Làm thế nào để kích thích sự tự giác của trẻ thông qua kiến ​​trúc và phương pháp Montessori?

Maria Montessori bắt đầu phát triển phương pháp giáo dục của mình vào đầu thế kỷ 20. Nói một cách tổng quát, đây là một phương pháp sư phạm khoa học nhằm thúc đẩy nền giáo dục, góp phần tích cực vào sự phát triển trí não của trẻ em, tôn trọng cá nhân và kích thích tính tự chủ, lòng tự trọng và sự tự tin của trẻ. 

Mặc dù phương pháp này đã được tạo ra từ thế kỷ trước, nhưng cho đến tận bây giờ khoa học mới ứng dụng những thông tin do Maria Montessori nghiên cứu. Vì vậy, phương pháp này ngày càng được ứng dụng phổ biến vào kiến ​​trúc cho không gian giáo dục trẻ em, nâng cao chất lượng học tập và cung cấp những hành trang tốt hơn cho cuộc sống tương lai của trẻ. 

Một số kỹ năng và lợi ích chính mà phương pháp này có thể mang lại cho sự phát triển của trẻ là sự tập trung, sáng tạo, tò mò, ý thức công bằng và trí tuệ cảm xúc.

Phương pháp này khá toàn diện và khó để tóm tắt hết trong một bài báo, vậy nên chúng ta sẽ tập trung chính vào giá trị cốt lõi là “ba trụ cột” của nó: trẻ em, người lớn và môi trường luôn phải được kết nối với nhau. Một thứ không hoạt động được nếu không có thứ kia. Để thực hiện phương pháp này một cách hiệu quả, cần một người lớn hiểu được sự phát triển của trẻ, bởi vì việc biến đổi môi trường vật chất mà không mang lại cho trẻ một bầu không khí tình cảm êm đềm, ôn hòa, kiên nhẫn, chào đón, hài hòa và tôn trọng thì sẽ không có ý nghĩa gì. 

Năm 2011, Tạp chí Wall Street đã viết một bài báo về “Mafia Montessori”, xác định một số tính cách từng học trong các trường học theo triết lý của phương pháp này. Trong số đó có: 

• Mark Zuckerberg, người sáng lập Facebook.
• Larry Page và Sergey Brin, những người sáng lập Google.
• Bill Gates, người sáng lập Microsoft.
• Jimmy Wales, người sáng lập Wikipedia.
• Peter Drucker, được mệnh danh là cha đẻ của nền quản trị hiện đại.
• Jeffrey Bezos, người sáng lập Amazon.
• Gabriel Garcia Marquez, người đoạt giải Nobel Văn học.
• Các thành viên của Hoàng gia Anh.

Chúng ta biết rằng có rất nhiều nhân vật xuất sắc và thành công đã được nêu ra theo phương pháp luận này, vậy Maria Montessori là ai? 

Là con gái của một nhà nữ quyền, Maria Montessori luôn được khuyến khích đương đầu với thử thách. Bà đã tham gia các khóa học kỹ thuật trong các lớp học do nam giới chiếm ưu thế, mặc dù sau đó bà nhận thấy rằng mình yêu thích sinh học và quyết định theo học ngành y. Bất chấp những trở ngại trên đường đi, Maria là người phụ nữ thứ ba tốt nghiệp ở Ý, trở thành một trong những phụ nữ đầu tiên hành nghề chuyên nghiệp. Cuối cùng bà đã chọn đi vào lĩnh vực Tâm thần học.

Năm 1898, khi bảo vệ một luận án, bà đã nói rằng nguyên nhân chính dẫn đến sự chậm phát triển trong học tập và hành vi của trẻ em là do môi trường của chúng không có các yếu tố kích thích thích hợp cho sự phát triển của chúng, vì vậy bà bắt đầu nghiên cứu về tầm quan trọng của môi trường chuẩn bị . Bà bắt đầu nghiên cứu giáo dục, đưa ra những khám phá quan trọng trong khi quan sát những đứa trẻ có nhu cầu đặc biệt. Bà đã thử những phương pháp cũ và tạo ra những phương pháp mới cho đến khi quyết định tập trung chính vào thời điểm thơ ấu của trẻ. 

Năm 1907, Maria được mời điều phối Casa Dei Bambini (Ngôi nhà dành cho trẻ em) đầu tiên, một không gian được tạo ra mà không có đồ giả hóa ra lại là một trong những thí nghiệm giáo dục quan trọng nhất thời bấy giờ. Không gian nằm trong một nhà kho thương mại cũ, thời gian đầu sử dụng vẫn còn nhiều đồ đạc văn phòng. Maria đã cắt bỏ chân của tất cả đồ nội thất này để bọn trẻ có thể tiếp cận chúng. 

