văn hóa bằng cảm tính. Cần một hệ thống dữ liệu, nghiên cứu, đánh giá, dự báo - để quản trị văn hóa như một ngành công nghiệp tri thức.
Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV đã mở ra một tầm nhìn mới, toàn diện hơn, sâu sắc hơn và bản lĩnh hơn đối với vai trò của văn hóa, con người. Nhưng để hiện thực hóa tầm nhìn đó, cần một hệ thống hành động đồng bộ, từ Trung ương đến địa phương, từ Nhà nước đến doanh nghiệp, từ cộng đồng đến từng người dân.
Văn hóa không thể đứng bên lề của các quyết sách phát triển. Con người không thể bị coi là "tự điều chỉnh". Đã đến lúc, chúng ta đầu tư cho văn hóa như đầu tư cho tương lai - bởi chỉ khi đó, phát triển mới thực sự bền vững, đất nước mới thực sự phồn vinh, và dân tộc Việt Nam mới thực sự vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.
Phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam
Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hoá, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam.
Đẩy mạnh phát triển đồng bộ các lĩnh vực văn hoá; xây dựng môi trường văn hoá, đời sống, lối sống văn hoá trong gia đình, trường học, cơ quan, đơn vị và cộng đồng dân cư. Bảo tồn và phát huy hiệu quả các giá trị di sản văn hoá gắn với phát triển kinh tế di sản. Xây dựng, phát triển văn học - nghệ thuật xứng tầm với lịch sử văn hoá dân tộc và tầm vóc của công cuộc đổi mới. Xây dựng các thiết chế và tổ chức các hoạt động văn hoá theo hướng thiết thực, linh hoạt, lấy địa bàn cơ sở, người dân làm trung tâm. Xây dựng nền báo chí, xuất bản, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên nền tảng số. Xây dựng các công trình văn hoá, thể thao ngang tầm khu vực và quốc tế. Thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hoá. Chủ động, tích cực hợp tác, quảng bá hình ảnh đất nước, giá trị văn hoá và con người Việt Nam ra thế giới. Phát triển mạnh công nghiệp văn hoá, dịch vụ văn hoá đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu hưởng thụ văn hoá của Nhân dân.
Nâng cao năng lực cán bộ lãnh đạo, quản lý về văn hoá và phát triển con người. Chăm lo đội ngũ văn nghệ sĩ và những người làm công tác văn hoá, nhất là văn hoá cơ sở. Ưu tiên phát triển các cơ sở đào tạo văn hoá, nghệ thuật; có chính sách hỗ trợ các bộ môn nghệ thuật truyền thống.
Tiếp tục đổi mới nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước về văn hoá. Đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng và quản lý tốt môi trường văn hoá; phát triển và quản lý có hiệu quả thị trường sản phẩm, dịch vụ văn hoá số.
Phát triển toàn diện con người Việt Nam về đạo đức, trí tuệ, ý thức dân tộc, trách nhiệm công dân, năng lực sáng tạo, thẩm mỹ, thể lực, kỹ năng sống, kỹ năng nghề nghiệp. Xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh, văn minh gắn với xây dựng, hoàn thiện con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đề cao, khuyến khích vai trò tiên phong của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, doanh nhân và những người làm công tác văn hoá.
Nâng cao đời sống văn hoá, thu hẹp khoảng cách về hưởng thụ văn hoá giữa các vùng, miền, giữa các tầng lớp nhân dân; chú trọng phát triển văn hoá vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Khuyến khích tìm tòi, xây dựng và phát triển sáng tạo những mô hình, thiết chế văn hoá, thể thao và quản lý văn hoá có hiệu quả.
Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, văn minh, hạnh phúc. Phát huy có hiệu quả giá trị văn hoá và tinh thần cống hiến của con người Việt Nam, để văn hoá thực sự trở thành nguồn lực nội sinh, động lực và hệ điều tiết phát triển đất nước.
Chú trọng phát triển văn hoá chính trị. Phát triển văn hoá kinh doanh, văn hoá doanh nghiệp, văn hoá khởi nghiệp sáng tạo và đạo đức doanh nhân.
Xây dựng văn hoá gia đình, nhà trường và xã hội nhằm bảo vệ, gìn giữ thuần phong mỹ tục, tinh thần tương thân, tương ái, đoàn kết, nghĩa tình, trọng đạo lý, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Phát triển, lan toả các giá trị văn hoá và chuẩn mực đạo đức; tăng cường "sức đề kháng" của văn hoá, chống lại mọi sự "xâm lăng" về văn hoá; bài trừ các hình thức văn hoá lai căng, hủ lậu ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục; đấu tranh, phản bác những luận điệu xuyên tạc lịch sử, văn hoá và truyền thống cách mạng.
(Trích phần V, Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng)
