Trong kho tàng văn học thiếu nhi thế giới, Heidi của tác giả Thụy Sĩ Johanna Spyri nổi lên như một viên ngọc quý, không chỉ vì câu chuyện cảm động mà còn vì những giá trị nhân văn sâu sắc.
Nhân dịp Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Phu nhân Nguyễn Thị Thanh Nga cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã đến Geneva, Thụy Sĩ, bắt đầu tham dự Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần thứ 6 và tiến hành các hoạt động song phương tại đây từ ngày 27-30/7/2025, báo Thể thao và Văn hóa/TTXVN nhìn lại biểu tượng văn hóa rực rỡ của Thụy Sĩ nói riêng và nền văn học đất nước này nói chung.
Ra đời từ cuối thế kỷ 19, tác phẩm đã chinh phục trái tim hàng triệu độc giả trên khắp thế giới, trở thành biểu tượng văn hóa của Thụy Sĩ. Với vẻ đẹp của dãy núi Alps, sự hồn nhiên của nhân vật chính và thông điệp về tình yêu thiên nhiên, Heidi không chỉ là câu chuyện dành cho trẻ em mà còn là lời nhắc nhở đầy ý nghĩa dành cho người lớn.
Tác giả Thụy Sĩ Johanna Spyri (1827-1901)
Heidi do Johanna Spyri (1827-1901) sáng tác và xuất bản lần đầu vào năm 1879 với tựa gốc là Heidis Lehr- und Wanderjahre (Những năm học tập và phiêu lưu của Heidi). Johanna Spyri sinh ra tại Hirzel, một vùng nông thôn gần Zurich, Thụy Sĩ. Lớn lên giữa thiên nhiên tươi đẹp, bà đã mang tình yêu núi non và đồng cỏ vào các tác phẩm của mình.
Thông điệp vượt thời gian
Câu chuyện kể về Heidi, một cô bé mồ côi được gửi đến sống cùng ông nội ở vùng núi Alps. Từ một cô bé hồn nhiên, Heidi trải qua những thay đổi lớn khi bị đưa đến thành phố Frankfurt để làm bạn với Clara, một cô bé giàu có nhưng ốm yếu. Hành trình của Heidi từ miền núi đến thành phố và trở về quê hương không chỉ là câu chuyện về sự trưởng thành mà còn là bài ca về tình yêu gia đình, tình bạn và sự gắn kết với thiên nhiên.
Một trong những điểm sáng của Heidi là cách Johanna Spyri miêu tả vẻ đẹp hùng vĩ của dãy Alps. Những đồng cỏ xanh mướt, tiếng chuông dê kêu leng keng, và không khí trong lành của núi rừng được tái hiện sống động, khiến người đọc như hòa mình vào khung cảnh ấy. Thiên nhiên trong Heidi không chỉ là bối cảnh mà còn là liều thuốc chữa lành tâm hồn. Khi Heidi bị đưa đến Frankfurt, cô bé rơi vào trạng thái nhớ nhà và suy yếu vì xa cách thiên nhiên. Sự trở lại Alps đã giúp Heidi và cả Clara tìm lại sức sống, minh chứng cho thông điệp rằng thiên nhiên có sức mạnh xoa dịu và tái tạo con người.
Heidi là câu chuyện về những mối quan hệ chân thành. Mối liên kết giữa Heidi và ông nội, một người đàn ông sống ẩn dật, ban đầu lạnh lùng nhưng dần mở lòng nhờ tình yêu của cháu gái, là một điểm nhấn cảm xúc. Tình bạn giữa Heidi và Peter, cậu bé chăn dê, thể hiện sự giản dị và chân thành của tuổi thơ. Trong khi đó, mối quan hệ với Clara cho thấy khả năng của Heidi trong việc lan tỏa niềm vui và hy vọng, giúp Clara vượt qua những giới hạn thể chất để tìm lại ý nghĩa cuộc sống.
