Các tác phẩm được họa sĩ Tô Ngọc Vân phác thảo trong những năm 1940 và trong suốt kháng chiến chống Pháp. 71 bức ký họa được ghi nhận trong cuộc sống, từ phụ nữ thành thị trước năm 1945 cho đến phong cảnh và những hình ảnh "sỹ - công - nông - binh" ông bắt gặp trên đường đi sơ tán và kháng chiến. Những bức vẽ này thể hiện quá trình sáng tác cũng như phong cách nghệ thuật của danh họa. Trong mỗi dáng hình, Tô Ngọc Vân đều thể hiện mối quan tâm đến cấu trúc của sự vật, sự chuyển động cũng như biểu cảm của từng nhân vật.
Du khách tham quan buổi triển lãm. Ảnh: BTC
Các phác thảo của ông sau này đã trở thành nền tảng cho những tác phẩm lớn, trong đó có bức "Thiếu nữ bên hoa huệ" nổi tiếng. Đặc điểm chung trong ký họa của ông là Tô Ngọc Vân là phác họa hình ảnh bằng đường nét giản lược, chỉ giữ lại những gì cần thiết nhất để mô tả chủ thể.
Triển lãm ngoài trưng bày những tác phẩm của Tô Ngọc Vân, còn có những tác phẩm của 7 nghệ sĩ đương thời bao gồm: Kim Bạch, Đặng Xuân Hòa, Phan Cẩm Thượng, Duy Hòa, Triệu Phương, Lê Thúy, và Xuân Lam. Đây là đại diện cho các lứa học trò hậu duệ của Trường Mỹ thuật Đông Dương (nay là Đại học Mỹ thuật Việt Nam) nhân cột mốc 100 năm thành lập trường.
Bà Lê Hoàng Nam Phương - Giám tuyển triển lãm, đại diện ban tổ chức. Ảnh: BTC
Lê Hoàng Nam Phương - Đồng giám tuyển triển lãm, đại diện ban tổ chức cho biết bộ tranh ký họa của họa sĩ Tô Ngọc Vân nằm trong bộ sưu tập tư nhân của tổ chức nghệ thuật Phù Sa Art Foundation, sở hữu từ 2018 từ một nhà sưu tập người Thái Lan. "Do ông Tô Ngọc Vân còn là một nhà giáo dục cũng như là một nghệ sĩ lớn, chúng tôi đã dành nhiều thời gian nghiên cứu tư liệu với mong muốn tạo ra buổi triển lãm mang tính học thuật cao, đưa những ký họa này đối chiếu cùng với các cái tác phẩm của 7 họa sĩ đương đại", bà Nam Phương nói.
Triển lãm với ý tưởng kiến thiết một cuộc "đối thoại" xuyên thế hệ giữa Tô Ngọc Vân và các họa sĩ đương thời - đều là những thế hệ sau của Đại học Mỹ thuật Việt Nam - thông qua những lát cắt thực hành của họ.
Theo ban tổ chức, các nghệ sĩ hiện đại có cách tiếp cận tương đồng với Tô Ngọc Vân thể hiện qua sự chắt lọc - giản lược; khả năng thổi hồn cho nhân vật, sự ẩn dụ và biểu tượng; sự tổng hợp và đồng hiện. Mỗi đặc điểm của tranh Tô Ngọc Vân được làm rõ trong 4 gian trưng bày trong triển lãm, thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa hình và ý trong mỹ thuật.
Không gian trưng bày các tác phẩm tại triển lãm. Ảnh: BTC
"Những bức ký họa thoạt nhìn có thể rất khiêm tốn, nhưng đây là những bức tranh không chỉ thể hiện lát cắt thực hành của họa sĩ Tô Ngọc Vân, mà còn là những mảnh ghép lịch sử quan trọng trong một giai đoạn đầy biến động của lịch sử Việt Nam", bà Nam Phương cho biết.
Tô Ngọc Vân (1906–1954) là một tượng đài lớn, vừa là họa sĩ, nhà tư tưởng và nhà giáo dục với di sản có sức ảnh hưởng sâu rộng trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam. Tốt nghiệp đầu bảng khóa II (1926–1931) Trường Mỹ thuật Đông Dương, ông trở thành một tên tuổi được đánh giá cao với kỹ thuật vững chắc và ý niệm sắc sảo, khai thác tính đương thời của thị dân Hà Nội. Cùng với các họa sĩ Nguyễn Gia Trí, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tường Lân, Trần Văn Cẩn, ông là một trong bộ tứ danh họa Trí - Vân - Lân - Cẩn nổi tiếng của Việt Nam. Trong đó, Tô Ngọc Vân là người thành công, tiêu biểu nhất với hội họa sơn dầu. Họa sĩ là hiệu trưởng đầu tiên của Khóa họa sĩ kháng chiến (1950-1954), tác giả của nhiều bài lý luận phê bình mỹ thuật được dư luận chú ý như Bước đầu của Hội họa Việt Nam (1942), Học hay không học (1949), Người vẽ (1950)...
Sự nghiệp của ông chia làm hai giai đoạn: Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 chuyên vẽ tranh thiếu nữ, phong cảnh và sau cách mạng tập trung đề tài đời sống nhân dân lao động. Ông được Nhà nước truy tặng Huân chương Độc lập Hạng Nhất năm 1996, Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.
Triển lãm "Hình vang vọng ý" do Phù Sa Art Foundation và Lân Tinh Foundation phối hợp tổ chức. Phù Sa Art Foundation là một quỹ nghệ thuật tư nhân được thành lập năm 2023 với mục tiêu gìn giữ và lan tỏa những tác phẩm mỹ thuật Việt Nam, từ Đông Dương đến hậu kháng chiến. Lân Tinh Foundation là một tổ chức phi lợi nhuận được thành lập năm 2021, hỗ trợ các hoạt động giám tuyển, nghiên cứu và lưu trữ nghệ thuật hiện đại và đương đại của Việt Nam.
Triển lãm đang diễn ra tại K-Art Studio, 67 Tô Hiến Thành, Hà Nội từ 19/10 đến 2/11.
Yên Chi
