Nhà văn Nguyễn Hữu Quỳnh Hương: Môi trường và hạnh phúc của các em nhỏ

Trong sách Ngữ văn 7, tập 2, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống, có đăng bài Thân thiện với môi trường của Nguyễn Hữu Quỳnh Hương. Đây là một tác giả rất trẻ có bài trong sách giáo khoa và bài viết thật sự cần thiết cho tuổi thanh thiếu niên khi suy nghĩ về những tác động của con người đến môi trường.

Xem chuyên đề Gặp gỡ các tác giả trong SGK TẠI ĐÂY

Đoạn này được trích trong cuốn sách Sống xanh rồi mới sống nhanh của Nguyễn Hữu Quỳnh Hương (bút danh Mình Là Hũ), do NXB Kim Đồng phát hành năm 2020.

Liệu chúng ta đã thật sự thân thiện với môi trường?

Đó là câu hỏi Nguyễn Hữu Quỳnh Hương bắt đầu đặt ra với chính mình từ hồi học trung học. Khi trở thành sinh viên Trường Đại học Ngoại thương (cơ sở 2, TP.HCM), được tiếp cận với nhiều nguồn tài liệu và cách thức làm việc của những người hoạt động vì môi trường, Quỳnh Hương đã có nhiều cách để trả lời cho câu hỏi ấy một cách sâu sắc hơn. Trong những năm gần đây, nhận ra vấn đề mình quan tâm là môi trường và thế mạnh của mình là làm sách, Nguyễn Hữu Quỳnh Hương chọn làm sách tranh về môi trường là con đường để theo đuổi.

Trở lại vấn đề môi trường, khi kiến thức chưa đủ dày, cô gái trẻ này có những cái nhìn cực đoan như tẩy chay đồ dùng nhựa, dần dần biết rằng cách chúng ta sử dụng quan trọng hơn chất liệu đồ dùng. Đó là lý do để tác giả cuốn sách Sống xanh rồi mới sống nhanh bắt đầu những bài viết của mình.

Nhà văn Nguyễn Hữu Quỳnh Hương

Theo quan sát của Quỳnh Hương, quãng thời gian 2012 đến 2019, những vấn đề về môi trường tương đối phức tạp và nhận thức của nhiều người - đặc biệt là giới trẻ - đã có, nhưng chưa nhiều và chưa sâu. Trong khi đó, cô may mắn làm việc trong nhiều dự án về môi trường, phát triển bền vững và nhận ra rằng, trước nay những kiến thức về môi trường được đưa ra khá khó hiểu với thiếu niên. Vì vậy, cô ấp ủ viết một cuốn sách chuyển tải nội dung bằng một cách khác: Mềm mại và uyển chuyển hơn nhưng có dẫn chứng thuyết phục.

Đoạn trích Thân thiện với môi trường là một ví dụ cho các tiêu chí mà tác giả muốn đặt ra trong cuốn sách. Với những số liệu được dẫn chứng từ các nguồn tài liệu được dịch, người tiêu dùng sẽ hiểu rằng, để sản xuất ra một loại sản phẩm được gọi là "thân thiện với môi trường" đôi khi sẽ tiêu hao rất nhiều năng lượng mà Trái đất phải gánh chịu. Vì vậy, cách chúng ta sử dụng đồ đạc thật sự nói rằng mình có lối sống thân thiện với môi trường, hoặc chỉ là dán nhãn thân thiện với môi trường.

Túi ni-lông sẽ không đáng bị "tẩy chay" nếu được con người tái sử dụng nhiều lần, túi vải cũng sẽ gây nguy hại môi trường khi thường xuyên bị vứt rác. Nên nhớ, mục đích ban đầu của phát minh đồ nhựa là vì quá trình sản xuất ít tiêu hao năng lượng và giá thành rẻ, nhưng chúng rẻ nên con người vì sự tiện dụng của mình mà làm ra những sản phẩm dùng một lần, hậu quả, hằng năm có hàng trăm triệu tấn rác nhựa thải ra môi trường.

Nguyễn Hữu Quỳnh Hương chỉ mong cuốn sách sẽ khiến cho độc giả nhìn nhận rõ hơn để phản tư và cũng là để phản biện với tác giả về các vấn đề môi trường. Sau 5 năm Sống xanh rồi mới sống nhanh được phát hành, theo tác giả: "Nó có những tác động nhất định đến giới trẻ. Tôi nghĩ đây có thể là cuốn sách về môi trường (dành cho người trẻ) có giá trị tiên phong. Trước đó cũng có nhiều nhưng chủ yếu là sách dịch, nó khác bối cảnh và thói quen sinh hoạt của Việt Nam".

Đoạn trích “Thân thiện với môi trường” trong sách “Ngữ văn 7”, tập 2, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống

Nghịch lý từ lối sống tiện nghi

Không cào bằng, nhưng vẫn có nhiều người vừa lên tiếng bảo vệ môi trường nhưng vừa thích lối sống tiện nghi. Vào quán, họ sẵn sàng chi trả một khoản tiền lớn hơn để dùng ly thủy tinh và ống hút inox, thủy tinh hoặc cỏ, nhưng sẽ không chịu nổi nếu nơi họ ngồi không có máy lạnh. Họ không dùng đồ nhựa, nhưng thừa mứa đồ công nghệ điện tử, túi xách da các loại và không thể đếm nổi số quần áo, giày dép, mỹ phẩm có trong tủ...