Cuốn "Heidi" do Nguyễn Bích Lan dịch và nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam phát hành
Heidi là hiện thân của sự ngây thơ, lạc quan và lòng nhân ái. Cô bé luôn nhìn thế giới bằng đôi mắt trong trẻo, sẵn sàng giúp đỡ mọi người mà không toan tính. Sự hồn nhiên ấy không chỉ khiến các nhân vật xung quanh thay đổi mà còn truyền cảm hứng cho độc giả về giá trị của lòng tốt và sự chân thành. Qua Heidi, Johanna Spyri nhắn nhủ rằng, dù cuộc sống có phức tạp đến đâu, việc giữ gìn một tâm hồn trong sáng vẫn là điều quý giá.
Johanna Spyri đã sử dụng ngôn ngữ giản dị nhưng giàu cảm xúc, phù hợp với trẻ em mà vẫn lôi cuốn người lớn. Những đoạn văn miêu tả thiên nhiên Alps không chỉ đẹp như tranh mà còn khơi gợi cảm giác yên bình, gần gũi. Các nhân vật trong truyện được xây dựng sống động, mỗi người mang một cá tính riêng: Heidi với sự hồn nhiên, ông nội với vẻ ngoài cộc cằn nhưng nội tâm ấm áp, Clara với sự yếu đuối nhưng đầy khát khao sống. Cấu trúc câu chuyện cân bằng giữa hai bối cảnh đối lập – miền núi và thành phố – tạo nên sự hấp dẫn và làm nổi bật thông điệp về giá trị của cuộc sống giản dị.
Một trong những tác phẩm văn học bán chạy nhất
Heidi đã vượt ra khỏi biên giới Thụy Sĩ để trở thành một hiện tượng toàn cầu với hơn 50 triệu bản được bán ra, là một trong những cuốn sách bán chạy nhất mọi thời đại. Tác phẩm được dịch ra hơn 50 ngôn ngữ và được chuyển thể thành nhiều dạng như phim điện ảnh, phim hoạt hình, kịch sân khấu... Một trong những phiên bản nổi tiếng là bộ phim hoạt hình Nhật Bản năm 1974, được yêu thích tại nhiều quốc gia.
"Heidi" được chuyển thể thành phim điện ảnh (trái) và phim hoạt hình
Tác phẩm còn đóng vai trò như một “đại sứ văn hóa” của Thụy Sĩ, đưa hình ảnh dãy Alps, những ngôi làng nhỏ và cuộc sống thôn dã đến với thế giới. Nhiều du khách đã tìm đến Maienfeld, thị trấn được cho là nguyên mẫu của ngôi làng trong truyện, nơi nay có một bảo tàng và khu vực “Heidi’s Village” để tái hiện cuộc sống của nhân vật.
Về mặt giáo dục, Heidi truyền tải những bài học quý giá về lòng nhân ái, sự kiên cường và tình yêu thiên nhiên. Đối với trẻ em, câu chuyện khuyến khích sự khám phá và trân trọng thế giới tự nhiên. Với người lớn, Heidi gợi nhắc về sự hồn nhiên đã mất và giá trị của những điều giản dị trong cuộc sống.
Vẫn tỏa sáng ở thời hiện đại
Trong thời đại công nghệ, khi trẻ em ngày càng bị cuốn vào màn hình điện tử, Heidi vẫn giữ được sức sống mạnh mẽ nhờ thông điệp vượt thời gian. Câu chuyện khuyến khích thế hệ trẻ rời khỏi các thiết bị để khám phá thiên nhiên, đồng thời nhắc nhở người lớn về tầm quan trọng của việc sống chậm và trân trọng những khoảnh khắc giản đơn. Heidi cũng phù hợp với các giá trị hiện đại như bảo vệ môi trường và xây dựng lối sống bền vững, khi hình ảnh thiên nhiên trong truyện trở thành lời kêu gọi bảo tồn vẻ đẹp tự nhiên.
Heidi không chỉ là một câu chuyện thiếu nhi mà còn là một tác phẩm văn học vượt thời gian, mang đến những bài học sâu sắc về tình người, thiên nhiên và sự hồn nhiên của tuổi thơ. Với ngôn ngữ giản dị, nhân vật sống động và thông điệp nhân văn, Heidi xứng đáng là viên ngọc quý của văn học Thụy Sĩ.
