Đánh bại 3 đối thủ nặng kí, nghệ sĩ người Scotland Nnena Kalu đã thắng giải Turner danh giá vào tối thứ Ba 9/12, trong lễ trao giải trang trọng tại Bradford, Vương quốc Anh. Đây được coi là khoảnh khắc vô cùng quan trọng với nhiều người.
Ban giám khảo giải Turner 2025 ca ngợi tác phẩm của Nnena Kalu là táo bạo, cuốn hút và vô cùng sống động. Họ cũng ấn tượng trước "sự hiện diện mạnh mẽ", thể hiện qua sự tinh tế, quy mô, bố cục và màu sắc đặc biệt của bà.
Xoá nhoà ranh giới
"Người phụ nữ tuyệt vời này đã làm việc rất chăm chỉ trong một thời gian dài" - Charlotte Hollinshead, trưởng bộ phận phát triển nghệ sĩ tại xưởng nghệ thuật Action Space và là người hỗ trợ Nnena Kalu, ca ngợi sự kiên trì của Kalu trước những khó khăn - "Kalu đã phải đối mặt với rất nhiều sự phân biệt đối xử. Điều này vẫn tiếp diễn cho đến ngày nay. Vì vậy, hy vọng giải thưởng này sẽ phá tan định kiến đó".
Chiến thắng của Nnena Kalu (phải) tại giải Turner 2025 được đón nhận với sự hân hoan
Kalu sinh năm 1966 tại thành phố Glasgow ở Scotland, trong một gia đình gốc Nigeria. Trong 25 năm qua, bà là nghệ sĩ thường trú tại xưởng nghệ thuật của ActionSpace - nơi hỗ trợ các nghệ sĩ khuyết tật học tập ở London.
Dù gặp nhiều rào cản, nghệ thuật của Kalu dần được nhiều người cảm mến. Trong những năm gần đây, bà đã tổ chức nhiều triển lãm cá nhân, bao gồm triển lãm Creations of Care tại London năm 2024 và Kunsthall Stavanger (Na Uy) năm 2025.
Kalu là nghệ sĩ đầu tiên mắc chứng khuyết tật học tập giành giải Turner. Bà được trao giải cho tác phẩm sắp đặt Hanging Sculpture 1-10 (2024) - được sự kiện nghệ thuật Manifesta 15 Barcelona đặt hàng, thực hiện tại một nhà máy điện bỏ hoang - và tranh Drawing 21 (2021), trưng bày tại triển lãm Conversations (2024 - 2025) ở Phòng trưng bày Nghệ thuật Walker, Liverpool.
Bốn nghệ sĩ nhận đề cử giải Turner 2025 (từ trái qua): Nnena Kalu, Zadie Xa, Rene Matic và Mohammed Sami
Hanging Sculpture 1-10 là tác phẩm rực rỡ được tạo nên từ việc cuốn, thắt nút các mảnh vải, dây thừng, giấy, thậm chí là cả băng từ… tạo thành những hình giống như tổ hoặc kén. Tất cả được treo trên các cột bê tông màu xám. Trong khi đó, Drawing 21 là hai tranh giấy được vẽ bằng bút, than chì và phấn.
Alex Farquharson, giám đốc Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia Tate Britain và là chủ tịch Ban giám khảo giải Turner 2025, ca ngợi chiến thắng của Kalu là bước ngoặt quan trọng đối với nghệ thuật quốc tế.
"Chiến thắng của bà bắt đầu xoá bỏ ranh giới giữa nghệ sĩ có thần kinh điển hình với nghệ sĩ có thần kinh khác biệt" - ông nói - "Ta đột nhiên nhận ra rằng thật sự có ranh giới đó trong lịch sử nghệ thuật đương đại. Nhưng ranh giới đó đang tan biến dần". (Người có thần kinh khác biệt là người có sự khác biệt trong chức năng nhận thức, hành vi, hoặc phong cách học tập so với chuẩn mực xã hội hoặc so với những người có thần kinh điển hình).
Tác phẩm “Hanging Sculpture 1-10” của Nnena Kalu là những chiếc kén khổng lồ, xoắn xuýt và cực kỳ nhiều màu sắc
Tuy nhiên, ông phủ nhận rằng chiến thắng của Kalu đến vì "bà là nghệ sĩ có thần kinh khác biệt, khả năng giao tiếp bị hạn chế, khiến bà trước đây thường bị gạt ra ngoài lề". Thay vào đó, theo ông: "Đây là sự quan tâm và niềm tin thực sự vào chất lượng và tính độc đáo trong nghệ thuật của bà, điều không thể tách khỏi bản chất con người bà…".
Bốn nghệ sĩ lọt vào danh sách đề cử giải Turner năm nay đã được công bố vào ngày 23/4, đúng 250 năm ngày sinh của họa sĩ vĩ đại người Anh J.M.W. Turner. Đó là Kalu và Rene Matic, đều là người gốc Anh, cùng với họa sĩ người Iraq Mohammed Sami và nghệ sĩ người Canada gốc Hàn Zadie Xa. Theo ban tổ chức giải, cả 4 người hiện đều sống và làm việc tại London.
Matic, 27 tuổi, là nghệ sĩ đến từ miền Trung nước Anh. Tác phẩm của cô kết hợp ảnh chụp thân mật đời thường với âm thanh và đồ vật. Các chủ đề bao gồm chủng tộc, sự quan tâm và cảm giác dễ bị tổn thương.
Sami, 40 tuổi, từng được một số nhà bình luận đánh giá là ứng cử viên sáng giá nhất. Trong các bức tranh của mình, anh khám phá những ký ức ở quê hương mình.
