Một nghệ sĩ gạo cội từng nói, chị luôn tâm niệm là nghệ sĩ, làm công việc văn hóa nghệ thuật, là một nghề hết sức thiêng liêng; nên khi chọn nghề này, đã là điều gì đó thuộc về trái tim. Chữ nghệ sĩ, vì thế, đã nói lên những gì cao quý rồi, và lương tâm của người làm nghề - của một nghệ sĩ sẽ tự biết làm gì và làm thế nào để được công chúng tin yêu.
Thế nhưng…
 Diễn viên Diệu Nhi xin lỗi về việc quảng cáo sản phẩm sai sự thật Ảnh: T.L |
Ngày càng nhiều những lời xin lỗi
Mới đây, khi TP.HCM vẫn trong giai đoạn áp dụng Chỉ thị 16, siết chặt giãn cách xã hội, cộng đồng mạng xôn xao truyền đi thông tin một nam ca sĩ cùng ê kíp bất chấp lệnh “ai ở đâu ở yên đó”, đến thu âm tại một studio ở TP.HCM.
Hình ảnh ca sĩ này được lan truyền cùng sự phẫn nộ về hành vi vi phạm quy định về giãn cách. Người trong ảnh sau đó cũng nhanh chóng được “nhận diện” là ca sĩ Erik.
Một ngày sau, Erik đã lên tiếng trên trang Facebook cá nhân của mình (tên Lê Trung Thành), gửi lời xin lỗi tới khán giả vì những thông tin tiêu cực liên quan đến mình đã ảnh hưởng đến tâm trạng của mọi người trong mùa dịch. Anh xác nhận việc mình đã đi thu âm, ghi hình cho chương trình của VTV, dự án này có sự góp mặt của một số nghệ sĩ khác chứ không phải của cá nhân anh.
 Erik (Lê Trung Thành) xin lỗi khán giả vì đi thu âm khi thành phố đang thực hiện nghiêm lệnh giãn cách xã hội Ảnh: Chụp màn hình |
Erik cho biết ê-kíp sản xuất chương trình đã sai khi chưa chuẩn bị đầy đủ giấy tờ làm việc theo đúng quy định, vì vậy cơ quan chức năng đã yêu cầu tạm dừng buổi thu âm. Thay mặt ê kíp sản xuất, anh “rất xin lỗi vì sai sót này”, đồng thời giải thích thêm: “Erik nhận lời thực hiện dự án này trong mùa dịch bởi đây là một dự án cộng đồng… Erik mong quý vị khán giả có thể cảm thông”. Phía quản lý của Erik cũng cho biết đơn vị sản xuất chương trình đang giải quyết sự việc và chưa có lịch thu âm thay thế.
Ồn ào của Erik chưa kịp lắng thì mạng xã hội dấy lên cơn bức xúc khi Noo Phước Thịnh livestream với khán giả trên trang cá nhân và đăng kèm dòng trạng thái có từ ngữ gây tranh cãi về tình dục. Nam ca sĩ sau đó 1 ngày đã đăng dòng trạng thái (status) “gửi lời xin lỗi chân thành đến khán giả và những người yêu thương mình" vì phát ngôn nhạy cảm, dễ gây hiểu lầm và anh coi đây là bài học về hành xử trên mạng xã hội đối với bản thân.
Trước Noo Phước Thịnh, diễn viên Xuân Nghị đã phải lên tiếng xin lỗi sau khi bị chỉ trích vì dùng những lời lẽ phản cảm, tục tĩu, công kích cá nhân khác trên mạng xã hội. Người đẹp Lan Khuê, ca sĩ Hòa Minzy xin lỗi vì phát ngôn sai sự thật liên quan tình hình chống dịch. Ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng xin lỗi về sự việc kích động bạo lực đối với người cha bạo hành con nhỏ ở Tiền Giang…
 Lan Khuê xin lỗi vì phát ngôn gây tranh cãi liên quan tình hình phòng chống dịch Covid-19 Ảnh: T.N |
Sau vụ ồn ào PR tiền ảo, diễn viên Nam Thư lên tiếng xin lỗi công chúng. Với vấn nạn quảng cáo thực phẩm chức năng sai sự thật..., NSND Hồng Vân, Quyền Linh, Hoa hậu Mai Phương Thúy, ca sĩ Phương Mỹ Chi... đã lên tiếng xin lỗi.
Trong câu chuyện từ thiện và sao kê, MC Trấn Thành gửi lời xin lỗi đến ca sĩ Thủy Tiên và khán giả vì thay đổi kế hoạch chuyển tiền phút cuối mà quên không thông báo. NSƯT Hoài Linh xin lỗi vì chậm trễ chuyển tiền từ thiện đến bà con vùng lũ. Ca sĩ Thủy Tiên xin lỗi, trả lại 30 triệu tiền từ thiện chuyển nhầm…
 Jack xin lỗi khán giả về những bê bối đời tư sau 3 ngày im lặng... Ảnh: T.L |
Liên quan đến đạo đức, lối sống, gần đây nhất là scandal của ca sĩ trẻ Jack (Trịnh Trần Phương Tuấn). Khi bị cộng đồng mạng tố “bắt cá nhiều tay”, có con riêng với diễn viên trẻ Thiên An và thiếu trách nhiệm với đứa bé, sau 3 ngày im lặng, nam ca sĩ sinh năm 1997 này đã công khai xin lỗi những ai liên quan đến câu chuyện đời tư của anh, xin lỗi quý khách hàng, đối tác, công ty và fandom của mình đã bị ảnh hưởng liên đới trong vấn đề này.