Sau thành công được công nhận trong công việc giáo dục của bà với trẻ em nước Ý, Montessori đã thực hiện các chuyến đi để truyền bá những phát hiện của mình thông qua các khóa học và hội nghị. Bà cũng mở trường học, đào tạo giáo viên và viết sách báo. Năm 1947, ở tuổi 76, Montessori đã tổ chức một hội nghị về “Giáo dục và hòa bình” cho UNESCO. Hai năm sau, bà nhận được đề cử đầu tiên (trong ba) cho Giải Nobel Hòa bình. Bà qua đời tại Hà Lan vào năm 1952, nhưng di sản và những khám phá của bà vẫn còn sống động hơn bao giờ hết.

“Một thái độ công bằng và bác ái hơn sẽ tạo ra một môi trường trong đó trẻ em không bị áp bức bởi người lớn, nơi chúng thực sự có thể chuẩn bị cho cuộc sống. Trường học sẽ giống như một nơi trú ẩn tránh bão hoặc một ốc đảo giữa sa mạc, một nơi trú ẩn an toàn cho tinh thần của trẻ” – Maria Montessori 

Một điểm quan trọng khác của phương pháp là phòng Montessori. Đó là một môi trường chuẩn bị rất quan trọng, nhưng để áp dụng phương pháp này một cách hiệu quả, cần thiết kế các không gian an toàn và dễ tiếp cận trong mọi không gian của trẻ em, cả trong nhà riêng và không gian công cộng.

Khi thiết kế, chúng ta nên tính đến các tính năng sau: 

• Sự đơn giản: Bọn trẻ không cần quá nhiều thứ phức tạp; nên ưu tiên màu sáng và ánh sáng tự nhiên. 
• Chủ nghĩa tối giản: Quá nhiều lựa chọn (chẳng hạn như màu sắc hoặc đồ chơi) trong cùng một môi trường có thể gây ra nhầm lẫn; do đó, nên chọn ít phương án và tạo điều kiện phát triển năng lực ra quyết định.
• Tổ chức: Khi môi trường bên ngoài được tổ chức, tổ chức bên trong của đứa trẻ (và lý trí của chúng) cũng có xu hướng phát triển dễ dàng hơn.
• Khả năng tiếp cận: Mọi thứ phải được thiết kế để trẻ em có thể di chuyển và tương tác trong không gian mà không cần sự can thiệp của người lớn. Tuy nhiên, sự hiện diện của một người lớn luôn được khuyến khích.
• An ninh: Môi trường được chuẩn bị tốt phải có thể khám phá được. Để một đứa trẻ tự do khám phá mà không gặp rủi ro, cần phải chuẩn bị một môi trường an toàn cho chúng.
• Im lặng: Một môi trường được chuẩn bị tốt nên ưu tiên quyền tự chủ về thể chất và tự chủ về cảm xúc bên cạnh việc khuyến khích sự tập trung. Vì vậy, căn phòng này nên được đặt ở khu vực yên tĩnh nhất trong nhà. Bạn nên tránh các thiết bị điện tử để tạo môi trường yên tĩnh. 

Nên bắt đầu với phòng ngủ vì đây là nơi trẻ sẽ dành phần lớn thời gian: ngủ, chơi với đồ vật và hoạt động. Nhưng đừng chỉ tập trung vào phòng ngủ: hãy chuẩn bị mọi môi trường để chúng có thể tiếp cận được. Nhà bếp, phòng khách, phòng tắm và sân hiên đều có thể bao gồm những đồ vật mang lại sự an toàn và tự do cho trẻ em. Một số yếu tố có thể giúp các dự án thiết kế trong vấn đề này đó là: 

Gương và thanh nắm

Điều quan trọng là phải có một chiếc gương để kích thích trẻ nhận biết cơ thể và khuôn mặt của chính mình, xác định các biểu hiện trên khuôn mặt và sau đó là cảm giác và cảm xúc. Ngoài ra, tấm gương giúp trẻ nhận ra rằng mình và cha mẹ mình là những con người khác nhau (trẻ nhỏ hay trải qua giai đoạn bối rối này) và cũng giúp chúng khám phá ra những chuyển động mới. Chiều cao lắp đặt của gương và thanh đỡ phụ thuộc vào sự phát triển của trẻ (bò, ngồi, đi), và chiều cao của trẻ. Thanh đỡ sẽ giúp trẻ có được sự ổn định cho đến khi đứng dậy được, và sau khi tập đi thanh sẽ đẩy nhanh quá trình đạt đến thăng bằng.