Các tác phẩm của Kalu đang được trưng bày tại Phòng trưng bày Nghệ thuật Cartwright
Zadie Xa, 41 tuổi, lại gây ấn tượng với các tác phẩm sắp đặt gồm chuông, âm thanh từ vỏ sò và những bức tường được vẽ dựa trên tín ngưỡng Hàn Quốc và văn hóa dân gian về biển cả.
Các nghệ sĩ được đề cử năm nay được đánh giá là những người phản ánh trung thực thời đương đại của nước Anh, nơi mà bản sắc và cảm giác được chấp nhận biến đổi không ngừng.
Bệ phóng quan trọng
Ra đời từ năm 1984, giải Turner là giải thưởng nghệ thuật thị giác hàng đầu thế giới. Được đặt theo tên của họa sĩ huyền thoại người Anh J.M.W. Turner, giải do Viện Tate tổ chức để tôn vinh nghệ thuật đương đại Anh.
Giải được trao thường niên cho 1 nghệ sĩ thị giác sinh ra hoặc đang sống tại Anh, dựa trên triển lãm xuất sắc hoặc một hình thức trình bày tác phẩm khác của nghệ sĩ đó trong năm trước.
Bức “Drawing 21” của Kalu (trái)
Giải đại diện cho tất cả các loại hình nghệ thuật. Hiện người chiến thắng sẽ nhận được 25.000 bảng Anh. Các nghệ sĩ còn lại trong danh sách đề cử sẽ được trao 10.000 bảng Anh mỗi người.
Những người từng đoạt giải trước đây bao gồm những tên tuổi hiện rất đình đám như bộ đôi Gilbert & George, Anish Kapoor, Rachel Whiteread, Antony Gormley, Tracey Emin, Steve McQueen và Damien Hirst.
Christopher Turner, người đứng đầu bộ phận kiến trúc và thiết kế tại Bảo tàng V&A ở London, thừa nhận rằng, cũng như trước đây, giải hiện vẫn ít nhiều "gặp khó khăn trong việc kết nối với công chúng". "Tuy nhiên, đây là một bệ phóng quan trọng cho các nghệ sĩ mới nổi và nghệ sĩ ở tầm trung sự nghiệp" - ông chia sẻ.
Giải Turner cho Nnena Kalu có ý nghĩa to lớn với cộng đồng người khuyết tật
Trên thực tế, hầu hết các nghệ sĩ được đề cử giải đều ít được công chúng biết đến. Sau khi giành chiến thắng, họ lập tức được quan tâm rộng khắp và giá tác phẩm của họ nhìn chung đều tăng.
Bên cạnh vinh danh các nghệ sĩ, giải được trao để khuyến khích tranh luận về những tiến bộ mới trong nghệ thuật đương đại - vốn thường gây ra những tranh cãi.
Ví dụ, tác phẩm My Bed năm 1999 của Emin - một chiếc giường đôi chưa được dọn với ga trải giường ố vàng, xung quanh là đồ bẩn, dép lê, chai nước rỗng… - đã thu hút rất đông sự chú ý.
Năm ngoái, giải trao cho nữ nghệ sĩ người Scotland Jasleen Kaur với một triển lãm cá nhân, bao gồm một tác phẩm sắp đặt chiếc xe Ford Escort với một tấm khăn trải bàn ren khổng lồ trên đó, nhân dịp kỷ niệm 40 năm thành lập giải thưởng.
Cứ 2 năm một lần, triển lãm giải Turner lại được tổ chức bên ngoài Phòng trưng bày Tate Britain ở London. Năm nay, tác phẩm của các nghệ sĩ nhận đề cử đã được trưng bày từ tháng 9 tại Phòng trưng bày Nghệ thuật Cartwright Hall ở Bradford, miền Bắc nước Anh. Triển lãm miễn phí này - hiện đã thu hút hơn 34.000 lượt khách tham quan - sẽ kéo dài tới ngày 22/2/2026.
Đôi nét về danh hoạ J.M.W. Turner
Joseph Mallord William Turner (23/4/1775 - 19/12/1851) là họa sĩ, nghệ sĩ khắc tranh và nghệ sĩ màu nước người Anh theo trường phái Lãng mạn. Ông nổi tiếng với màu sắc biểu cảm, phong cảnh giàu trí tưởng tượng và những bức tranh biển dữ dội.
Turner sinh ra ở London, trong một gia đình trung lưu nhưng luôn sống khiêm nhường, rời xa hào nhoáng của thành công và danh vọng. Là một thần đồng, Turner theo học tại Học viện Nghệ thuật Hoàng gia từ năm 1789, khi mới 14 tuổi, và trưng bày tác phẩm đầu tiên của mình ở đó năm 15 tuổi.
Ông kiếm được thu nhập ổn định từ các đơn đặt hàng. Tuy nhiên, với tính cách khác người, ông thường rất miễn cưỡng chấp nhận đơn. Ông mở phòng trưng bày riêng vào năm 1804 và trở thành giáo sư về phối cảnh tại học viện vào năm 1807, nơi ông giảng dạy cho đến năm 1828.
Di sản của ông rất đồ sộ, bao gồm hơn 550 bức tranh sơn dầu, 2.000 bức tranh màu nước và 30.000 tác phẩm trên giấy. Hiện nay, Turner được công nhận là một trong những nghệ sĩ vĩ đại nhất nước Anh. Tuy nhiên, lúc sinh thời, với phong cách lập dị, ông là nhân vật gây nhiều tranh cãi.
Dù ngày nay ông được coi là một người theo chủ nghĩa truyền thống nhưng cách tiếp cận mới của ông đối với hội họa phong cảnh đã thay đổi tiến trình lịch sử nghệ thuật. Sự đổi mới này cũng chính là tiêu chí mà giải Turner hướng tới.