Việc nhận sai, xin lỗi của nghệ sĩ trước công chúng, dù kịp thời hay muộn màng, có thể phần nào xoa xịu làn sóng phẫn nộ, bất bình của dư luận. Tuy nhiên, không ít khán giả kịch liệt phản ứng rằng, nếu nghệ sĩ làm sai, xin lỗi rồi thôi thì chưa đủ. Bởi ngoài trách nhiệm công dân, họ còn có trách nhiệm là người của công chúng, với sự ảnh hưởng nhất định đến người hâm mộ.
Thực tế cho thấy sau những lần nghệ sĩ bị tẩy chay dữ dội, thậm chí bị cấm sóng, sau đó họ vẫn nhận được sự chào đón của khán giả, nhà sản xuất, nhà đài (!). Đã đến lúc, cần quyết liệt và rạch ròi hơn trước những sai phạm mà người của công chúng gây ra.
Quy tắc ứng xử nếu thiếu chế tài có đủ răn đe?
Sau những lời xin lỗi (hoặc không), đã có một số nghệ sĩ bị xử phạt hành chính vì những sai phạm của mình: 3 nghệ sĩ Đàm Vĩnh Hưng, Cát Phượng, Ngô Thanh Vân bị phạt 10 triệu đồng/người, vì cung cấp nội dung thông tin sai sự thật trên mạng xã hội. MC Trác Thúy Miêu bị phạt 7,5 triệu đồng vì chia sẻ thông tin trên mạng xã hội có nội dung gây hoang mang trong nhân dân về công tác hỗ trợ phòng, chống dịch Covid-19 tại TP.HCM. Ca sĩ Hòa Minzy bị phạt 7,5 triệu đồng vì đưa tin giả về phát ngôn của Phó thủ tướng Vũ Đức Đam.
Trường hợp nghệ sĩ Đức Hải và phát ngôn thiếu chuẩn mực trên trang Facebook cá nhân khiến cộng đồng mạng nổi sóng, Hiệu trưởng trường Cao đẳng Văn hóa nghệ thuật và du lịch Sài Gòn đã ký quyết định miễn nhiệm chức vụ phó hiệu trưởng của trường đối với anh.
 Thủy Tiên và chồng - Công Vinh đang vướng ốn ào vì hiếu minh bạch trong hoạt động từ thiện Ảnh: FBNV |
Hiện Bộ VH-TT-DL đang hoàn thiện dự thảo về quy tắc ứng xử của nghệ sĩ và đã có văn bản gửi 6 đơn vị trực thuộc gồm: Hội Điện ảnh, Hội Mỹ thuật, Hội Nghệ sĩ múa, Hội Nghệ sĩ sân khấu, Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh, Hội Nhạc sĩ (các đơn vị này có trách nhiệm góp ý xây dựng cho dự thảo để Bộ sớm hoàn thiện, ban hành).
Trong đó, nội dung bộ quy tắc có: quy tắc ứng xử chung, quy tắc ứng xử trong hoạt động nghề nghiệp, quy tắc ứng xử đối với đồng nghiệp, quy tắc ứng xử đối với khán giả, công chúng, quy tắc ứng xử trong hoạt động xã hội, quy tắc ứng xử trên báo chí, truyền thông và mạng xã hội. Thứ trưởng Bộ VH-TT-DL Tạ Quang Đông cho rằng bộ quy tắc này không phải văn bản quy phạm pháp luật, không có quy định cấm sóng, cấm diễn với các nghệ sĩ ứng xử thiếu chuẩn mực; nhưng đó là cái khung để giúp nghệ sĩ nâng cao ý thức trách nhiệm, hình thành chuẩn mực đạo đức trong hành vi ứng xử.
Trước nội dung trên, nhiều độc giả của Thanh Niên đã lên tiếng cho rằng quy tắc ứng xử mà không có tính răn đe (như cấm sóng), không giá trị xử phạt, thì khác nào bộ sách tham khảo về đạo đức hay giáo dục công dân?
Ngoài ra, có rất nhiều ý kiến gửi về Báo Thanh Niên sau những vụ việc của các nghệ sĩ phát ngôn phản cảm, làm từ thiện chưa đến nơi đến chốn, quảng cáo thuốc sai sự thật… vừa qua, khán giả đừng tẩy chay nửa vời với nghệ sĩ sai phạm nữa. Phần lớn các ý kiến của độc giả đều cho rằng: Nghệ sĩ hay bất cứ công dân Việt Nam nào đều phải sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật. Nếu nghệ sĩ nào làm sai thì phải bị xử lý, chứ không chỉ xin lỗi. Mọi thứ đã quy định rõ ràng trong luật rồi, cần phải làm nghiêm. Xử lý thì có hành chính đến hình sự, phạt hoặc buộc bồi thường, cấm hành nghề, rút bằng, tước danh hiệu...
Đến nay, trước làn sóng phản ứng dữ dội về các vụ “lùm xùm” quanh việc làm từ thiện của nghệ sĩ, Chánh Văn phòng Bộ Công an Tô Ân Xô trả lời báo chí bên lề buổi họp Chính phủ thường kỳ chiều tối 6.9, cho biết công an vẫn chủ động nắm bắt thông tin trên mạng, khi thấy có dấu hiệu tội phạm sẽ vào cuộc. Ông cho rằng về nguyên tắc, thông tin dư luận cũng là một nguồn tin tố giác tội phạm, đồng thời kêu gọi “nếu ai có chứng cứ, tài liệu về việc lừa đảo trong quyên góp từ thiện thì hãy tố giác, gửi cho cơ quan điều tra”.