Sử dụng gương acrylic và có thể tùy biến thanh đỡ với thanh treo rèm, nhưng nếu có thể, nên mua các sản phẩm được thiết kế dành riêng cho trẻ em để đảm bảo an toàn hơn. Ví dụ, công ty Smirna Montessori của Brazil đã phát triển một chiếc gương có thể điều chỉnh chức năng phù hợp cho trẻ em từ 0 đến 6 tuổi, với một thanh đỡ đi kèm.

Giường 

Maria Montessori tin rằng phòng Montessori nên đơn giản, với màu sắc nhẹ nhàng và ít đồ vật. Đối với giường – trọng tâm chính của phòng ngủ, nên thiết kế để dễ dàng di chuyển. Tùy thuộc vào nhóm tuổi, giải pháp tốt nhất có thể chỉ đơn giản là một tấm nệm trên sàn nhà hoặc một chiếc giường thấp.  

Thảm

Bạn nên đặt một tấm thảm cạnh giường vì sẽ khiến trẻ cảm thấy dễ chịu khi bước lên sàn lạnh khi thức dậy. Một lựa chọn khác là sàn cao su, ngoài việc bảo vệ chống lại cái lạnh còn hỗ trợ sự ổn định và an toàn khi trẻ di chuyển.

Đồ nội thất 

Montessori nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng đồ nội thất phù hợp với trẻ em để chúng dễ dàng tiếp cận hàng ngày và cảm thấy có khả năng tự mình nhận được mọi thứ chúng cần. Một số đồ nội thất được đề xuất bao gồm:

• Tủ quần áo cao, có sẵn hai hoặc ba ngăn chứa quần áo để thích ứng với khí hậu hoặc các dịp cụ thể. Điểm chính của cách làm này là khuyến khích và “rèn luyện” khả năng đưa ra các quyết định nhỏ của trẻ hàng ngày. Điều này sẽ giúp ích cho chúng rất nhiều trong tương lai khi phải đưa ra những quyết định quan trọng. 
• Kệ thấp để đựng đồ chơi và các vật dụng giải trí khác.
• Bàn ghế được thiết kế lý tưởng cho các hoạt động đơn lẻ, nơi cần sự tập trung cao độ.
• Cầu thang nhỏ có chức năng là yếu tố chính cho sự tự chủ của trẻ em trong nhà của chúng. Một cầu thang nhỏ cho phép trẻ em tiếp cận bồn rửa trong phòng tắm, quầy bếp hoặc một cuốn sách trên giá cao hơn.

Hiện tại có một số công ty đang quan tâm đến việc phát triển các sản phẩm cung cấp khả năng tiếp cận cho trẻ em mà không phải hy sinh thiết kế, chẳng hạn như Cuchi Móveis Infantis ở Brazil.

Trang trí

Hình ảnh thường được treo trên tường rất hữu ích vì chúng tô điểm và khơi dậy niềm yêu thích nghệ thuật. Nhưng chúng chỉ hoàn thành vai trò này nếu chúng được treo ở độ cao mà đứa trẻ có thể nhìn thấy. Chọn hình minh họa phù hợp với thực tế, chẳng hạn như động vật, trái cây, địa điểm và con người. Và nếu môi trường được thiết kế cho trẻ sơ sinh, hãy sử dụng nhiều hình ảnh hình học có độ tương phản cao hơn, đặc biệt là màu đen và trắng.

Móc và giá

Ngoài việc tạo điều kiện thuận lợi cho việc sắp xếp đồ đạc, thì các móc và kệ nên ở độ cao thích hợp cho phép trẻ treo ba lô, áo khoác và ô dù. Thứ tự treo chúng phải được sử dụng khéo léo khi trẻ không có mặt. 

Các hạng mục an toàn

Đây không nhất thiết là cho những ai theo triết lý Montessori, mà là cho tất cả những ai quan tâm đến sự an toàn về thể chất của trẻ. Các tấm chắn góc, con dấu ngăn kéo và tấm lưới bảo vệ cửa sổ là một số trong số đó.

Tóm lại, việc chuẩn bị môi trường ở nhà là rất quan trọng, nhưng cũng cần lưu ý về môi trường bên ngoài để trẻ có được những trải nghiệm ngoài trời an toàn và thú vị. Các chuyến thăm công viên, quảng trường và bãi biển rất được hoan nghênh trong thời thơ ấu và là sự bổ sung cần thiết cho các kỹ thuật được Montessori thúc đẩy.

Biên dịch | Hương Lan (Nguồn: Archdaily)

XEM THÊM:

• Nhìn lại xu hướng kiến trúc năm 2020: Cái nào nên phát huy, điều gì cần xem xét loại bỏ?
• Tìm hiểu các nhóm thiết kế kiến trúc cấp tiến của những năm 60 và 70 – Thời kỳ hỗn loạn của thế giới
• Khi sự chênh lệch trong xã hội được thể hiện rõ qua góc nhìn kiến trúc từ trên cao