Ở một chiều hướng khác, có những người cực đoan, muốn bảo vệ môi trường và tự xem mình văn minh hơn những người khác.

Quỳnh Hương đã có chia sẻ khá trầm tĩnh về điều này: Nếu chúng ta dán nhãn "người bảo vệ môi trường" thì sẽ tự thấy mình có nhân cách tốt và trách cứ những ai không chịu hành động như mình. Trong khi đó, hoạt động vì môi trường bình đẳng như các lĩnh vực khác... Chúng ta cố gắng giảm thiểu tác động của cá nhân đến môi trường, sống lịch sự và hài hòa với thiên nhiên.

Môi trường là vấn đề nóng bỏng, phức tạp và nhạy cảm, những người hoạt động về môi trường hoặc thường viết những thông điệp về môi trường rất dễ bị "ném đá", vì khó có thể tranh luận rốt ráo.

Cuốn sách “Sống xanh rồi mới sống nhanh”

Ngay cả việc làm sách của Quỳnh Hương cũng vậy, giả sử bị đặt ra vấn đề: Khi viết sách hẳn nhiên tác giả muốn chúng được đến với độc giả càng nhiều càng tốt, nhưng đắt hàng đồng nghĩa với việc in nhiều bản, sẽ tốn nhiều giấy và mực in, góp phần phá hoại môi trường; việc di chuyển đến các nước giới thiệu sách của mình cũng làm tiêu hao tài nguyên... Thật khó có câu trả lời để tất cả đều hài lòng! Mới thấy hoạt động vì môi trường, dù bằng hình thức nào, chưa bao giờ là điều dễ dàng.

Hỏi Quỳnh Hương có bao giờ cảm thấy mâu thuẫn không? Câu trả lời của cô: "Những mâu thuẫn cảm xúc như vậy chỉ có trong tôi cách đây 7 năm, bây giờ thì tôi không còn hoài nghi về con đường mình đang đi, nên có hy vọng vững chắc và bền bỉ hơn".

Sách tranh của Slowbooks: chậm lại để học

Quỳnh Hương nói vui rằng: "Sau một thời gian làm việc với các dự án về môi trường, tôi nhận ra, đối với những người làm sách thì tôi có nhiều kiến thức về môi trường và đối với những người làm môi trường thì tôi có khả năng làm sách. Thế là tận dụng cả 2, tôi làm sách về môi trường, vừa là sách mình viết nội dung, vừa có cả của những tác giả khác".

Năm 2022, Nguyễn Hữu Quỳnh Hương thành lập Slowbooks - một đơn vị phát hành sách tranh. Slowbooks đã xây dựng được một con đường đi riêng của mình với mục tiêu tham gia làm sách tranh cho tuổi thiếu nhi, tập trung vào 2 chủ đề: Sinh thái/môi trường và hạnh phúc của trẻ em.

Tuy ra đời chưa lâu, nhưng những cuốn sách của Slowbooks đã không còn quá xa lạ với độc giả. Đó là những cuốn sách trình bày đẹp, nội dung không chỉ nằm trong câu chữ mà còn trong cả những chuyển động của tranh vẽ, trong những phần trò chơi để độc giả tương tác với sách.  

Cô chủ nhỏ giải thích: "Tôi chọn tên Slowbooks trong một suy nghĩ tình cờ rằng "nếu mọi thứ trên Trái đất đều chậm lại thì liệu tôi có học được gì không?" và tự trả lời rằng: "Ồ, chậm lại một chút chúng ta vẫn có thể học được mà, thậm chí học tốt hơn". Đọc sách chậm lại, đặt câu hỏi và trả lời một cách chậm rãi, cũng là cách chúng ta phản tư".

Nguyễn Hữu Quỳnh Hương cùng những người bạn của mình - là các họa sĩ trẻ được đào tạo nhiều nơi trong và ngoài nước - cho ra đời những cuốn sách thú vị, đẹp mắt. Những cuốn sách này đã đưa các bạn trẻ đi khắp nơi, tham gia các hội chợ, hội thảo, buổi nói chuyện... để giới thiệu sách và chia sẻ về ước mơ của họ. Những người trẻ của Slowbooks vẫn đang nỗ lực kể những câu chuyện dễ thương với trẻ em.

Quỳnh Hương kể: "Trong một buổi nói chuyện về sách với các em nhỏ khối tiểu học ở một trường liên cấp, khi tôi mải nói về những động vật trong sách đỏ và người ta phải đang cố gắng bảo vệ chúng như thế nào thì có một bé nhìn tôi rất băn khoăn rồi nói: "Cô ơi, động vật rất cần được bảo vệ, chứ không phải đến lúc bị tuyệt chủng mới bảo vệ". Tôi thật ngạc nhiên và thán phục. Trẻ con phóng khoáng và bao dung hơn người lớn khá nhiều". Còn những ánh mắt băn khoăn ấy, còn những phản hồi tích cực từ các cuộc gặp gỡ về sách, Nguyễn Hữu Quỳnh Hương nói rằng có lẽ cô sẽ còn miệt mài đi tiếp con đường của mình. Sắp tới, Quỳnh Hương sẽ ra mắt bộ sách tranh 12 tập về biến đổi khí hậu, do NXB Kim Đồng ấn hành.